Atasözleri ve Deyimlerde Bir Gösterge: “Boyun”

Yıl 2021, , 47 - 56, 04.06.2021

Nagihan Çetin , Harun Akçam

https://doi.org/10.29228/yazitdergisi.51367

Cited By: 1

Öz

Görsel, işitsel ve dilsel göstergeler dünyasına doğan insan yaşamı boyunca bu göstergeleri algılar, yorumlar, onlara yenilerini ekler. Göstergeler doğrudan gösterdiklerinden öte temsil ettikleriyle dikkate değerdir. İnsanlığın bilgi birikimiyle birlikte inançlarının, hayat görüşlerinin, düşünce yapılarının ve kültürlerinin aktarıcısı olan göstergeler dilin kalıplaşmış yönüne vurgu yapan atasözleri ve deyimlerde sıklıkla yer almaktadır. Bu çalışmanın konusu bir gösterge olarak boyun kelimesinin kültürün aktarım araçlarından biri olan atasözleri ve deyimlerde Türk düşünce yapısını hangi özellikleri ile hangi şekillerde yansıttığını tespit etmektir. Çalışmanın evreni atasözleri ve deyimler iken örneklemi Türkiye Türkçesinde yer alan atasözleri ve deyimlerden seçilmiştir. Çalışma neticesinde Türkiye Türkçesindeki boyuna dayalı atasözleri ve deyimlerde, Türk düşünce yapısının halk hukuku, güçlü ve zayıf algısı, bağımsızlık ve esaret gibi hususlardaki bakış açısının boynun fiziksel özellikleriyle bağdaştırılarak sunulduğu görülmüştür. Bu itibarla boyun örneğinden yola çıkıldığı takdirde, Türkiye’deki, alana katkısı yadsınamayacak kadar büyük ve değerli olan organların köken bilgisi, Türk lehçe ve şivelerindeki karşılıkları, inanç, inanış ve ritüeller ekseninde ele alındığı çalışmaların yanı sıra moda, mimari, müzik, sanat, dil, edebiyat, spor, iletişim gibi sayısız alanda kullanılan göstergebilimle incelenmesinin hem incelenen göstergelerin çok boyutlu olarak ele alınmasını sağlayacağı hem de disiplinler arası çalışmalara katkı sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gösterge, Halk Hukuku, Etimoloji, Organ, Temsil

A Sign in Proverbs and Idioms: “Neck”

Öz

Human, born into the world of visual, auditory and linguistic signs perceives and interprets these signs throughout life. Singns are notable for their representation rather than their direct representation. Signs are the transmitters of beliefs, life views, thinking structures and cultures along with the knowledge of humanity and they are frequently included in proverbs and idioms that emphasize the stereotypical aspect of the language. The subject of this study is to determine the characteristics and ways in which the word neck as a sign reflects the Turkish mindset in proverbs and idioms, which are one of the transfer tools of culture. While the universe of the study was proverbs and idioms, the sample was chosen from proverbs and idioms in Turkey Turkish. As a result of the study, it was seen that Turkish mentality was presented in line with the physical characteristics of the neck in terms of folk law, strong and weak perception, independence and captivity in Turkish proverbs and idioms based on the neck. In this respect, based on the neck example, the origin of organs in Turkey, whose contribution to the field is undeniably large and valuable, their equivalents in Turkish dialects and accents, as well as the studies on the axis of belief, belief and rituals, as well as fashion, architecture, music, art, language. It is thought that the examination of semiotics, which is used in numerous fields such as literature, sports, and communication, will both provide a multidimensional approach to the examined indicators and contribute to interdisciplinary studies.

Anahtar Kelimeler

Sign, Folk Law, Etymology, Organ, Representation

Kaynakça

• Avcı, Mustafa (2016). “Osmanlı Hukukunda Cezaların Tasnifi”. II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 639- 656.
• Barthes, Roland (2014). Göstergebilimsel Serüven. Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Beek, Roy Van vd. (2019). “The Landscape Setting of Bog Bodies: Interdisciplinary Research into the Site Location of Yde Girl, The Netherland”. The Holocene, 29(7): 1206-1222.
• Caferoğlu, Ahmet (2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, Sir Gerard (1972). An Etymoligical Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• Edip Ahmed Yüknekî (2019). Atabetü’l Hakâyık. Haz. Serkan Çakmak. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Eren, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Gülensoy, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hardal, Efdal (2020). “Grek Mitolojisinde İnsan Kurbanı”. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(28): 299-360.
• Kaşgarlı Mahmud (2005). Divanü Lugati’t-Türk. Ed. Seçkin Erdi ve Serap Tuğba Yurteser. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Katgı, İsmail (2013). “Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl (Hukuki Maiyeti, Sebepleri, Usulü, İnfazı ve Sonuçları)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VI(24): 180-211.
• Öngören, Reşat (1996). “Şeriat’ın Kestiği Parmak: Kanuni Sultan Süleyman Devrinde İdam Edilen Tarikat Şeyhleri”. İLAM Araştırma Dergisi, 1(1): 123-140.
• Pansky, Ben ve Gest, Thomas R. (2015). Açıklamalı İnsan Anatomisi Atlası Baş ve Boyun. Çev. ve Ed. Eray Tüccar. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri.
• Roux, Jean-Paul (1999). Altay Türklerinde Ölüm. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Roux, Jean-Paul (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Uffin, Muhammed Ali Muhammed (2019). “Sultan II. Abdülhamid ve İslâmî Görüşleri 1876-1909 Tarîhî/Belgesel İnceleme”. Sultan II. Abdülhamid Dönemi. Ed. Mehmet Bulut vd. İstanbul: İZÜ Yayınları, 263-307.
• Yunusoğlu, Mağrifet Kemal (2012). Uygurca-Çince İdikut Sözlüğü. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• URL-1: “Boyun” (http://lugatim.com/s/boyun) (Erişim: 14.05.2021)
• URL-2:Miman, Murat Cem, “KBB ve Baş Boyun Anatomisi”, (http://www.anadoluissagligi.com/img/file_1791.pdf), (Erişim: 20.05.2021)
• URL-3 : “Atasözleri” http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri&kategori1=atalst&kelime1=boyun&sayfa1=0&hng1=tam (Erişim: 11.05.2019).
• URL-4:“Deyimler” http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri&kategori1=atalst&kelime1=boyun&sayfa1=0&hng1=tam (Erişim: 11.05.2019).