TÜRKİYE’DE MÜLTECİLERİN ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI

Yıl 2019, Sayı: 2, 435 - 474, 31.07.2019

Hatice Hilal Tiritoğlu Ersoy

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.559811

Cited By: 4

Öz

Yabancı kavramı, genel olarak bulunduğu ülkeye vatandaşlık bağı ile
bağlı olmayan kişiyi ifade etmektedir. Yabancı kavramının kapsamına devlet
vatandaşlarının yanı sıra hiçbir devlet vatandaşlığına sahip olmayan
vatansızlar, göçmenler, mülteciler, sığınma talebinde bulunan diğer yabancılar
ve özel statülü yabancılar da 
girmektedir.

            Türk Hukukunda sığınma talebinde
bulunan yabancılara mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma ve geçici koruma
gibi farklı statüler verilmektedir. Uluslararası koruma sağlanan yabancılar, “mülteci”, “şartlı mülteci” ve “ikincil
koruma” statüsü sahipleridir. Bunlara ek olarak, yalnızca kitlesel sığınma
durumlarında söz konusu olan bir başka sığınma türü de “geçici koruma”dır.

Mülteciler, belirli sebeplerle (ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir
toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri) zulme maruz
kalacaklarından korkan ve bu korkularında haklı olan bundan dolayı da
ülkelerinde bulunmaları mümkün olmayan kimselerdir. Mültecilerin Hukuki
Statüsüne İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesi ve Sözleşme’ye ek 1967 New York
Protokolü mültecilere ilişkin temel düzenlemeler niteliğindedir. Mültecilerin,
Devletlerinin korumasından yoksun olmaları, özel statülü yabancılar olarak
değerlendirilmeleri durumlarının özenle ele alınmasını gerektirmektedir.

Çalışma ve sosyal güvenlik hakları, temel insan hakları arasında yer
almaktadır. Uluslararası sözleşmeler ve Anayasamızda koruma altına alındığı
üzere, çalışma hakkı ve sosyal güvenlik hakkı vatandaş - yabancı ayrımı
yapılmaksızın herkes için vardır.

Çalışmamızda mülteci kavramı
ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Mülteciler hakkında bilgi verilirken sıklıkla
karıştırılmaları dolayısıyla uluslararası koruma kapsamındaki diğer yabancılara
ve geçici koruma statüsü sahiplerine değinilecektir. Ardından başvuru sahibi
kimseler ile mültecilerin çalışma ve sosyal güvenlik hakları üzerinde
durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

yabancı, mülteci, uluslararası koruma, çalışma hakkı, sosyal güvenlik hakkı

RIGHTS TO WORK AND SOCIAL SECURITY OF REFUGEES IN TURKEY

Öz

The term foreigner generally refers to the
person, who is not affiliated to the country where he or she lives, by means of
citizenship. This term also includes state citizens as well as stateless
individuals, immigrants, refugees and other foreigners seeking asylum and
special status foreigners.

            According to the Turkish Laws, the
foreigners to whom international protection is provided are those that hold the
status of “refugee”, “conditional refugee” and “secondary protection”. Besides, another
type of asylum is “temporary protection”
which takes place only in case of massive influx.

Refugees are those people that are afraid of
being subject to oppression due to certain reasons (race, religion,
nationality, belonging to a particular social group or political opinions) and
that are right about this fear and therefore, not able to stay in their own
countries. The basic regulations about refugees are 1951 Convention Relating to
the Status of Refugees and its appendix 1967 New York Protocol. The fact that
refugees are deprived of the protection of states and are assessed as special
status foreigners should be treated delicately.

Rights to work and social security are recognized
as fundamental human rights. As protected by international conventions and our
Constitution; right to work and right to social security exist for everyone
irrespective of whether they are citizens and foreigners.

In our study, we will deal with the term
refugee comprehensively. While we provide information about refugees, we will
also mention the other foreigners who are under international protection as
well as those holding temporary protection. Subsequently, we will focus on
rights to work and social security of applicants and refugees. 

Anahtar Kelimeler

foreigners, refugee, international protection, right to work, right to social security

Kaynakça

• Arıcı, Kadir (2015) Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Asar, Aydoğan (2018) Yabancılar Hukuku, Güncellenmiş 4. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Atalı, Murat (2014) “Hizmet Tespit Davasının Sosyal Güvenlik Kurumuna İhbarı”, Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:16, Özel Sayı, s.631 – 652.
• Aydınlı, Ogün Erşan (2018) Mülteci Statüsünün Belirli Bir Sosyal Gruba Mensubiyet Nedeniyle Tanınması, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (2013) Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Sözleşmesi ve 1967 Protokolü Çerçevesinde Mülteci Statüsünün Belirlenmesinde Uygulanacak Ölçütler ve Usuller Hakkında El Kitabı, <http://www.refworld.org/cgibin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=55fa66404>
• Brumar, Catrinel (2009) “Definition of Refugee in International Law: Challenges of the Present Times”, Lex ET Scienta Juridical Series, C:1, s.250-258.
• Büyükçalık, Mürvet Ece (2015) Mülteci Hukukunun Gelişimi ve Türkiye’de Mültecilerin Sosyal Hakları, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• Büyükçalık, Mürvet Ece (2014) “İsveç ve Türk Mülteci Hukuku Düzenlemelerinin Karşılaştırılması”, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S:9, s.53-90. (Mülteci Hukuku Düzenlemeleri)
• Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat (2018) İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 31. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Çelikel, Aysel/Öztekin Gelgel, Günseli (2017) Yabancılar Hukuku, Yenilenmiş 23. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Das, Bharat B. (2005) “A Refugee’s Problem – Humanitarian Approach”, ISIL Year Book of International Humanitarian and Refugee Law, s.193–214.
• Demir, Fevzi (2014) “Çalışma Hakkı Kavramı ve Hukuki Niteliği”, Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumu VI, İstanbul, Petrol – İş Yayınları, s.131-156.
• Doğan, Vahit (2018) Türk Yabancılar Hukuku, Güncellenmiş 3. Baskı, Ankara, Savaş Yayınevi.
• Elçin, Doğa (2016) “Türkiye’de Bulunan Suriyelilere Uygulanan Geçici Koruma Statüsü 2001/55 Sayılı Avrupa Konseyi Yönergesi İle Geçici Koruma Yönetmeliği Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S:124, s.9-80.
• Ekşi, Nuray (2018) Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku, KHK-703 ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine Göre Hazırlanmış, 5. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Ekşi, Nuray (2016) “Uluslararası Koruma Başvuru Sahipleri ile Uluslararası Koruma Statüsü Alan Yabancıların Türkiye’de Çalışma Hakları”, Prof. Dr. M. İlhan Ulusan’a Armağan, C:III, s.209–238. (Uluslararası Koruma)
• Ekşi, Nuray (2016) “Suriyeliler Örneği Işığında Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma Hakları”, Legal Hukuk Dergisi, C:14, S:158, s.591 – 604. (Geçici Koruma)
• Ekşi, Nuray (2012) “Türkiye’de Bulunan Suriyelilerin Hukuki Statüsü”, Legal Hukuk Dergisi, C:10, S:119, s.3-22. (Suriyelilerin Hukuki Statüsü)
• Ergin, Berkiye Gizem (2018) “Yabancıların Türkiye’de Çalışma İzinleri Hakkında Kanuni Düzenlemeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S:135, s.119-150.Ergin, Hediye (2017) Türk Hukukunda Yabancıların Çalışma İzinleri, İstanbul, Beta Yayınları.
• Ergüven, Nasıh Sarp/Özturanlı, Beyza (2013) “Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:62, S:4, 2013, s.1007-1061.
• Council of the European Union (2004) Council Directive 2004/83/EC of 29 April 2004 on Minimum Standards for the Qualification and Status of Third Country Nationals or Stateless Persons as Refugees or as Persons Who Otherwise Need International Protection and the Content of the Protection Granted, <http://www.refworld.org/docid/4157e75e4.html>
• Global Refugee Work Rights Report (2014), s.1-46,<http://asylumaccess.org/work/reports/> s. e.t. 29.10.2018.
• Glynn, Irial (2012) “The Genesis and Development of Article 1 of the 1951 Refugee Convention”, Journal of Refugee Studies, C:25, s.134-148.
• Gorlic, Brian (2000) “Human Rights and Refugees Enhancing Protection Through International Human Rights Law”, Nordic Journal Of International Law, Netherlands, s.117-177. <www.heinonline.com>
• Hathaway, James C. (1997) “The Meaning of Pepatriation”, International Journal of Refugee Law, C:9, s.551-558.
• Karaağaç, Ömür (2018) “Yabancıların Türkiye’de Çalışmalarına İlişkin Temel Düzenleme Olarak Uluslararası İşgücü Kanununun Genel Değerlendirilmesi”, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:3, S:1, Ankara.
• Kaya, Pir Ali/Ertuğrul Yılmazer, Işın Ulaş (2016) “Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Çalışma Hakkı”, Sosyal Siyaset Konferansları, S:70, s.55-80.
• Konuk Sommer, Bahar/Kavlak, Bengül (2017) “Mültecilerin Sağlık Hakkının Uluslararası Belgeler ve Türk Hukukundaki Düzenlemeler Işığında Değerlendirilmesi”, Legal Hukuk Dergisi, C:15, S:177, s.4281 – 4315.
• Korkusuz, Refik/Uğur, Suat (2016) Sosyal Güvenlik Hukuku, Son Mevzuata Göre Geliştirilerek Güncellenmiş 5. Baskı, Bursa, Ekin Yayınları.
• Odman, Tevfik (2004) “Mülteci Hukukunda Uluslararası Düzenlemeler ve Uluslararası Standartlar”, Türk Mülteci Hukuku ve Uygulamadaki Gelişmeler, İstanbul Barosu Yayınları, s. 17-56.
• Martin, Suzan F. (2016) “The Global Refugee Crisis”, Georgetown Journal of International Affairs, C:XVII, s.5 -11.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş (2018) İş Hukuku Ders Kitabı, Cilt 1: Bireysel İş Hukuku, Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara, Lykeion Yayınları.Öztürk, Neva Övünç (2015) Mültecinin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Öztürk, Neva Övünç (2012) “Uluslararası Hukuktaki Mülteci Tanımının Mülteci Kavramı ve Tanımın Oluşum Süreci Açısından Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan, Ankara, Yetkin Yayınları, s.918-950. (Mülteci Kavramı)
• Öztürk, Neva Övünç (2016) “1951 Tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme Çerçevesinde Mülteci Statüsünün Sona Ermesine Yönelik Ölçütlerin İncelenmesi ve Türk Hukuku Üzerindeki Yansımalarının Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:65, S:2, Ankara, s.393–448. (Mülteci Statüsünün Sona Ermesi)
• Sözer, A. Nazım (2015) İşçi, Bağımsız Çalışan ve Kamu Görevlileri Bakımından Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, 2. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Süzek, Sarper (2018) İş Hukuku, Yenilenmiş 16. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Şen, Murat (2013) “İnsan Hakları Bağlamında Çalışma Hakkı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:II, S:2, s.13-37.
• Tokcan, Işıl (2004) “Mülteci Hukukunda Uluslararası Koruma”, Türk Mülteci Hukuku ve Uygulamadaki Gelişmeler, İstanbul Barosu Yayınları, s.57-60.
• Tuncay, A. Can (2017) “Yeni Mevzuat Açısından Yabancıların Çalışma Hakkı”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C:14, S:53, Legal Yayınları, s.77–124.
• Tuncay, A. Can/Ekmekçi, Ömer (2017) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 19’uncu Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Tunç, A. Ş. (2015) “Mülteci Davranışları ve Toplumsal Etkileri: Türkiye’deki Suriyelilere İlişkin Bir Değerlendirme”, Tesam Akademi Dergisi, S:2, s.29-63.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Hakları İnceleme Komisyonu (2012) Ülkemize Sığınan Suriye Vatandaşlarının Barındıkları Çadırkentler Hakkında İnceleme Raporu,<https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2012/raporlar/28_02_2012_1.pf>
• United Nations High Commissioner for Refugees, UNHRC Projected Global Resettlement Needs 2019,<http://www.unhcr.org/protection/resettlement/5b28a7df4/projected-global- resettlement-needs-2019.html>
• United Nations High Commissioner For Refugees (2006) UNHCR Master Glossary of Terms, Rev.1, Cenevre, s.1-24, <http://www.refworld.org/docid/42ce7d444.html>
• United Nations High Commissioner For Refugees (2008) UNHRC Guidance Note on Refugee Claims Relating to Sexual Orientation and Gender Identity, <http://www.refworld.org/docid/48abd5660.html>
• Uşan, M. Fatih (2009) İş Hukuku, 2. Baskı, C:1, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Uşan, M. Fatih (2009) Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Temel Esasları, Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları. (Sosyal Güvenlik)
• Uzun, Aytül (2015) “Günümüzün Sosyal ve Ekonomik Sorunu Olan Suriyelilerin Mülteci ve Ekonomi Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, S:73, s.106-120.
• https://mevzuatvekararlar.legalbank.net/arama
• https://heinonline.com