ASKERİ HİZMETLERİN İFASINDA SUÇ TEŞKİL EDEN EMRİ YERİNE GETİRENİN CEZAİ SORUMLULUĞU

Yıl 2020, Sayı: 1, 33 - 70, 18.02.2020

Hüseyin Aydın

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.632714

Öz

    5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 24 üncü maddesinde “kanunun hükmü ve amirin emri” başlığı altında yetkili bir merci tarafından verilip de yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri yerine getirenin sorumlu tutulmayacağı ifade edilmiştir. Bununla birlikte suç teşkil eden emrin hiçbir şekilde yerine getirilemeyeceği, yerine getirenin bir emri yerine getirdiği gerekçesiyle sorumluluktan kurtulamayacağı hüküm altına alınmıştır. Aynı maddenin son fıkrasında ise emrin hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hallerde emrin yerine getirilmesinden sadece emri verenin sorumlu olacağı belirtilmiştir. Anayasa’nın “kanunsuz emir” başlıklı 137 nci maddesinde de aynı mahiyette bir hükme yer verilmiş, suç teşkil eden bir emrin yerine getirilmesi halinde emri verenle emri yerine getirenin sorumlu olacağı temel ilke olarak belirtildikten sonra askeri hizmetlerin görülmesi, acele hallerde kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması amacıyla kanunla bu ilkeye istisna getirilebileceği ifade edilmiştir. Askeri Ceza Kanunu’nun 41 inci maddesine göre ise adli ve askeri bir suç işlemek amacıyla verildiğinin anlaşılması veya verilen emrin sınırının aşılması halleri hariç hizmete ilişkin olmak koşuluyla suç teşkil eden emri yerine getiren sorumlu tutulmayacaktır.

 

    İşbu çalışmada Anayasa ve Türk Ceza Kanunu’ndaki düzenlemeler ışığında suç teşkil eden emir ve emri yerine getirenin sorumluluğu üzerinde durulmuş, bu çerçevede özellikle askeri hizmetler açısından konu irdelenerek bir sonuca varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

emir, suç teşkil eden emir, yetkili mercii, askeri hizmet, üst ve amir, hata halleri

CRIMINAL RESPONSIBILITY OF THE EXECUTION OF AN ORDER THAT CONSTITUTE CRIME IN THE FULFILLMENT OF MILITARY SERVICES

Öz

    Article 24 of Turkish Criminal Code (TCC) numbered 5237, under the title of “Mandatory Provision and Order of the Supervisor” stated firstly a person who meets an order given by an authorized body as a part of his duty may not be kept responsible from such act then the following regulation enacted as an order constituting an offense should never be fulfilled. The last paragraph of same article also mentioned that in cases where inspection of the order in respect of compliance with the laws is avoided, the person giving the order is responsible from fulfillment of the order. In the article 137 of Constitution, under the title of “unlawful order” a provision which has a same nature is reviewed as in case of unlawful order, the main principal is the person executing the order and the person giving the order, both shall not evade responsibility, but exceptions designated by law relating to the execution of military duties and the protection of public order or public security in urgent situations are reserved. According to article 41 of Military Panel Code, a person who executes the unlawful order does not be responsible under the condition that the execution should be related to service apart from two circumstances as; if giving order in order to commit a legal and military crime is explicitly clear or if crossing the limits of order. This study, in the light of regulations of Constitution and Turkish Criminal Code, elaborates the unlawful order and the responsibility of the person who executes the order and within this scope the issue is concluded by examining especially military services.

Anahtar Kelimeler

order, order constituting crime, competent authority, military service, superior and supervisor, instance of mistake

Kaynakça

• Değirmenci, Olgun (2014) Askeri Ceza ve Disiplin Hukuku, 3. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Demirağ, Fahrettin (2016) Türk Ceza Kanununun Genel Hükümleri Işığında Askeri Ceza Kanunu, 1. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Demirbaş, Timur (2016) Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, İzmir, Seçkin Yayınevi.
• Demirel, Muhammed (2014) Amirin Emri, Amirin Emrini Yerine Getirmenin Ceza Sorumluluğuna Etkisi, 1. Baskı, İstanbul, XII Levha Yayınları.
• Dönmezer, Sulhi /Erman, Sahir (1969) Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Umumi Kısım, 4. Baskı, 2. Cilt, İstanbul, Sulhi Garan Matbaası.
• Erem, Faruk (1962) Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, 1. Cilt, Ankara, Ajans Türk Matbaası.
• Erem, Faruk, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baskı, 1. Cilt, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Erman, Sahir (1983) Askeri Ceza Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Giritli, İsmet (1970) İdare Hukuku, Amme İdaresi Teşkilatı Amme İdaresi Personeli, 4. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Göktürk, Neslihan, (2014), Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Yanılgının Hukuki Niteliği, Ceza Hukuku Dergisi, S.26, s.7-30.
• Göngör, Devrim (2007) Ceza Hukukunda Fiil Üzerinde Hata, 1. Baskı, Ankara, yayınevi.
• Günal, H.Yılmaz (1965) “Amirin Emrini İcrada Emrin Meşruiyetini Kontrol Meselesi”, AÜSBFD, C.20, S:2.
• Günal, H.Yılmaz (1967) Yetkili Merciinin Emrini İfa, 1. Baskı, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
• Günal, H.Yılmaz (1967) “Askeri Münasebetlerde Emir ve Sorumluluk”, A.Ü.S.B.F D. C:22 S:4.
• Hafızoğulları, Zeki (2008) Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, Ankara, US-A Yayıncılık.
• Hakeri, Hakan, (2016) Ceza Hukuku Genel Hükümler, 19. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• İçel, Kayıhan (2016) Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yenilenmiş Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Koca, Mahmut/ Üzülmez, İlhan (2016) Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Majno (1977) Ceza Kanunu Şerhi, Türk ve İtalyan Ceza Kanunları, 1. Baskı, C.1, Ankara, Yargıtay Yayınları.
• Özen, Mustafa (2017) Ceza Hukuku Genel Hükümler Dersleri, 1. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Özbek, Veli Özer /Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar/Tepe, İlker (2016) Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Özgenç, İzzet (1996) Askeri Hiyerarşide Emirlerin Bağlayıcılığı ve Bunun Hukuki Sonuçları, Personel Okulu ve Eğitim Merkez Komutanlığı 1996 Yılı Seminerleri, 1. Baskı, Konya.
• Onar, Sıddık Sami (1952) İdare Hukuku’nun Umumi Esasları, 1. Baskı, İstanbul, Maarif Matbaası.
• Polatcan, İsmet (1997) Açıklamalı- İçtihatlı Askeri Ceza Kanunu, 1. Baskı, İstanbul, Melisa Matbaacılık.
• Soyaslan, Doğan (2014) Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Sözüer, Adem /Erman, R. B (2001) Uluslararası Ceza Mahkemesi, 1. Baskı, İstanbul, Adalet Yüksek Okulu 20.Yıl Armağanı.
• Sözüer, Adem (1995) “Hukuki Hata”, Yargıtay Dergisi, C: S.4.
• Şen, Ersan (2009) Uluslararası Ceza Mahkemesi, 1. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Taner, Tahir (1953) Ceza Hukuku Umumi Kısım, 3. Baskı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Taşkın, Rıfat (1943) Milli Müdafaa Hukuku ve Devletler Harp Hukuku, 1. Baskı, Ankara, Hukuk İlmini Yayma Kurumu.
• Türk Hukuk Kurumu, (1944) Türk Hukuk Lügatı, 1. Baskı, Ankara, Maarif Matbaası.
• Yaşar, Osman/ Gökcan, Hasan Tahsin/ Artuç, Mustafa (2014) Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2. Baskı, 1. Cilt, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Yüceer, Bila (1986) Askerlikte Emir Müessesesi, 1. Baskı, Ankara, Nüve Matbaası.
• Zafer, Hamide (2015) Ceza Hukuku Genel Hükümler, 5. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Zanobini, Guido (1945) İdare Hukuku (Umumi İtibariyle İdari Nizam), 1. Baskı, 1. Cilt, İstanbul.
• Zeynep, T Kangal (2012) Askeri Ceza Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi.