BAŞKA BİRİNİN SÜREKLİ BAKIMINA MUHTAÇ DERECEDE AĞIR ENGELLİ ÇOCUĞU BULUNAN KADINLARIN SİGORTALILIĞA BAĞLI OLAN VE OLMAYAN HAKLARI

Yıl 2022, , 979 - 1028, 12.09.2022

Sevgi Dursun Ateş

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1105127

Öz

Primli ve primsiz rejimden oluşan sosyal güvenlik sistemimizde sadece kadınlara yönelik yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Söz konusu düzenlemelerden kadınlara sağlanan hakların bir kısmı kadının sigortalılığına bağlı iken, diğer bir kısmı ise sigortalılık niteliğine bağlı değildir. Sürekli başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu olan kadınlara erken emeklilik imkânı sağlayan haktan yararlanabilmek için sigortalı olmak gerekirken bakıma muhtaç ağır engelli çocuğa evde bakım hizmeti
sunulmasının sonucu evde bakım yardımından yararlanabilmek için sigortalı olma şartı aranmamaktadır.

Çalışmamızda, öncelikle 5510 sayılı Kanun’da yer alan, kadınlara özgü düzenlemelere genel olarak yer verilecek, daha sonra sürekli başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu olan kadın sigortalılara sağlanan erken emeklilik imkânı ayrıntılı biçimde ele alınacak ve sigortalı olmayan
kadınların –annelerin- evde bakımını üstlendikleri çocukları olması durumunda hak kazandıkları evde bakım desteği açıklanacaktır. Kadınlara sağlanan bu hakların kapsamına ilişkin sorunlar çerçevesinde, özellikle sadece anne olan kadınlara sağlanmış söz konusu haklardan erkeklerin ve dolayısıyla
ebeveynlerin nasıl yararlandırılabileceğine ilişkin değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

kadın sigortalı, sosyal güvenlik, ağır engelli çocuk, erken emeklilik, evde bakım desteği

Teşekkür

Teşekkürlerimi sunarım

THE RIGHTS OF WOMEN WHO HAVE DISABLED CHILD TO THE EXTENT OF BEING IN NEED OF CONSTANT CARE OF ANOTHER PERSON WITHIN THE SCOPE OF INSURANCE AND NONINSURANCE

Öz

There have been legal regulations only for women in our social security system consisting of a premium and non-premium regime. While some of the rights provided to women by these regulations depend on the insurance of the woman, the other part does not depend on the quality of insurance. One fourth
of the paid premium days after the enactment of this Law of the ones, among the female insurance holders who request to be put on retirement or old - age pension, who have disabled child to the extent of being in need of constant care of another person, shall be added to the sum of number of premium payment days and these added periods shall be subtracted from the retirement age limits.
As a result of providing home care services to a severely disabled child in need of care, there is no requirement to be insured in order to benefit from home care assistance.

In our study, first, the regulations regarding women in the Law No. 5510 will be covered in general, then the early retirement opportunity provided to women with severely disabled children who are constantly in need of the care of others will be discussed in detail. And uninsured women – mothers – if they have children that they take care of at home, the home care aid they are entitled to will be explained. Within the framework of the problems related to the scope of these rights provided to women, an evaluation will be made about how men and therefore parents can benefit from these rights, which are provided only to
women who are mothers.

Anahtar Kelimeler

assured woman, social insurance, gravely disabled child, early retirement, home care aid

Kaynakça

• Akdeniz, Ayşe Ledün (2018) İş İlişkilerinde İmkânsızlık, 1.Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Akın, Levent (2007) Sosyal Güvenlik Hukukunda Bağımlı Çalışanların Maluliyeti, 2.Baskı Ankara, Yetkin Yayıncılık.
• Alper, Yusuf (2019) Sosyal Sigortalar Hukuku, Güncellenmiş ve Genişletilmiş 10. Baskı, Bursa, Dora Yayıncılık.
• Arıcı, Kadir (2015) Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, 1.Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Arslan Ertürk, Arzu (2014) “6552 Sayılı Kanun’un 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa Getirdiği Bazı Önemli Değişikliklerin Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C:20, S:3, s.247-272.
• Aygüler, Edip/ Ayalp, Mustafa Çağrı (2018) “Türkiye’de Evde Bakım Aylığı Düzenlemesine Eleştirel Bir Yaklaşım”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C:16, S:3, s. 1-22.
• Baskan, Ş. Esra (2016) “Analık Halinin Türk Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Sonuçları”, Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağan, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, C:15, S:1, s.687-719.
• Başterzi, Fatma (2006) Yaşlılık Sigortası, Ankara, TİSK Yayını.
• Başterzi, Süleyman (2011) “5510 Sayılı Yasaya Göre Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşulları – Önceki Mevzuatla Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Prof. Dr. Sarper Süzek Armağanı, Cilt II, İstanbul, Beta Yayıncılık, s. 2203-2242.
• Başterzi, Süleyman (2010) “5510 sayılı Yasaya Göre Yaşlılık Sigortası ve Yeni Gelişmeler”, Yargıtay 10. Hukuk Dairesi Onursal Başkanı Coşkun Erbaş’a Armağan Semineri, 5510 Sayılı Yasaya Göre Malulluk-Yaşlılık Sigortası, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Yeni Gelişmeler, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği Yayını, Ankara, s.71-95.
• Canbolat, Talat/ Özkan, Sema (2017) “Doğum Borçlanması Yapılabilecek Süreler”, İş ve Hayat, S:6, s.105-136.
• Caniklioğlu, Nurşen (2002) Hastalık ve Sakatlığın Hizmet Akdine Etkisi, 1.Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Caniklioğlu, Nurşen (2016) “Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş ve Yarım Çalışma Ödeneği”, Emeğin Kurultayı-2, 27 Mayıs 2016, Ankara, s. 115-153.
• Centel, Tankut (2016) “6663 sayılı Yasa’yla İş Kanunu’na Getirilen Değişiklikler –Analık Halinin Yeniden Düzenlenmesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S:35, s.9-16.
• Centel, Tankut (2021) Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Çakar, Erden (2013) “Evde Bakım Ücretinden Kimler Hangi Şartlarda Yararlanabilir”, Yaklaşım Dergisi, S:244, s.226.
• Çavuş, Ö. Hakan (2015) “Yargı Kararları ve Sosyal Güvenlik Kurumu Uygulamaları Kapsamında Son Değişikliklerle Birlikte Yurtdışı Hizmet Borçlanması”, Çalışma ve Toplum Dergisi, C:47, S:4, s.35-75.
• Çavuş, Özgür Hakan (2021) “Sosyal Güvenlik Mevzuatımızda Gebe ve Anne Sigortalılara Yönelik Düzenlemeler”, Çalışma ve Toplum, Ekonomi ve Hukuk Dergisi, C:68, S:1, s.75-96.
• Değer Ermumcu, Senem (2017) “Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Kısmi Çalışma ve Yarım Çalışma Hakkı Ödeneği”, 9 Eylül üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, C.19, (Özel Sayı): 1997-2027.
• Ecevit, Yıldız (2008) “İşgücüne Katılım ve İstihdam”, (İçinde) Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri, "Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset", Raporunun Güncellemesi, TÜSİAD, KAGİDER, Temmuz, s.113–213.
• Ekonomi, Münir (2017) “Doğum veya Evlat Edinme Sonrası Çocuğun Bakımı ve Yetiştirilmesi Amacıyla Ücretsiz İzin ve Kısmi Süreli Çalışma Hakları”, Legal İSGHD, C.14, S.53, s.21-58.
• Engelliler İçin Bilgilendirme Rehberi (2021)<https://aile.gov.tr/media/94446/engelliler_icin_bilgilendirme_rehberi_2021.pdf> s.e.t. 10.03.2022.
• Ertürk, Şükran (2008) “5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Öngören 5754 Sayılı Kanundan Sonra Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Genel Bir Bakış”, Legal İHSGHD., C:5, S:19, s.1045-1066.
• Gökçeoğlu Balcı, Şebnem (2017) “Koruma mı Dışlama mı? Çalışma Mevzuatımızda Kadını Koruyucu Kimi Düzenlemelerin Kadın İstihdamı ve AB Normları Açısından Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum, Ekonomi ve Hukuk Dergisi, C:54, S:3, s.1263-1298.
• Göktaş, Murat (2015) “Başkasının Bakımına Muhtaç Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalıların Emekliliği”, İş ve Hayat Dergisi, C:1, S:(1), s.211-218.
• Gülmez, Mesut (2010) “İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı Düşünceler”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, C:2, S:25, s.217-266.
• Güzel, Ali/Okur, Ali Rıza/Caniklioğlu, Nurşen (2021) Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 19. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Hüseyinli, Namık/Hüseyinli, Tahire (2016) “Çocuk Bakımının Kadın İşgücü Üzerinde Etkileri ve Hukuki Düzenlemeler”, Akdeniz İİBF Dergisi, C:16, S:34, s.108-137.
• Karadağ, Nergiz (2020) “Hukuka Feminist Yaklaşım”, Kadın Hakları Ulusal Sempozyumu, 7 Mart 2019, Bildiri Kitabı, Ed. Aydın, Melisa /Kaya, Ceren /Sağlam, Furkan, İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi, İstanbul, s.123-156.
• Karadeniz, Oğuz (2011) “Türkiye’de Atipik Çalışan Kadınlar ve Yaygın Sosyal Güvencesizlik”, Çalışma ve Toplum, Ekonomi ve Hukuk Dergisi, C:29, S:2, s.83-127.
• Karan, Ulaş (2017) Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Anayasa Hukuku Işığında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı, İstanbul, Oniki Levha Yayıncılık.
• Kaya, Pir Ali (2007) Avrupa Birliği ve Türk İş Hukuku Bağlamında Eşitlik İlkesi, 1. Baskı, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayırgan, Hasan (2021) Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Yaşlılık Sigortası, 1.Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• KEİG Platformu (2015) Türkiye’de Kadınlar Sosyal Güvenliğin Neresinde? 5510 Sayılı SSGSS Kanunu’nun Toplumsal Cinsiyet Açısından Analizi, 1.Baskı, İstanbul, Keig Yayınları.
• Korkusuz, M. Refik/ Uğur, Suat (2018) Sosyal Güvenlik Hukuku, 6. Baskı, Bursa, Ekin Yayınevi.
• Köseoğlu, Ali Cengiz (2016) “Türk İş Hukukunda Analık”, İş ve Hayat, C:2, S:4, s. 97-124.
• Kurt, Resul (2018) “Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Doğuma Bağlı Haklar”, Terazi Hukuk Dergisi, C:13, S:138, s.48-69.
• Ocak, Saim (2017) “Doğum/Evlat Edinme Nedeniyle Ücretsiz İzin ve Yarım Çalışma Ödeneği Uygulaması”, İş ve Hayat, C: 3, S:55, s.174-227.
• Öden, Merih (2003) Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Özbudun, Ergun (2000) Türk Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Özdamar, Murat/ Çakar, Erden (2015) “Muhtaç Yaşlılar ile Engellilere Aylık Bağlanması ve Bunların Bakımını Üstlenenlere Evde Bakım Ücreti Ödenmesinin Şartları”, İş ve Hayat, C:1, S:2 , s.169-183 .
• Özer, Hatice Duygu (2012) Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşulları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özer, Hatice Duygu (2021) “Erken Yaşlananlar”ın Emekliliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum, Ekonomi ve Hukuk Dergisi, C:70, S:3, s.1781-1812.
• Özkan, Şirin/Aca, Zeynep (2021) “Japonya Evde Bakım Hizmetlerinin İncelenmesi ve Türkiye İçin Öneriler “, Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, S:18, s.157-178.
• Özkaraca, Ercüment (2010) “Doğum Borçlanması (Karar İncelemesi)”, Legal İSGHD, C:7, S:26, s.501-525.
• Pakin Akın, Ebru (2005) Türk Hukukunda Kadın İşçilerin Sosyal Güvenliği, 1.Baskı, İstanbul, Legal Yayınevi.
• Senyen Kaplan/ Emine, Tuncay (2000) “İsviçre ve Türk İş Hukukunda Kadın İşçilerin Hamilelik ve Analık Durumundaki Ücret ve İzin Hakkı”, Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan, İzmir, s.709-722.
• Silkin, Sema (2011) “Sosyal Güvenlik Hukukunda Kadın”, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C:23, S:5-6, Ağustos-Kasım, s.28-75.
• Sözer, Ali Nazım (2019) İşçi, Bağımsız Çalışan ve Kamu Görevlileri Bakımından Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, Güncellenmiş 4.Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Sümer, Haluk Hadi (2021) Sosyal Güvenlik Hukuku, Güncellenmiş 2.Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Süzek, Sarper (2008) “İşverenin Eşit Davranma Borcu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 12, s.24-38.
• Şahin Emir, Asiye (2019) İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Analık, 1.Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Şakar, Müjdat (2017) Sosyal Sigortalar Uygulaması, Yenilenmiş 12. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Şişman Yener (2012) "Özürlülük Alanında Kullanılan Kavramlar Üzerine Genel Bir Değerlendirme", Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, C:7, S:28, s. 69-85.
• Tuaç, Pelin (2017) “Analık Halinde İş ve Sosyal Güvenlik Hukukundan Doğan Haklar – 6663 Sayılı Kanun ile Getirilen Yenilikler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 32, S: 1, s.201-241.
• Tulukçu, N. Binnur (2000) İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Gebe ve Anne İşçilerin Korunması, 1.Baskı, Ankara, Haber İş Sendikası Yayınları.
• Tuncay, Aziz Can (1992) İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Tuncay, A. Can/ Ekmekçi, Ömer (2019) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 20. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Uğur, Murat (2014) “Çalışma Yaşamında Kadınlara Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa Göre Sağlanan Haklar”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 32, s.192-202.
• Urhanoğlu, İştar (2020) “3201 Sayılı Kanun’a Göre Yapılacak Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasında Aylık Bağlama Koşulları”, Sosyal Güvenlik Dergisi (Journal of Social Security), C:10, S:2, s.245-258.
• Uşan, Fatih (1999), İş Hukukunda Sakat İstihdamı, 1.Baskı, Ankara, Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası Yayınları.
• Uşan, M.Fatih (2009) Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Temel Esasları, Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Üçışık, Fehim (2015) Sosyal Güvenlik Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, Ötüken Yayınları.
• Yamakoğlu, Efe (2018) “Emekliliğe Hak Kazanmanın İş İlişkisine Etkisi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 40, s.145-165.
• Yamakoğlu, Efe (2020) “Sosyal Güvenlik Mevzuatındaki Kadınlara Yönelik Ayrık Düzenlemeler ve Haklar”, Kadın Hakları Ulusal Sempozyumu, 7 Mart 2019, Bildiri Kitabı, Ed. Aydın, Melisa /Kaya, Ceren /Sağlam, Furkan, İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi, İstanbul, s.92-121.
• Yetik, Murat/ Erkan, Duygu (2017) “Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Yaşlılık Sigortası Açısından Sürekli Bakıma Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Olan Kadın Sigortalılar”, Legal İSGHD, C:14, S:53, s.219-237.
• Yuvalı, Ertuğrul (2020) “Sosyal Politika Aracı Olarak Sosyal Güvenlik Kavramı”, İş ve Hayat, C:6, S:11, s.46-75.