A Study on the Nicknames of Cooks in Eskişehir in the Context of Occupational Folklore

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 25 - 39, 30.06.2024

Sinem Kaya

https://doi.org/10.59902/yazit.1465695

Öz

Every profession has its own characteristics and also has its own culture. Factors that occur within professional processes in accordance with the scope and function of folklore and that gain continuity among professional conditions are examined under the title of professional folklore. Within Turkish folklore research, there has been a significant acceleration in professional folklore research in recent times compared to previous periods. Cookery, one of the important professions that has been continuity from past to present, contains many folklore products directly or indirectly. Proverbs, idioms, anecdotes, professional narratives, informal principles regarding hierarchy, internal dynamics and changes seen in the past and present of the profession, etc. related to the cookery profession. These are some of the elements among the folkloric characteristics of cookery. One of these elements is “pseudonyms.” Pseudonyms, which are widely used in Turkish folk life and culture, can also occur in the cookery profession for different rea-sons. Answers to these questions such as why cooks get these pseudonyms can be deter-mined through research focused on professional folklore. This study was conducted in Eskişehir, which stands for with its cultural diversity. It is built on the data obtained from interviews with cooks working in diners, restaurants, taverns, pubs, pita restaurants and places offering examples of world cuisine, as well as other cooks who practice or have practiced the profession in various ways. Based on field research, the pseudonyms formed among the participants of the profession were identified and evaluated. So, a classification was tried to be created.

Anahtar Kelimeler

Occupational folklore, cooking, gastronomy, Eskişehir city, pseudonym

Meslek Folkloru Bağlamında Eskişehir’deki Aşçıların Lakapları Üzerine Bir İnceleme

Öz

Her mesleğin kendine has özelliklerinin olması ile beraber kendisine ait bir kültürü de vardır. Mesleki süreçler içinde folklorun kapsamı ve işlevi ile uyumlu şekilde oluşan ve mesleki koşullar arasında devamlılık kazanan unsurlar meslek folkloru başlığı altında incelenmektedir. Türk folklor araştırmaları içinde önceki dönemlere nispetle son dönemlerde meslek folkloru araştırmalarında önemli bir ivme oluşmuştur. Dünden bugüne devamlılığı olan önemli mesleklerden biri olan aşçılık, doğrudan ya da dolaylı olarak içerisinde pek çok halkbilimi ürünü barındırır. Aşçılık mesleği ile ilişkili atasözleri, deyimler, fıkralar, mesleki anlatılar, hiyerarşiye yönelik enformel ilkeler, mesleğinin geçmişinde ve bugününde görülen iç dinamikler ve değişimler vb. aşçılığın folklorik özellikleri arasında yer alan unsurlardan bazılarıdır. Bu unsurlardan biri de “lakap”lardır. Türk halk hayatında ve kültüründe yaygın şekilde kullanılan lakaplar, aşçılık mesleğinde de farklı sebeplerle oluşabilmektedir. Aşçılık mesleğini icra edenlerin bu lakapları neden niçin aldığı gibi soruların cevapları meslek folkloru odaklı araştırmalarla tespit edilebilir. Bu çalışma, kültürel çeşitliliği ile dikkat çeken Eskişehir’de; esnaf lokantaları, restoranlar, meyhaneler, barlar, pideciler, dünya mutfağından örnekler sunan mekanlarda çalışan aşçıların yanı sıra mesleği çeşitli biçimlerde icra eden veya etmiş olan başka aşçılarla yapılan mülakatlarda ulaşılan veriler üzerine inşa edilmiştir. Söz konusu araştırmanın örneklem alanı Eskişehir kenti olsa da merkez ilçeler dışında kalan uzak ilçelerdeki aşçılarla da görüşmeler yapılarak veriler elde edilmiştir. Alan araştırmalarından hareketle mesleğin katılımcıları arasında oluşan lakaplar tespit edilerek değerlendirilmiş ve bir sınıflama oluşturulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meslek folkloru, aşçılık, gastronomi, Eskişehir kenti, lakaplar

Etik Beyan

Makalenin saha araştırmaları Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’nun 21.03.2024 tarih ve 2024-06 sayılı Etik Kurul Onayı ile gerçekleştirilmiştir.

Teşekkür

Danışman hocam Sayın Prof. Dr. Aslı Büyükokutan Töret'e teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Aça, Mustafa (2014). Giresun ve Trabzon İlleri Balıkçılarının Meslek Folkloru. Doktora Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boyraz, Şeref (1998). “Lakaplar Konusunda Bazı Dikkatler ve Bir Yöre Örneği”. Türklük Bilimi Araştırmaları, VII: 107-138.
• Büyükokutan Töret, Aslı (2018). “Meslek Folkloru Kapsamında Hekimlerle İlgili Stereotipler ve Bunlara Bağlı Şakalar Üzerine Bir Değerlendirme”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(24): 13- 30.
• Coşar, Asiye Mevhibe (2003). “Trabzon’da Kullanılan Lakaplar Üzerine Bir Derleme/ Değerlendirme”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten Dergisi, 47(1999): 26- 40.
• Dinç, Mustafa (2019). “Halk Bilgisinin Beslenme ve Mutfak Kültürüne Dönük Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. Ed. Mustafa Aça. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 287-314.
• Fındık, Gözde (2006). Gastronomi ve Aşçılıkta Kadın Çalışanların İstihdam Sorunlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Giresun: Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kafesoğlu, İbrahim (1988). Türk Milli Kültürü. Ankara: Ötüken Yayınları.
• Karataş, Pınar (2016). Meslek Folkloru Bağlamında Hekimlik. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• McCarl, Robert S. (1996). “Occupational Folklore”. American Folklore An Encyclopedia. Ed. Jan Harold Brunvand. New York London: Tylor & Francis, 1089-109.
• Örnek, Sedat Veyis (1973). Budunbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis (1977). Türk Halkbilimi. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özdal, Ayşenur (2018). Günümüz Gaziantep Esnafının Meslek Folkloru. Doktora Tezi. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Varis, Abdurrahman (2004). “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”. Milli Folklor, 16(61): 124-133.
• KK-1: A. Kılıç, Kütahya, 1978, Lise Mezunu. (Görüşme: 26.03.2024).
• KK-2: Fatma Göl, Eskişehir, 1985, İlkokul Mezunu. (Görüşme: 26.03.2024).
• KK-3: Tolga Altınok, Eskişehir, 1993, Üniversite Mezunu. (Görüşme: 26.03.2024).
• KK-4: Rıdvan, Eskişehir, 1992, Lise Mezunu. (Görüşme: 27.03.2024).
• KK-5: Osman Özbek, Eskişehir, 1959, İlkokul Mezunu. (Görüşme: 27.03.2024).
• KK-6: Alaattin Göl, Kahramanmaraş, 1982, İlkokul Mezunu. (27.03.2024).
• KK-7: D. Şahin, Ağrı, 1998, İlkokul Mezunu. (Görüşme: 27.03.2024).
• KK-8: Can Koç, Malatya, 1983, Lise Mezunu. (Görüşme: 29.03.2024).
• KK-9: İbrahim Birol, Eskişehir, 1957, İlkokul Mezunu. (Görüşme: 29.03.2024).
• KK-10: Mehmet Sarıkul, Gaziantep, 1978, Lise Mezunu. (Görüşme: 30.03.2024). KK-11: Muhsin Doğulu, Hatay, 1995, Ortaokul Mezunu. (Görüşme: 30.03.2024).
• KK-12: Osman Yakup, Adıyaman, 1994, Lise Mezunu. (Görüşme: 30.03.2024).
• KK-13: Birgül Özpınar, Eskişehir, 1980, İlkokul Mezunu. (Görüşme: 30.03.2024).
• KK-14: Fatih Yarbaş, Kütahya, 1985, Lise Mezunu. (Görüşme: 31.03.2024).
• KK-15: Yalçın Atay, Adıyaman, 1993, Lise Mezunu. (Görüşme: 31.03.2024).
• KK-16: Özcan Esnemez, Eskişehir, 1990, Lise Mezunu. (Görüşme: 31.03.2024).
• KK-17: Bilgilerini vermek istemeyen kaynak kişi. (Görüşme: 31.03.2024).
• KK-18: Anıl Çubuk, Şanlıurfa, 1990, Ortaokul Mezunu. (Görüşme: 01.04.2024).
• KK-19: Özgü Salkım, Eskişehir, 1962, Lise Mezunu. (Görüşme: 01.04.2024).
• KK-20: İsmihan Ateş, Eskişehir, 1982, Lise Mezunu. (Görüşme: 01.04.2024).
• KK-21: Nurullah Davutçu, Bolu, 1990, Lise Mezunu. (Görüşme: 01.04.2024).
• KK-22: Semra Yılmaz, Çorum, 1971, Lise Mezunu. (Görüşme: 02.04.2024).
• KK-23: Ahmet Yılmaz, Eskişehir, 1963, İlkokul Mezunu. (Görüşme: 02.04.2024).
• KK-24: Cengiz., Mersin. (Görüşme: 03.04.2024).
• KK-25: Gazi Nurturhan, Eskişehir, 1983, Lise Mezunu. (Görüşme: 03.04.2024).
• KK-26: Ahmet Nurturhan, Eskişehir, 1982, Lise Mezunu. (Görüşme: 03.04.2024). KK-27: Ahmet Topal, Eskişehir, 1975, İlkokul Mezunu. (Görüşme:03.04.2024).
• KK-28: Ali Osman, Eskişehirli, 1994, Üniversite Mezunu. (Görüşme: 03.04.2024).
• URL-1: "Türk Dil Kurumu". https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 03.04.2024).
• URL-2: “Eskişehir Valiliği” http://www.eskisehir.gov.tr/tarihce#:~:text=%C4%B0limiz%20%C3%A7ok%20eski%20bir%20yerle%C5%9Fme,dolay%C4%B1%20da %20Eski%C5%9Fehir%20ad%C4%B1%20verilmi%C5%9Ftir.(Erişim: (03.04.2024).