Ahmet Midhat Efendi'nin Esrâr-ı Cinâyât Romanında Hak Duygusu, Kanun, Adalet ve Mahkemeler

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 179 - 191, 30.06.2025

Tuğçe Meç

https://doi.org/10.59902/yazit.1706369

Öz

Ahmet Midhat Efendi’nin Esrâr-ı Cinâyât romanı, Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde 8 Mart-28 Mayıs 1884 tarihlerinde 66 sayıda tefrika edilmesinin ardından 1884 yılında kitaplaştırılır. Türk edebiyatının ilk polisiye romanı olarak kabul edilen Esrâr-ı Cinâyât, kendi türünde dünya edebiyatında da ilk örnekler arasındadır. Ahmet Midhat Efendi, sözü edilen romanda polisiye edebiyata dair unsurları kullanmanın yanı sıra Tanzimat ile birlikte yenileşen hukuk sistemindeki belli kavramlara da değinerek olanı ve olması gerekeni tartışır. Modern hukuk sistemindeki yargı mekanizmaları, adlî memurların mahiyeti, eski hukuk sistemi ile yeni hukuk sisteminin mukayesesi roman boyunca ele alınan hususlardır ve bu çerçevede ideal bir hukuk sistemi ortaya konulur. Romanda yazarın, toplumun, okurun adalet bağlamında mahiyeti değerlendirilir. Bu değerlendirme esnasında gazetenin kamuoyu oluşturmadaki gücüne ve yargı mekanizmalarına etkisine değinilir. Ahmet Midhat Efendi’nin diğer romanlarında olduğu gibi Esrâr-ı Cinâyât’ta da ilahî adalet vurgusu dikkat çeker. Yazar, romanda kısas konusunu İslam hukuku açısından ele almakla kalmaz, roman karakterlerinin fenası ve bekası noktasında da eserin kurgusunda işler; bir yargıç şeklinde konumlanan yazar, iyileri ödüllendirir, kötüleri cezalandırır. Makalede, Ahmet Midhat Efendi’nin Esrâr-ı Cinâyât romanında yenileşme sürecinde Osmanlı hukuk sistemine dair görüşleri ve mukayeseleri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hak , kanun , adalet , mahkemeler , polisiye roman

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kurul belgesi gerekmemektedir.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma için herhangi bir kurum ve kuruluştan destek alınmamıştır.

Teşekkür

Yazar tarafından çalışmayla ilgili herhangi bir destek veya teşekkür beyanında bulunulmamıştır.

Sense of Justice, Law, Justice, and the Judiciary in Ahmet Midhat Efendi’s Novel Esrâr-ı Cinâyât

Öz

Ahmet Midhat Efendi’s novel Esrâr-ı Cinâyât was published in book form in 1884, following its serialization in the newspaper Tercümân-ı Hakîkat. Recognized as the first detective/crime novel in Turkish literature, Esrâr-ı Cinâyât also stands among the earliest examples of its genre in world literature. In this work, Ahmet Midhat not only employs elements characteristic of detective fiction but also addresses certain concepts related to the reformed legal system that emerged during the Tanzimat period, engaging in a discussion of the actual versus the ideal. Throughout the novel, mechanisms of modern legal systems, the nature of judicial officials, and a comparison between the old and the new legal frameworks are thoroughly examined, ultimately presenting a vision of an ideal judicial structure. The novel also reflects the author’s evaluation of society and the reader in terms of justice. In this context, attention is drawn to the influence of the press in shaping public opinion and its role within the judicial process. As in many of Ahmet Midhat Efendi’s works, the theme of divine justice figures prominently in Esrâr-ı Cinâyât. The author not only discusses the concept of qisas (retaliation) within the framework of Islamic law but also incorporates the notions of transience and permanence in relation to the characters, positioning himself as a judge who rewards the virtuous and punishes the wicked. This article aims to examine Ahmet Midhat Efendi’s views and comparisons concerning the Ottoman legal system during the period of modernization, as reflected in Esrâr-ı Cinâyât.

Anahtar Kelimeler

Right , law , justice , courts , detective novel

Etik Beyan

Ethics committee approval is not required for this study.

Destekleyen Kurum

No support was received from any institution or organization for this study.

Teşekkür

No statement of support or acknowledgement was made by the author regarding the study.

Kaynakça

• Ahmet Midhat Efendi (2000). Cellât/ Esrâr-ı Cinâyât, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akgündüz, Said Nuri (2016). “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunun Kaynakları”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8): 1-16.
• Günaydın, Ayşegül Utku (2007). “Esrar-ı Cinayat’ta Bir Kitle İletişim Aracı Olarak Gazetenin İşlevi”. Varlık, 1197: 4-7.
• İnci, Handan (1996). “Türk Romanında İlk Polisiye: Esrar-ı Cinayat”. Nar, 7: 140-156.
• İnci, Handan; Parla, Jale; Esen, Nüket; Gülsoy, Murat (2013). “Ölümünün 100. Yılında Ahmet Midhat Efendi Üzerine Bir Oturum: Bugünün Gözüyle Ahmet Midhat”. Kitap-lık, 165: 108-120.
• Martin, Terry J. (1989). “Detection, Imagination, and the Introduction to The Murders in the Rue Morgue” Modern Language Studies, 19(4): 31-45.
• Şahbenderoğlu, İpek (2013). “On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Okuruna Sunulan Âsâyiş-Bahş Bir Roman: Esrâr-ı Cinâyât”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 8: 1-40.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2007). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Üyepazarcı, Erol (2002). “Türkiye’nin İlk Polisiye Roman Yazarı: Ahmet Mithat”. Kitap-lık, 54: 148-155.