ANAYASA MAHKEMESİ’NİN BİREYSEL BAŞVURU SONUCUNDA VERDİĞİ KARARLARIN MEDENÎ USÛL HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, YBHD 2017/1, 215 - 276, 13.01.2017

Cansu Korkmaz

Öz

    Hukuk sistemimizde 23 Eylül 2012 tarihinden itibaren, bireyler kamu otoritelerinin işlemlerine karşı, temel hak ve özgürlüklerin ihlâl edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilmektedir. Bu çerçevede, hukuk mahkemelerince verilen kararlar bireysel başvuru yolu ile Anayasa Mahkemesi tarafından incelenebilmektedir. Bireysel başvuru, yeni bir hak arama yolu olarak medenî yargıda da önemli bir işleve sahiptir. Dolayısıyla bireysel başvuru yolunun medenî yargıya ilişkin özelliklerinin incelenmesi gerekmektedir. Çalışmamızda bireysel başvuru yolunun özelliklerine, hukukî niteliğine değinildikten sonra, hangi şartların varlığı hâlinde bireysel başvuru yolunun kullanılabileceği ele alınmıştır. Ardından medenî yargıda Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru sonucunda verdiği içtihat niteliğindeki kararları, medenî usûl hukuku bakımından değerlendirilmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Bireysel başvuru, anayasa şikâyeti, Anayasa Mahkemesi, medenî usûl hukuku, temel hak ve özgürlükler

Kaynakça

• Alangoya, Yavuz & Yıldırım, M. Kâmil & Deren Yıldırım, Nevhis (2011) Medenî Usûl Hukuku Esasları, Sekizinci Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Algan, Bülent (2014) ‘Bireysel Başvurularda Açıkça Dayanaktan Yoksunluk Kriterinin Anayasa Mahkemesi Tarafından Yorumu ve Uygulanması’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S: 63, s. 247-284.
• Altundiş, Mehmet (2008) ‘Hukukî Güvenlik İlkesi’, Yasama Dergisi, S: 10, s. 60-94.
• Arslan, Ramazan (1977) Medenî Usûl Hukukunda Yargılamanın Yenilenmesi, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Aşçıoğlu, Çetin (2003) ‘Yargıda Gerekçe Sorunu’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S: 48, s. 109-116.
• Aydın, Öykü Didem (2011) ‘Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: XV, S: 4, s. 121-170.
• Atasoy, Hakan (2012) ‘Türk Hukukunda Bireysel Başvuru Yolu’, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y: 3, S: 9, s. 71-98.
• Bekri, M. Nedim (2014) ‘Gerekçeli Karar Hakkı’, Ankara Barosu Dergisi, S: 3, s. 203-228.
• Bilge, Necip (1973) Medenî Yargılama Hukukunda Karar Düzeltme, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Bilge, Necip & Önen, Ergun (1978) Medenî Yargılama Hukuku Dersleri, Üçüncü Baskı, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Çınar, İbrahim (2015) ‘Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı İle Mahkemenin Kişi Bakımından Yargı Yetkisi Konusunda Verdiği Kararlar’, Haşim Kılıç’a Armağan, C: II, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, s. 1295-1340.
• Çınar, Sinan (2015) ‘Bireysel Başvuruda Haklı Mazeret ve Sonuçları’, Haşim Kılıç’a Armağan, C: II, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, s. 1341-1374.
• Deren-Yıldırım, Nevhis (2013) ‘Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuruları Esas Bakımından İncelemesi’, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C: 19, S: 2 (Özel Sayı), s. 483-488.
• Deynekli, Adnan (2011) ‘Yargıtay’ın Anayasa Şikâyetine Bakışı’, Bireysel Başvuru “Anayasa Şikâyeti” HUKAB Sempozyum Serisi I (Editör: Musa Sağlam), Ankara, HUKAB Yayınları, s. 77-88.
• Doğru, Osman (2013) ‘Bireysel Başvurunun Embriyon Çağı’, Güncel Hukuk Dergisi, Eylül, s. 28-32.
• Dönmez, Kazım Yücel (2010) ‘İşe İade Davalarında Kararın Kesinleşmesi ve Tebliğ’, Sicil İş Hukuku Dergisi, Y: 5, S: 18, s. 143-149.
• Ekinci, Ahmet (2014) ‘Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında Mahkemeye Erişim Hakkı’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: XVIII, S: 3-4, s. 821-848.
• Ekinci, Hüseyin (2013) ‘Kabul Edilebilirlik Kriterleri’, Bireysel Başvuru İnceleme Usûlü ve Kabul Edilebilirlik Kriterleri (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi) (Editör: Musa Sağlam), Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, s. 109-155.
• Ekinci, Hüseyin & Sağlam, Musa (2015) 66 Soruda Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, Dördüncü Baskı, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları.
• Er, Selami & Dursun, Halil İ. (2014) ‘İşe İade Davalarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S: 115, s. 403-430.
• Erdinç, Tahsin (2015) ‘Karşılaştırmalı Olarak Türk Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı (Anayasa Şikâyeti)’, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y: 6, S: 20, s. 87-138.
• Erdoğan, Ersin & Korkmaz, Cansu (2016) ‘Yargıtayca Verilen Bozma Yahut Bölge Adliye Mahkemelerince Verilen Gönderme Kararlarından Sonra Islah Yapılıp Yapılamayacağı Sorunu’, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Y: 1, S: 2, s. 249-289.
• Eren, Ceren Sedef (2014) ‘İtiraz Yolunda Mahkeme Kavramı ve Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Yolunda Mahkeme Niteliği’, Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi, S: 1, s. 123-145.
• Erişir, Evrim (2007) Medenî Usûl Hukukunda Taraf Ehliyeti, İzmir, Güncel Hukuk Yayınları.
• Ermenek, İbrahim (2013) ‘Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Üzerine Verdiği Kararların Medenî Yargılama Hukukuna Yansımaları ve Bu Alanda Ortaya Çıkan Bazı Özel Durumlar’, Legal Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukuku Dergisi, C: 9, S: 26, s. 3-55.
• Gökcan, Hasan Tahsin (2015) ‘Türk Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Kapsamında Makul Sürede Yargılanma Hakkı’, Haşim Kılıç’a Armağan, C: I, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, s. 819-868.
• Göztepe, Ece (2011) ‘Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkının (Anayasa Şikâyeti) 6216 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S: 95, s. 13-40.
• Gülener, Serdar (2013) ‘Mukayeseli İnsan Hakları Hukukunda Temyiz Mercii Şikâyetlerinin İstisnaî Bir Alanı Olarak Keyfilik Kriteri’, Bireysel Başvuru İncelemeleri I, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, s. 201-234.
• Hanağası, Emel (2009) Davada Menfaat, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Holzinger, Gerhart (2009) ‘Die Verfassungsbeschwerde Und Der Individualantrag Im Österreichischen Verfassungsrecht’, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 26, s. 81-99.
• İyimaya, Ahmet (2016) ‘Bireysel Başvuru İncelemesinde Anayasaya Uygunluk Denetimi Sorunu ve İnsan Hakları Mahkemesi Modeli’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S: 116, s. 417-448.
• Kale, Serdar (2010) Medenî Yargılamada Taraf Ehliyeti, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Kar, Bektaş (2008) ‘İşe İade (İş Güvencesi) Davasında Yargılama Hukuku Sorunları’, Ankara Barosu Dergisi, Y: 66, S: 1, s. 87-113.
• Kabaoğlu, İbrahim Özden (2007) Anayasa Yargısı, Dördüncü Baskı, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
• Kanadoğlu, Korkut (2013) ‘Bireysel Başvuruda Mahkeme Kararlarının Denetiminin Kapsamı’, Güncel Hukuk Dergisi, S: 9, s. 20-23.
• Kanadoğlu, Korkut (2015) Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, Birinci Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Karaman, Ebru (2013) Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu, Birinci Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Karayalçın, Yaşar (2006) ‘Adlî Yargıda Usûlî Müktesep Hak’, Prof. Dr. Tuğrul Ansay’a Armağan, Ankara, Turhan Kitabevi, s. 143-169.
• Kaya, Köroğlu (2016) Cezai Konularda Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, İkinci Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Kılınç, Bahadır (2008) ‘Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği’, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 25, s. 19-54.
• Korkmaz, Ramazan (2014) ‘Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Uyulması Gereken Süreler’, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 16, Özel Sayı), C: II, İzmir, s. 1951-1986.
• Kunig, Philip (2015) ‘Verfassungsgerichte Als Akteure Der Fortentwicklung Der Rechtsordnung-Erfahrungen Aus Deutschland’, Haşim Kılıç’a Armağan, C: I, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, s. 665-677.
• Kuru, Baki (2001) Hukuk Muhakemeleri Usûlü, Altıncı Baskı, C: I-V, İstanbul, Demir-Demir Yayınevi.
• Kuru, Baki (2006) ‘Hukuk Davalarında Yargılamanın Çabuklaştırılması İçin Alınması Gereken Tedbirler’, Makaleler, İstanbul, Arıkan Yayıncılık, s. 117-139.
• Kuru, Baki (2016) İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usûl Hukuku, İstanbul, Legal Yayınevi.
• Mellinghof, Rudolf (2009) ‘Die Verfassungsbeschwerde in der Bundesrepublik Deutschland’, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 26, s. 45-58.
• Oder, Bertil Emrah (2013) ‘Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda İlk Evre, Sınırlar, Sorunlar ve Yeni İçtihat’, Güncel Hukuk Dergisi, Eylül, s. 14-19.
• Önen, Ergun (1978) Medenî Yargılama Hukuku Dersleri, Üçüncü Baskı, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Özbek, Mustafa Serdar (2003) ‘İş Mahkemelerinde Yürütülen Yargılamalarda Katılma Yoluyla Temyiz’, Ünal Tekinalp’e Armağan, C: II, İstanbul, Beta Yayınları, s. 939-962.
• Özbek, Mustafa Serdar (2013) Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda İlâmlı İcranın Etkinliği, İkinci Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Özbek, Mustafa Serdar & Korkmaz, Cansu (2016) ‘İş Yargılamasında Maddî Hatanın Düzeltilmesi Adı Altında Karar Düzeltme Yolunun Uygulanması’, Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi, Y: 3, S: 2, s. 125-197.
• Özbey, Özcan (2013) Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı, İkinci Baskı, Ankara, Adalet Yayınları.
• Özekes, Muhammet (2003) Medenî Usûl Hukukunda Hukukî Dinlenilme Hakkı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Özekes, Muhammet (2004) ‘İş Kanunu’nun 20. ve 21. Maddelerinin Medenî Yargılama ve İcra Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi’, Prof. Dr. Baki Kuru Armağanı, Ankara, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, s. 479-514).
• Özekes, Muhammet (2005) ‘Hukuk Yargılaması ve İcra Hukuku Yönünden İşe İade Davaları ve Uygulama Sorunları’, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2005 Yılı Toplantısı İş Güvencesi Kurumu ve İşe İade Davaları, İstanbul, Legal Yayıncılık, s. 131-170.
• Özekes, Muhammet (2007) ‘Üst Derece Mahkemeleri Kararlarında Gerekçe’, Türkiye’de İstinaf Mahkemelerinin Kurulmasından Sonra Yargıtay’ın Rolü Konferansı, Adalet Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 72-99.
• Özekes, Muhammet (2009) ‘Hukuk Yargılamasında Süre Tutum Müessesesi Yoktur’, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a Armağan, İstanbul, Adalet Yayınevi, s. 381-396.
• Pekcanıtez, Hakan (1995) ‘Mukayeseli Hukukta Medenî Yargıda Verilen Kararlara Karşı Anayasa Şikâyeti’, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 12, s. 257-287.
• Pekcanıtez, Hakan & Atalay, Oğuz & Özekes, Muhammet (2013) Medenî Usûl Hukuku, Ondördüncü Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Postacıoğlu, İlhan (1975) Medenî Usûl Hukuku Dersleri, Altıncı Baskı, İstanbul, Sulhi Garan Matbaası.
• Sabuncu, Yavuz & Esen Arnwine, Selin (2004) ‘Türkiye İçin Anayasa Şikâyeti Modeli Türkiye’de Bireysel Başvuru Yolu’, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 21, s. 229-240.
• Şirin, Tolga (2013) Türkiye’de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru) Birinci Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Tanrıver, Süha (2005) ‘Hukuk Yargısında Etkinliğin Sağlanması İçin Alınması Gereken Önlemler Üzerine’, Makalelerim I (1985-2005) Ankara, Asil Yayınları, s. 165-179.
• Tutal, Erhan (2015) ‘Bireysel Başvurunun İşlev ve Niteliği ile Başvuru Yollarının Tüketilmesi Zorunluluğu’, Haşim Kılıç’a Armağan, C: II, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları, s. 1779-1830.
• Ulukapı, Ömer & Çon, Ömer (2014) ‘Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolunun Medenî Usûl Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi’, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, C: II, Ankara, Yetkin Yayınları, s. 1941-1972.
• Umar, Bilge (2014) Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, İkinci Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Üstündağ, Saim (1997) Medenî Yargılama Hukuku, Altıncı Baskı, C: I-II, İstanbul, Alfa Yayınevi.
• Yılmaz, Ejder (1988) ‘Hukuk Davalarında Yasayollarına Başvuru Hakkı ve Bu Hakkın Sınırlandırılmasının Yerindeliği Sorunu’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S: 2, s. 131-155.
• Yılmaz, Ejder (2006) ‘İşe İade Davalarında Yargılama Usûlü İle İlgili Özellikler’, Sicil İş Hukuku Dergisi, S: 4, s. 20-31.
• Yılmaz, Ejder (2013) Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, İkinci Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Yılmaz, Ejder (2013) Medenî Yargılama Hukukunda Islah, Dördüncü Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.