Türk Kültüründe Domuz ve Beslenmeye Etki Eden Faktörler

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 32 - 44, 23.06.2023

Şükrü Büyükışıklar

https://doi.org/10.59902/yazit.1288707

Öz

Beslenme kültürü, toplumların iktisadi ve sosyal hayatları ile ilgili önemli bilgiler vermektedir. Aynı zamanda toplumların beslenme kültürünü şekillendiren ve sınırlandıran birtakım faktörler vardır. Bunlar kültür, mitoloji, coğrafya, din, felsefe vb. gibi sıralanabilmektedir. Yukarıda saydığımız faktörler, kimi zaman bir toplumun beslenme kültürünü baştan aşağıya değiştirmiş kimi zaman belli başlı yiyecekleri sınırlandırmış, kimi zaman da bazı yiyeceklerin yenilmesi konusunda teşvik etmiştir. Kısıtlayıcı etmenleri ele aldığımızda, bazı toplumların beslenme kültürünün en kritik hayvanı olarak karşımıza domuz çıkmaktadır. Domuz, tarihten günümüze süregelen süreçte beslenme tarihinin en önemli halkalarından biri olurken aynı zamanda en çok yasaklanan hayvanlarından birisi olmuştur. Domuz beslenmesine ve tüketimine karşı oluşan negatifliğin Türk beslenme kültüründe de bulunması çalışmamızın başlangıcını oluşturmaktadır. Bu çalışmada öncelikle domuzun tarihçesi ve yayılma alanları hakkında genel bilgiler verildikten sonra, domuzun yasaklandığı toplumlardan bahsedilecektir. İlerleyen bölümlerde ise beslenmeye etki eden faktörler incelenecektir. Çalışmanın son bölümünde ise Türk kültüründe domuzun yeri ve domuza karşı oluşan bu negatifliğin nedenlerine, geçmiş ve günümüz arasındaki benzerliklerine yer verilecektir. Araştırma konusu birçok disiplini içerisine alması sebebiyle disiplinlerarası bir yöntemle incelenecektir. Bu bağlamda araştırma mitoloji, din, tarih ve kültür başlıkları içerisinde sınırlandırılarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk kültürü, beslenme kültürü, domuz eti tüketimi, domuz, tarih

Pork in Turkish Culture and Factors Affecting Nutrition

Öz

Nutrition culture provides important information about the economic and social lives of societies. At the same time, there are some factors that shape and limit the nutrition culture of societies. These are culture; mythology, geography, religion, philosophy etc. can be listed as. The factors mentioned above have sometimes completely changed the nutritional culture of a society, sometimes limited certain foods and sometimes encouraged some foods to be eaten. When we consider the limiting factors, we come across the pork as the most critical animal in the nutrition culture of some societies. The pork, while being one of the most important links in the history of nutrition, has also been one of the most banned animals. The presence of negativity against pork nutrition and consumption in Turkish nutrition culture constitutes the beginning of our study. In this study, firstly, after giving general information about the history of the pork and its spreading areas, the societies where porks are banned will be mentioned. The following pages will examine the factors affecting nutrition. In the last part of the study, the place of the pork in Turkish culture and the reasons for this negativity against the pork, the similarities between the past and the present will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkish culture, nutrition culture, pork consumption, pork, history

Kaynakça

• Arık, Durmuş (2012). Hıristiyanlaştırılan Türkler Çuvaşlar. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Arıkoğlu, Ekrem (2003). Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi Hakas Edebiyatı. C. 25. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arslan, Ahmet (2011). İlk Çağ Felsefe Tarihi 1 Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Assman, Jan (2018). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı Hatırlama ve Politik Kimlik. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayat, Fuzuli (2011). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi. C.2. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Belge, Murat (2001). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bon, Le Gustave (2018). Kitleler Psikolojisi. Çev. Elif Kanur. İstanbul: Say Yayınları.
• Erhat, Azra (2000). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Freud, Sigmund (2019). Grup Psikolojisi ve Ego Analizi. Çev. Elif Yılmaz. Ankara: Dorlion Yayınları.
• Gaydarci, Gavril A. vd. (1991). Gagauz Türkçesinin Sözlüğü. Çev. İ. Kaynak, A. Mecit Doğru. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Geldiyew, Gurbandurydy. ve Altyyew, Annamyrat (2002). Türkmen Nakyllary we Atalar Sözı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Gürel, Emet ve Muter, Canan (2007). “Psikomitolojik Terimler: Psikoloji Literatüründe Mitolojinin Kullanılması”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1): 537-569.
• Güveloğlu, Ali (2018). Antik Çağ’da Beslenme ve Damak Tadı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Hançerlioğlu, Oktay (2000). Dünya İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Herodotos (2018). Tarih. Çev. Müntekim Ökmen. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İnan, Abdülkadir (2017). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kafesoğlu, İbrahim (2016). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kathleen, Sears (2017). Mitoloji 101 Eski Yunan ve Roma Mitolojisi Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey. Çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları.
• Kitab-ı Mukaddes (1969). İstanbul: İstanbul Matbaacılık A.Ş.
• Korkmaz, Esat (2010). Ansiklopedik Simgeler Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitapları Yayınevi.
• Kur’an-ı Kerim (2006). İstanbul: Kahraman Yayınları.
• Macit, Yüksel (2015). “Yiyecek-İçeceklerde Haram-Helalliğin Kriteri ve Bu Konuda Arap Kültürünün Etkisi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2): 265-271.
• Mangır, Mine (1987). “Yiyecek Alışkanlıkları”. The Journal of Food, 12(1): 55-59.
• Ottoni, Claudio et al. (2012). “Pork Domestication and Human-Mediated Dispersal in Western Eurasia Revealed Through Ancient DNA and Geometric Morphometrics”. Molecular Biology and Evolution, 30(4): 824-832.
• Ögel, Bahaeddin (2010). Türk Mitolojisi, C. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin (2013). Türk Mitolojisi, C. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Roux, Paul Jean (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. Çev. Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Şahin, Güven (2019). “Türk Dünyasında Domuz Yetiştiriciliği ve Türk Kültüründe Domuz”. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9): 104-122.
• Talas, Mustafa (2005). “Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri’’. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18: 273-283.
• Turan, Osman (2004). On İki Hayvanlı Türk Takvimi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yılmaz, Metin ve Mişşi, Yuhma (2003). Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi Çuvaş Edebiyatı C.25. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yu-Lan, Fung (2009). Çin Felsefesi Tarihi. Çev. Fuat Aydın. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Elektronik Kaynaklar
• URL-1: “Beslenme”. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 19.09.2022).
• URL-2: “Pork”. https://www.britannica.com/animal/pork-mammal-group (Erişim: 04.06.2023).
• URL-3: ”2017 Domuz Verileri”. https://www.drdatastats.com/dunya-hayvancilik-haritalari-2017-yili/ (Erişim: 05.04.2021).
• URL-4: “Myth”. https://www.britannica.com/topic/myth (Erişim: 04.06.2023).