CRIME OF KILLING BY MISTAKE IN ISLAMIC AND OTTOMAN CRIMINAL LAW

Yıl 2018, YBHD 2018/1, 41 - 71, 20.02.2018

İlhan Bulut

Öz

ABSTRACT

Homicide is one of the oldest and most severe crime in the human history. This crime can be committed both with malice aforethought or wrongfully. These crimes, which is named mainly "manslaughter"  in modern criminal law, war regulated under the title of "killing by mistake" in Islamic and Ottoman criminal law. In Islamic criminal law, crimes are generally divided into three part: crimes required Hudud punishments, crimes required Quesas (retaliation) and diyya (blood money) and crimes required Ta'zir punishments. The basis, principles, committing types and sanctions of the crime of killing by mistake, which one of the Quesas (retaliation) and diyya (blood money) crime, have been handled and discussed seriously by Islamic jurists. The separation aspects of the crime of killing by mistake from the intentionally killing and determination of the sanctions of the crime of killing by mistake are the basis of these discussions. The regulations of the Ottoman criminal codes were largely in line with the classical Islamic criminal law.  But also there are some points where the Ottoman criminal law diverges from this tradition. Approaches of the other civilizations to the crime of killing by mistake, despite to the time, place and cultural differences, is very similar to the Islamic criminal law.

Anahtar Kelimeler

Islamic criminal law, Ottoman criminal law, Homicide, Killing by mistake, Conception of mistake, Quesas (retaliation), Diyya (blood money)

İSLAM VE OSMANLI CEZA HUKUKUNDA HATAEN ÖLDÜRME SUÇU

Öz

ÖZET 

Öldürme suçu insanlık tarihinin en kadim ve en ağır suçlarından biridir. Bu suç kasten işlenebileceği gibi hataen de işlenebilir. Konumuzu oluşturan ve modern hukukta taksirle ölüme sebebiyet verme olarak adlandırılan bu suçlar, İslam ve Osmanlı ceza hukukunda hataen öldürme başlığı altında düzenlenmiştir. İslam ceza hukukunda suçlar genel olarak had cezası gerektiren suçlar, kısas ve diyet cezası gerektiren suçlar ve tazir suçları olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Kısas ve diyet gerektiren suçlardan olan hataen öldürme suçunun dayanakları, prensipleri, işlenme biçimleri ve yaptırımları İslam hukukçuları tarafından ciddi şekilde ele alınmış ve tartışılmıştır. Hataen öldürme suçunun kasten öldürme suçundan hangi yönleriyle ayrıldığı ve hataen öldürme suçunun yaptırımlarının belirlenmesi bu tartışmaların temelini oluşturmaktadır. Osmanlı ceza kanunnamelerinde de büyük ölçüde klasik İslam ceza hukuku doğrultusunda düzenlemeler yapılmıştır. Fakat Osmanlı ceza hukukunun bu gelenekten ayrıldığı noktalar da bulunmaktadır. Diğer uygarlıkların hataen öldürme suçuna yaklaşımları ve yaptırımları zaman, mekân ve kültürel olarak farklılık bulunsa da İslam ceza hukukuna benzerlik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Ceza Hukuku, Osmanlı Ceza Hukuku, Öldürme, Hataen öldürme, Hata kavramı, Kısas, Diyet

Kaynakça

• Akbulut, İlhan (2013) İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar, AÜHFD, C. 52, S. 1, s.167-181.
• Akgündüz, Ahmet (1990) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri- 1. Kitap Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnameleri, İstanbul.
• Akgündüz, Ahmet (1994) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri Cilt VII, İstanbul.
• Akgündüz, Said Nuri (2016) Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunun Kaynakları, AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, C: 4, S: 8, s. 1-16.
• Aktan, Hamza (1989) Âkıle, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Cilt: 2, s. 248 - 249.
• Avcı, Mustafa (2014) Osmanlı Ceza Hukuku, Konya.
• Avcı, Mustafa (2008) Osmanlı Ceza Hukukuna Giriş, Konya.
• Aydın, Ahmet (2013) Hanefi Fıkıh Literatüründe Öldürme Suçunun Maddi ve Manevi Unsurlarıyla İlgili Kavramların Gelişimi (Hicri 4-9. Asırlar),Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, Mehmet Akif (1993) Ceza, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Cilt: 7, s. 481- 482.
• Aydın, M. Akif (2013) Türk Hukuk Tarihi, 10. Baskı, İstanbul.
• Bhala, Raj (2011) Understanding Islamic Law (Sharia), LexisNexis.
• Blom-Cooper, Louis / Morris, Terrence (2004) With Malice Aforethought (A Study of the Crime and Punishment for Homicide), Oregon. Cin, Halil /Akgündüz, Ahmet (1990) Türk-İslam Hukuk Tarihi 1. Cilt Kamu Hukuku, İstanbul.
• Çolak, Abdullah (2017) İslam Hukuku (Ceza ve Borçlar), 2. Baskı, Ankara.
• Dağcı, Şamil (1999) İslam Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller, Ankara.
• Doğan, Erdal (2008) Hitit Hukuku-Belleklerdeki Kayıp, İstanbul.
• Ebu Zehra, Muhammed (1994), İslam Hukukunda Suç v Ceza, (çev. Tüfekçi, İbrahim), İstanbul.
• Hall, Daniel E., (2012) Criminal Law and Procedure, New York.
• Heyd, Uriel (1984), Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat, (Çev. Eroğlu, Selahaddin), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, S: 1, s. 633-652.
• Imber, Colin (2004) Şeriattan Kanuna-Ebussud ve Osmanlı'da İslami Hukuk, (çev. Murteza Bedir), İstanbul.
• Katz, Stanley N. (2009) The Oxford International Enyclopedia of Legal History Vol.3, Oxford.
• Kozak, İbrahim Erol (2015) Kadim Dönemler Genel Hukuk Tarihi, Konya.
• Ömer Hilmi Efendi Miyarı Adalet, Ukubat m. 5, içinde Akgündüz, Ahmet (1986) Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Diyarbakır.
• Özgenç, İzzet (2016) Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara.
• Peters, Rudolph (2007) Crime and Punishment in Islamic Law, Cambridge.
• Schacht, Joseph (1964) An Introduction to The Islamic Law, London.
• Şafak, Ali (1977) Mezheplerarası Mukayeseli İslam Ceza Hukuku, Erzurum.
• Udeh, Abdulkadir (2012) Mukayeseli İslam Ceza (Suç) Hukuku - Özel Hükümler - 2. Cilt, (Çev. Şafak, Ali), İstanbul.
• Üçok, Coşkun (1946) Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler, AHFD, Ankara, 125-146.