AĞRI ÇEKEN HASTANIN RIZA EHLİYETİNE İLİŞKİN KOBLENZ YÜKSEK EYALET MAHKEMESİ KARARI’NIN ÇEVİRİ VE DEĞERLENDİRMESİ (5 U 463/14 Sayı ve 01.10.2014 Tarihli Karar)

Yıl 2016, YBHD 2016/1, 359 - 380, 24.02.2016

Mercan Yüksel Orhun

Öz

Kişinin hayat, sağlık ve vücut bütünlüğüne ilişkin olarak yapılacak her
türlü müdahale, onun yararına olsa dahi hukuka aykırıdır. Zira söz konusu
müdahaleler kural olarak vücut bütünlüğüne saldırı niteliği taşır. Bir tıbbî mü-
dahalenin hukuka uygunluğunu belirleyen temel koşul, hastanın söz konusu
müdahaleye ilişkin aydınlatma üzerine serbestçe vereceği rızasıdır. Nitekim
hastanın rızasının hukuken geçerli olabilmesi için, onun neye rıza gösterdiğini
bilmesi gerekmektedir.
Rızanın geçerliliği, yapılacak müdahale hakkında aydınlatılmış olmanın
dışında, hastanın bu rızayı bildirmeye ehil olmasına, daha açık ifadeyle kendi
üzerinde yapılacak tedavi ve müdahalenin önemini ve sonuçlarını anlama ile
değerlendirme yeteneğine sahip olmasına da bağlıdır. Rıza ehliyetinin bulunup
bulunmadığına yönelik tespit, hekim tarafından yapılacaktır. Rıza ehliyetinin,
iradeyi sakatlayan nedenlerle ortadan kalkması yahut sakatlanması mümkündür.
Hastalık, ölüm korkusu veya şiddetli ağrı-sancı çekmek gibi durumlar,
kural olarak iradeyi sakatlayan nedenler arasında yer almamakla beraber, her
somut olayda ayrıca değerlendirilmesi gereken hususlardır. Anılan sebeplerle
hastanın rıza ehliyetinin sakatlandığı sonucuna varılması durumunda ise,
tıpkı bilinci kapalı olan hastaya yapılan müdahalede olduğu gibi, varsayılan
rızadan yola çıkılarak tıbbi müdahalede bulunma yükümlülüğü ortaya çıkar ve
söz konusu müdahale nedeniyle hekimin herhangi bir sorumluluğu söz konusu
olmaz. Bu bağlamda aşağıda incelenen mahkeme kararında, şiddetli ve dayanılmaz
ağrı çeken hastanın rıza ehliyetinin bulunup bulunmadığı meselesi
tartışılmış ve nihayetinde şiddetli ağrının rıza ehliyetini ortadan kaldırdığına
ilişkin genel geçer bir kuralın bulunmadığı ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hekim, hasta, tıbbî müdahale, şiddetli ve dayanılmaz ağrı, rıza ehliyeti, rıza ehliyetinin sakatlanması

Kaynakça

• Adıgüzel, Sibel (2014), Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü, TAAD, Y. 5, S. 19 (Ekim), s. 943-995.
• Ayan, Mehmet (1991), Tıbbî Müdahaleden Doğan Hukuki Sorumluluk, Ankara, Kazancı Hukuk Yayınevi.
• Barta, Heinz/Kalchschmid, Gertrud (2004), Die “Patientenverfügung” in Europa, Wien Klin Wochenschr.116/13, s. 442–457.
• Bayraktar, Köksal (1972), Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumlulu- ğu, İstanbul, Sermet Matbaası.
• Becker-Eberhard, Ekkehard (2002), Dava Malzemesinin Taraflarca Ge- tirilmesi İlkesinin Esasları ve Sınırları (Çev. Kamil YILDIRIM), İlkeler Işığı Altında Medeni Yargılama Hukuku, İstanbul, Alkım Yayınevi, s. 17-42.
• Belgesay, Mustafa Reşit (1953), Tıbbî Mesuliyet, İstanbul, M. Sıralar Matbaası.
• Deryal, Yahya, Tıbbî Müdahale İçin Hastanın Aydınlatılması ve Onayı- nın Alınması, www. haksay.org/files/yahya02.doc.> s.e.t. 04.04.2015.
• Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan (2010), Türk Özel Hukuku C. II, Kişiler Hukuku, 10. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Erman, Hasan (1998), Hekimin Hukuki Sorumluluğu, Bülent Davran’a Armağan, İstanbul, s. 143-153.
• Geiβ, Karlmann/Greiner, Hans-Peter (2006), Arzthaftpflichtrecht, 5. überarbeitete Auflage, München, Verlag C.H. Beck.
• Hakeri, Hakan (2009), Tıp Hukuku Temel Bilgiler, Ankara, Seçkin Ya- yıncılık.
• Işık Yılmaz, Ş. Berfin (2012), Tıbbî Müdahalelerde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü, TBB Dergisi, S. 98, s. 389-410.
• Kangal, Zeynel T. (2011), Ceza Hukukunda Varsayılan Rıza, Gazi Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XV, S. 4, s. 223-251.
• Karslı, Abdurrahim (2012), Medeni Muhakeme Hukuku, 3. Baskı, İs- tanbul, Alternatif Yayıncılık.
• Kaya, Mine (2012), Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğünden Kaynaklanan Tazminat Sorumluluğu, TBB Dergisi, S.100, s. 45-82.
• Kazancı Bilişim-İçtihat Bilgi Bankası.
• Krukemeyer, M.G/Püschel, K, Die Aufklärungspflicht des Arztes, 2/128-131.pdf > s.e.t. 04.04.2015.
• Kuru, Baki (2001), Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. 2, 6. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder (2014), Medeni Usul Huku- ku, Ders Kitabı, 25. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Oktay Özdemir, Saibe (2010), Tıbbi Müdahaleye ve Tıbbi Müdahalenin Durdurulmasına Rızanın Kimler Tarafından Verileceği, Rona Serozan’a Arma- ğan, İstanbul, C. 2, s. 1315-1351.
• Oral, Tuğçe (2011), Hekimin Aydınlatma ve Hastanın Rızasını Alma Yükümü, Ankara Barosu Dergisi, 2011/ 2, s.185-209.
• Ozanoğlu, Hasan Seçkin (2003), Hekimlerin Hastalarını Aydınlatma Yü- kümlülüğü, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 3, s. 55- 77.
• Özbilen, Arif Barış (2013), Vücut Bütünlüğüne Yönelik Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Bakımından Rızanın Aranmadığı Hâller, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Y. 12, S. 24, Güz 2013/2, s. 99-124.
• Özcan, Burcu G./Özel, Çağlar (2007), Kişilik Hakları - Hasta Hakları Bağlamında Tıbbî Müdahale Dolayısıyla Çıkan Hukuki İlişkide Hekimin Has- tayı Aydınlatma Yükümlülüğü ve Aydınlatılmış Rızaya İlişkin Bazı Değerlen- dirmeler, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, C. 10, S. 1, s. 49-73.
• Özdemir, Hayrunnisa (2008), Teşhis ve Tedavi Sözleşmesinde Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü, EÜHFD, C. XII, S. 3–4, s. 347-379.
• Özsunay, Ergun (1998), Hayatın Başlangıcı ve Sonuna İlişkin En Önem- li Hukuksal Sorunlar, Bülent Davran’a Armağan, İstanbul, s. 2-58.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet (2013), Medeni Usul Hukuku, 14. Bası, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Roggo, Antoine (2002), Aufklärung des Patienten, Bern, Stämpfli Verlag.
• Rohe, Mathias (2014), Zivilrechtliche Aspekte der Arzthaftung nach deutschem Recht, Uluslararası Sağlık Hukuku Sempozyumu 18 Ekim 2014 Malatya/Türkiye, s. 51-66.
• Şenocak, Zarife (1998), Özel Hukukta Hekimin Sorumluluğu, Ankara, Sözkesen Matbacılık, 1998 (Şenocak-Sorumluluk).
• Şenocak, Zarife (2001), Küçüğün Tıbbî Müdahaleye Rızası, AÜHFD. C. 50, S. 4, Ankara, s. 65-80 (Şenocak-Rıza).
• Tacir, Hamide (2011), Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı, İs- tanbul, On iki Levha Yayınları.
• Üstündağ, Saim (1997), Medeni Yargılama Hukuku, 6. Baskı, İstanbul, Alfa Yayınları.
• Yenerer Çakmut, Özlem (2007), Tıpta Aydınlatma ve Rıza, Roche Sağlık Hukuku Günleri, İstanbul, s. 1-31.
• Yılmaz, Ejder (2013), Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Bası, An- kara, Yetkin Yayınları.
• Zevkliler, Aydın (1983), Tedavi Amaçlı Müdahalelerle Kişilik Hakkına Saldırının Sonuçları, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1, s. 1-37.
• Zeytin, Zafer (2007), Hasta-Hekim İlişkisinde Hekimin Aydınlatma Yü- kümlülüğü, Sağlık Hakkı-Özel Sayı, S. 3, Hasta Hakları (4. Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, 8-9 Haziran 2007, Trabzon), s. 165-190.
• <https://tr.wikipedia.org> s.et. 02.05.2015.
• <https://beck-online.beck.de> s.et. 10.06.2015.
• Karara Erişim Sitesi: Beck-Online Veri Tabanı beckrs.2014.18876.htm&pos=0&hlwords=Einwilligungsf%26%23228%3b- higkeit%C3%90Einwilligungsf%C3%A4higkeit%C3%90+einwilligen+%- C3%90+faehig+#xhlhit>