Consciousness Presentation in First Person Narratives: Samples of Sait Faik Abasıyanık and Ahmet Hamdi Tanpınar

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 225 - 252, 16.12.2021

Hasan Sakın

https://doi.org/10.29228/yazitdergisi.52479

Öz

It is also possible to present the consciousness of a character in first person narratives. Unlike third-person narratives, in first-person narratives, narrators can only present their own content of consciousness. Different techniques are used for this. In this study, using the terminology in Dorrit Cohn's work named Transparent Minds, it was tried to draw the boundaries of the presentation of consciousness in first person narratives. However, the focus is on retrospective techniques. In this context, narrators use two basic perspectives in returning to the past: they analyze and interpret the past from their position in discourse time, or they do not declare any judgment or interpretation they have acquired later. Within this framework, two opposing poles have been identified in the Turkish stories of the Republican period with the stories taken from Ahmet Hamdi Tanpınar and Sait Faik Abasıyanık. Although the tradition of interpretation and analysis, represented by Tanpınar, is generally prevalent in the stories of the Republican period, some avant-garde attempts can be encountered, as in Sait Faik. The stories are useful both in terms of exemplifying the theoretical framework drawn by Cohn, as they are typical examples, and they will serve to show the possibilities of consciousness presentation in Republican storytelling.

Anahtar Kelimeler

presentation the consciousness, first person narrative, Turkish storytelling in Rebuplican period, Ahmet Hamdi Tanpınar, Sait Faik Abasıyanık

Birinci Şahıs Anlatılarında Bilinç Sunumu: Sait Faik Abasıyanık ve Ahmet Hamdi Tanpınar Örnekleri

Öz

Birinci şahıs anlatılarında da bir karakterin bilincini sunmak mümkündür. Üçüncü şahıs anlatılarından farklı olarak, birinci şahıs anlatılarında anlatıcılar yalnız kendi bilinç içeriklerini sunabilirler. Bunun için de farklı teknikler kullanılmaktadır. Bu çalışmada Dorrit Cohn’un Şeffaf Zihinler isimli çalışmasındaki terminoloji kullanılarak birinci şahıs anlatılarında bilinç sunumunun sınırları çizilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte ağırlık noktası geriye dönüşlü teknikler üzerinde toplanmıştır. Bu bağlamda, anlatıcılar geçmişe dönerken iki temel perspektif kullanmaktadır: Geçmişi söylem zamanındaki konumlarından analiz ve tefsir ederler ya da sonradan edindikleri herhangi bir yargı ya da yorum bildirmezler. Bu çerçeve içinde, Ahmet Hamdi Tanpınar ve Sait Faik Abasıyanık’tan alınan öykülerle Cumhuriyet dönemi Türk öykülerindeki iki karşıt kutup saptanmıştır. Cumhuriyet dönemi öykülerinde, Tanpınar’ın temsil ettiği tefsir ve analiz geleneği genel olarak hâkim olsa da Sait Faik’te olduğu gibi bazı avangard girişimlere de rastlanabilmektedir. Bu bağlamda, ilgili öykülerin çözümlenmesi ikili bir fayda sağlayacaktır. Öyküler, hem tipik birer örnek oldukları için Cohn’un çizdiği teorik çerçeveyi örneklendirmek açısından kullanışlıdırlar, hem de Cumhuriyet dönemi öykücülüğünde bilinç sunumunun olanaklarını göstermeye yarayacaklardır.

Anahtar Kelimeler

bilinç sunumu, birinci şahıs anlatısı, Cumhuriyet dönemi Türk öykücülüğü, Ahmet Hamdi Tanpınar, Sait Faik Abasıyanık

Kaynakça

• Abasıyanık, Sait Faik (2006). Mahalle Kahvesi. İstanbul: YKY.
• Ağaoğlu, Samet (2013). Bütün Öyküleri. İstanbul: YKY.
• Atabeyoğlu, Salâhaddin Enis (2012). Bataklık Çiçeği. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Booth, Wayne C. (2012). Kurmacanın Retoriği. Çev. Bülent O. Doğan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Chatman, Seymour (2009). Öykü ve Söylem. Çev. Özgür Yaren. Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Cohn, Dorrit (2008). Şeffaf Zihinler. Çev. Ferit Burak Aydar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Dervişcemaloğlu, Bahar (2014). Anlatıbilime Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Forster, E. M. (2014). Roman Sanatı. Çev. Ünal Aytür. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Gasset, J. Ortega (2017). Sanatın İnsansızlaştırılması ve Roman Üstüne Düşünceler. Çev. Neyyire Gül Işık. İstanbul: YKY.
• Genette, Gerard (2011). Anlatının Söylemi. Çev. Ferit Burak Aydar. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Mackay, Marina (2018). Roman Nedir?. Çev. Fazilet Akdoğan Özdemir. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Sass, Louis A. (2013). Delilik ve Modernizm. Çev. Ender Gürol. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sevim, Acar (2000). 20. Yüzyıl Alman Edebiyatında Rüya ve Vizyon. İstanbul: Birleşik Yayıncılık.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2013). Hikâyeler. İstanbul: Dergâh Yayınları.