MİLLETLERARASI ÇOCUK KAÇIRMANIN HUKUKİ YÖNLERİNE DAİR LAHEY SÖZLEŞMESİ’NİN 13/1-B MADDESİ BAĞLAMINDA COVID-19 PANDEMİSİNİN ÇOCUĞUN MUTAD MESKENİNE İADESİNE ETKİSİ

Yıl 2021, Sayı: 2, 469 - 512, 31.07.2021

Lale Ayhan İzmirli

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.945510

Öz

Hayatın her alanını etkileyen Covid-19, Milletlerarası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi’nin uygulanmasını da kaçınılmaz olarak etkilemiştir. Çalışmanın temel amacı, pandeminin, Sözleşme’nin 13/1-b kapsamında iade taleplerinin değerlendirilmesine etkisini ve pandemi sürecinde bu değerlendirmede dikkate alınması gereken hususları tespit etmektir.
Bu doğrultuda çalışmada ilk olarak 1980 tarihli Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi’nin amacı ve uygulama alanı, Covid-19’un sözleşmenin uygulanmasına etkisi ve Lahey Konferansı’nın pandemi sürecinde Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin olarak hazırladığı kılavuz hakkında genel hatlarıyla bilgi verilecek, akabinde Sözleşme kapsamında çocuğun mutad meskeninin tespiti ve çocuğun mutad meskenine iadesinin reddini gerektiren sebeplerle ilgili genel bilgi verilecektir. Nihayetinde pandemi sürecinde iade talebinin reddine gerekçe olabilecek durumlar değerlendirilecektir.
Sözleşmede kapsamında iade talebinin reddini gerektiren hallerden birisi, Sözleşmenin 13/1-b maddesinde yer alan, mutad meskenine iadesi halinde çocuğun fiziki, psikolojik veya müsamaha edilemeyecek başka türden bir zarara uğraması riskinin bulunmasıdır. Çalışmada esasen ilgili madde bağlamında Covid-19’a bağlı olarak iade talebinin reddine neden olabilecek hususlar değerlendirilecektir. Bu bağlamda mahkemelerin pandemi sürecinde verdikleri kararlar incelenerek, Covid-19 ile bağlantılı olarak iadeden kaçınılmasını gerektirebilecek durumlar ele alınacaktır. Çalışma kapsamında incelediğimiz hususların çoğu, mahkemelerce verilen kararlarda değerlendirilmemiş olunsa da, içinde bulunduğumuz süreçte çocuğun mutad meskenine iadesine ilişkin talepler değerlendirilirken milletlerarası seyahatin getirdiği riskler, çocuğun iade edileceği devletin sağlık sistemi, çocuğun iade edileceği ülkede birlikte kalacağı ebeveynin mesleği ve pandemi sürecindeki çalışma şartları, Covid-19’a bağlı olarak ortaya çıkabilecek psikolojik riskler ve başka türlü ortaya çıkan müsamaha edilemeyecek durumlar ve benzerlerinin dikkate alınması gerekmektedir. Zira Sözleşmenin amacı çocuğun mutad meskenine iade olmakla birlikte, temel amaç çocuğun üstün menfaatinin korunması olduğundan, bu amacın gerçekleştirilmesi, ancak somut olaydaki tüm olguların değerlendirilmesiyle mümkün olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Koronavirüs, Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi, Çocuğun İadesi, Çocuğun Üstün Menfaati

THE EFFECT OF COVID-19 PANDEMIC ON THE RETURN OF THE CHILD IN THE CONTEXT OF ARTICLE 13/1-B OF THE HAGUE CONVENTION ON THE CIVIL ASPECTS OF INTERNATIONAL CHILD ABDUCTION

Öz

Covid-19 which is affecting every aspect of life, has inevitably effected the implementation of the 1980 Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction. The main purpose of this study is to determine the effect of the pandemic on the assessment of the return requests within the scope of Article 13/1-b of the Convention and some issues that should be taken into consideration for the assessments during the pandemic.
In this direction, the study first gives general information about the purpose and scope of application of the 1980 Hague Convention on Civil Aspects of International Child Abduction, the effects of Covid-19 on the implementation of the Convention, and the guide prepared by the Hague Conference on the implementation of Hague Conventions during the pandemic. Afterwards, general information will be given regarding the determination of the child’s habitual residence and the reasons for the refusal of the child’s return to his/her habitual residence. Finally, probable circumstances that may justify the rejection of the return requests during the pandemic will be evaluated.
Within the scope of the Convention, one of the situations that causes the rejection of the return requests is the risk of physical, psychological or other intolerable damage to the child in case of return to his/her habitual residence, which is stipulated in article 13/1-b of the Convention. In this study, issues that may cause the rejection of the return requests due to Covid-19 will be evaluated in the context of the relevant article. In this context, decisions made by the courts during the pandemic will be examined, and circumstances that may cause the rejection of the return request in connection with Covid-19 will be discussed. Although, most of the issues we examined in this study were not taken into consideration in the court decisions, the risks posed by international travel, health systems of the requested country and the requesting country, parents’ professions and working conditions during the pandemic, psychological risks which may arise due to Covid-19 and other intolerable situations should be taken into consideration while evaluating the requests for the return of the child to his/her habitual residence. Although the purpose of the Convention is the return of the child to his/her habitual residence, realization of this purpose will only be possible by evaluating all the facts in the concrete cases since the main aim is to protect the best interests of the child.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Coronavirus, Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction, Return of the Child, Best Interest of the Child

Kaynakça

• Akduman, Ebru (2020) ‘‘Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi Uyarınca Koruma ve Ziyaret Hakkı’’, MHB, Prof. Dr. Cemal Şanlı’ya Armağan, C:40, S:2, s.1373-1402.
• Akıncı, Ziya (2011) ‘‘Milletlerarası Özel Hukukta Çocuk Kaçırma’’, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Ata Sakmar’a Armağan, 2001/1, s.63-76.
• Akıncı, Ziya / Demir Gökyayla, Cemile (2020) Milletlerarası Aile Hukuku, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Akoğlu, Gözde / Karaaslan, Bedriye Tuğba (2020) ‘‘Covid-19 ve İzolasyon Sürecinin Çocuklar Üzerindeki Olası Psikososyal Etkileri’’, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, C:5 S:2, s.99-103.
• Altuntaş, İlknur (2006) Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi: Türk Mahkeme Kararları, Yargıtay İçtihatları ve Sözleşmeye Taraf Devlet Uygulamalarından Örnekler, Ankara, Bilge Yayınevi.
• Ataman-Figanmeşe, İnci (1999) ‘‘Çocukların Uluslararası Kaçırılmasının Hukuki Yönlerine Dair 1980 Tarihli Lahey Sözleşmesi’’, Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan, İstanbul, Beta, s.55-100.
• Arslan, İlyas (2014) Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, İstanbul, On İki Levha.
• Atkinson, Jeff (2011) ‘‘The Meaning of ‘Habitual Residence’ Under the Hague Convention on the Civil Aspects of Child Abduction and the Hague Convention on the Protection of Children’’, Oklahoma Law Review, Vol:63, s.647-662.
• Ayhan İzmirli, Lale (2019) ‘‘Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Sözleşme Kapsamında Bebeğin Mutad Meskeni’’, Gökalp Alıca, Süheyla Suzan / Basa, Necdet (Editörler) II. Uluslararası Kadın ve Hukuk Sempozyumu, Cilt I, Ankara, TBB, s.83-107.
• Bozdağ, Gonca Gülfem (2014) Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun İadesi Talebinin Red Nedenleri, Ankara, Yetkin.
• Can, Hacı / Toker, Ali Gümrah (2016) Milletlerarası Özel Hukuk, 2. Baskı, Ankara, Adalet.
• Canbeldek, Akın (2020) ‘‘Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Kapsamında Covid-19 Pandemi Sürecine İlişkin Genel Bir Değerlendirme’’, Lexpera Blog, https://blog.lexpera.com.tr/author/ozlem-canbeldek/ s.e.t. 15.4.2021.
• Clarkson, C.M.V. / Hill, Jonathan (2011) The Conflict of Laws, 4. Baskı, Oxford, Oxford University Press.
• Çelikel, Aysel / Erdem, Bahadır (2020) Milletlerarası Özel Hukuk, 16. Baskı, İstanbul, Beta.
• Davis, Deann (2006) ‘‘The Gittre Standart: Creating a Uniform Definition of Habitual Residence Under the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction’’, Chicago Journal of International Law, Vol: 7, No. 1, s.321-335.
• Dicey/ Morris/ Collins (2017) The Conflict of Laws, Lord Collins of Mapesbury / Harris, Jonathan (Editors), Sweet/Maxwell.
• Doğan, Vahit (2020) Milletlerarası Özel Hukuk, 6. Baskı, Ankara, Savaş. Ekşi, Nuray (2021) Covid-19 Sürecinde Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul, Beta.
• Erdem, Bahadır (2015) ‘‘Türk Hukukunda Uluslararası Çocuk Kaçırma ve Uygulamaları’’, MHB, C:35, S:2, s.147-171.
• Eurostat, European Statistics, https://ec.europa.eu/eurostat> s.e.t. 25.5.2021.
• Gallegher, Erin (2015) ‘‘A House Is Not (Necesseraly) A Home: A Discussion of the Common Law Approach to Habitual Residence’’, N.Y.U. Journal of Internatinal Law&Politics, Vol:47, s.463-499.
• Gelgel, Günseli (2012) Devletler Özel Hukukunda Çocuk Hukukundan Doğan Problemler, İstanbul, Beta.
• Giray, Faruk Kerem (2010) Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan veya Alıkonulan Çocukların İadesi, İstanbul, Beta.
• HCCH (2020a) 1980 Child Abduction Convention Guide to Good Practice: Part IV Article 12(1)(b), https://assets.hcch.net/docs/225b44d3-5c6b-4a14-8f5b-57cb370c497f.pdf > s.e.t. 30.4.2021.
• HCCH (2020b) Covid-19 Toolkit, https://www.hcch.net/en/news-archive/details/?varevent=731> s.e.t. 10.5.2021.
• HCCH (2020c) Toolkit for the 1980 Child Abduction Convention in Times of Covid-19, <https://www.hcch.net/en/news-archive/details/?varevent=741> s.e.t. 10.5.2021.
• Kucinski, Melissa A. (2020) ‘‘The Future of Litigating an International Child Abduction Case in the United States’’, Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers, Vol:33, s.31-65.
• Morris, J.H.C. (2005) The Conflict of Laws, London, Sweet/Maxwell.
• Moskowitz, Galit (2003) ‘‘The Hague Convention on International Child Abduction and The Grave Risk of Harm Exception’’, Family Court Review, Vol:41, Issue: 4, s.580-596.
• Nomer, Ergin (2017) Devletler Hususi Hukuku, 22. Baskı, İstanbul, Beta.
• North, Peter / Fawcett, James / Carruthers, Janeen M. (2008) Private International Law, 14. Baskı, Oxford, Oxford University Press.
• Özkan, Işıl (2003) Devletler Özel Hukukunda İkametgah, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilmesi, Ankara, Naturel.
• Pérez-Vera, Elisa (1982) Explanatory Report on the 1980 Hague Child Abduction Convention, https://assets.hcch.net/docs/a5fb103c-2ceb-4d17-87e3-a7528a0d368c.pdf> s.e.t. 25.4.2021.
• Rusinova, Nadia (2020) ‘‘Child Abduction in Times of Corona’’, https://conflictoflaws.net/2020/child-abduction-in-times-of-corona/> s.e.t. 4.5.2021.
• Schuz, Rhona (2013) The Hague Child Abduction Convention: A Critical Analysis, Oxford, Hart Publishing.
• Silberman, Linda (1994a) ‘‘Hague International Child Abduction Convention: A Progress Report’’, Law and Contemporary Problems, Vol:57, No:3, s.209-269.
• Silberman, Linda (1994b) ‘‘Hague Convention on International Child Abduction: A Brief Overview and Case Law Analysis’’, Family Law Quarterly, Vol:28, No: 1, Spring s.9-34.
• Sirmen, Kazım Sedat (2021) ‘‘Covid 19 Salgın Sürecinin 1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi’ndeki ‘Ciddi Risk’ İstisnasının Uygulanmasına Etkisi’’, Şenocak, Kemal (Editör), Covid-19 Küresel Salgınının Hukuktaki Yansımaları, Ankara, Yetkin Yayınları, s.667-685.
• Spector, Robert G. / Kucinski, Melissa A. (2015) ‘‘International Family Law’’, Int’l. L., Vol:49, s.174-158.
• Şanlı, Cemal / Esen, Emre / Ataman-Figanmeşe, İnci (2021) Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Baskı, İstanbul, Beta.
• UNICEF (2020) COVID-19 Salgının Çocuklar Üzerindeki Etkileri, 15 Nisan 2020, https://www.unicef.org/turkey/media/9881/file/COVID19%20Döneminin%20Çocuklar%20Üzerindeki%20Etkilerine%20İlişkin%20Politika%20Notu.pdf> s.e.t. 25.4.2020.
• Freeman, Claire / Ergler, Christina / Kearns, Robin / Smith, Melody (2021) ‘‘Covid-19 in New Zealand and the Pasific: Implications for Children and Families’’, Children’s Geographies, Vol:19, s.1-10.
• Tanrıbilir, Feriha Bilge (2011) Çocuk Haklarının Uluslararası Korunması ve Koruma Mekanizmaları, Ankara, Yetkin.
• Tekin, Esra (2019) ‘‘1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair La Haye Sözleşmesi’ne Göre Çocuğun İadesinin Reddi Sebepleri’’, Ankara Barosu Dergisi, C:77, S:2, s.41-72.
• Tekinalp, Gülören / Uyanık, Ayfer (2016) Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 12. Baskı, İstanbul, Vedat.
• Toker, Ali Gümrah (2020) Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun Mutad Meskeni, Ankara, Adalet.
• A.X. v. C.Y. (2020) EWHC 1599 (Fam), https://www.incadat.com/en/case/1462> s.e.t. 20.5.2021.
• Chalkley v. Chalkley, (1995) ORFL (4th) 422, https://www.incadat.com/en/case/14> s.e.t. 30.6.2021.
• Comar v. Comar (2020) FamCAFC 99, https://www.incadat.com/en/case/1455> s.e.t. 22.5.2021.
• D.T. v. L.B.T., (2010) EWHC 3177 (Fam.), https://www.incadat.com/en/case/1042> s.e.t. 1.7.2021.
• D.P. v. Commonwealth Central Authority, (2001) HCA 39, (2001) 180 ALR 402, https://www.incadat.com/en/case/347> s.e.t. 1.7.2021.
• Ermini v. Vittori,758 F.3d 153 (2d Cir. 2014
), https://casetext.com/case/ermini-v-vittori> s.e.t. 12.5.2021.
• I. N. v. D.K., N (a child) (2020) EWFC 35, https://www.incadat.com/en/case/1463> s.e.t. 23.5.2021.
• Kirn v. Kirn, 2020 ONSC 2159, https://www.incadat.com/en/case/1457> s.e.t. 22.5.2021.
• K.R. v. H.H. (2020) EXHC 834 (Fam), https://www.incadat.com/en/case/1460> s.e.t. 22.5.2021.
• M. v. G. (2020) EWHC 1450 (Fam), https://www.incadat.com/en/case/1461> s.e.t. 22.5.2021.
• Onuoha v. Onuoha, 2020 ONSC 1815, https://www.incadat.com/en/case/1458> s.e.t. 23.5.2021.
• Ostevoll v. Ostevoll, 2000 WL 1611123 (S.D. Ohio 2000), https://www.incadat.com/en/case/1145> s.e.t. 30.6.2021.
• R. v. B.R., Family Appeal 10701-04-20, https://www.incadat.com/en/case/1466> s.e.t. 25.5.2021.
• The Father v. the Mother, Family Case 52595-02-20, https://www.incadat.com/en/case/1465> s.e.t. 23.5.2021.
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2004/10536, K. 2004/11797, T: 14.10.2004, www.legalbank.net> s.e.t. 27.5.2021.
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2013/3160, K. 2013/5415, T: 4.3.2013, www.legalbank.net> s.e.t. 28.5.2021.
• Z.A. and B.Y. v. K. (a minor) (2020) NIFam 9, https://www.incadat.com/en/case/1479> s.e.t. 20.5.2021.
• Walpole v. Secretary, Department of Communities and Justice (2020) Fam CAFC 65, https://www.incadat.com/en/case/1456> s.e.t. 22.5.2021.