Türkiye'de Ev Hizmetlerinde Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği

Yıl 2022, Cilt: Prof. Dr. M. Fatih UŞAN'a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı Sayı: 2022-2, 1545 - 1586, 12.09.2022

Hatice Hilal Tiritoğlu Ersoy

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1104451

Öz

Ev hizmetlerine yönelik gün geçtikçe artan bir talep olduğu görülmektedir. Bununla birlikte ev hizmetleri çoğunlukla ulusal ya da özel düzenlemelerin kapsamı dışında bırakılmaktadır. Ev hizmetlerine ilişkin çalışma koşulları, değersiz görülme, yetersiz düzenlenme özellikleriyle insana yakışır çalışma koşullarından uzaktır. Ev hizmeti sektöründe yüksek bir tehlike potansiyeli olmasına rağmen, ev hizmetlerinde çalışanlar çoğunlukla diğer işçilerle aynı kapsamda korunmamaktadırlar. Anılan işçiler, kayıt dışı istihdamda küresel iş gücünün önemi bir bölümünü meydana getirmekte ve en savunmasız işçi grupları arasında yer almaktadırlar. Ülkemizde, ev hizmetlerinde çalışanların, iş sağlığı ve güvenliğine yönelik haklarının hem yasal mevzuat açısından hem de uygulama boyutuyla yeterince korunmadığı göze çarpmaktadır. Bu çalışmanın amacı, ev hizmetlerinde çalışanlara yönelik mesleki sağlık ve güvenlik risklerini ortaya koyarak anılan işçilerin iş sağlığı ve güvenliği alanındaki korunmasızlığına dikkat çekmektir. Çalışmamızda, öncelikle ayrıntılı olarak ev hizmeti kavramına yer verilmiş, akabinde ev hizmetlerinde çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ev Hizmetleri, Ev Hizmetlerinde Çalışanlar, İş Sağlığı ve Güvenliği, İş Kazası

Occupational Health and Safety of Domestic Workers in Turkey

Öz

It is seen that there is an increasing demand for domestic work. However, domestic work is often excluded from the scope of national or special regulations. The working conditions related to domestic work is far from decent work conditions since these workers are deemed as worthless and there is a lack of regulations in this field. Despite the high potential for dangers in the domestic work sector, domestic workers are mostly not protected to the same extent as other workers. Domestic workers comprise a significant part of the global workforce in informal economy, and they are among the most vulnerable groups of workers. In Turkey, it is remarkable that the rights of domestic workers in relation with occupational health and safety are not sufficiently protected in terms of both legal legislation and implementation. The purpose of this study is to draw attention to the vulnerability of these workers in the field of occupational health and safety by demonstrating the occupational health and safety risks regarding domestic workers. In our study, first, the term ‘domestic work’ is defined in detail, and then the occupational health and safety issue of domestic workers is examined.

Anahtar Kelimeler

Domestic Work, Domestic Workers, Occupational Health and Safety, Occupational Accident, Occupational Illness

Kaynakça

• Akyiğit, Ercan (2021) İş Hukuku, Güncellenmiş 13. Basım, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Albin, Einat/Mantouvalou, Virginia (2012) “The ILO Convention on Domestic Workers: From the Shadows to the Light”, Industrial Law Journal, C:41, S:1, s.67-78.
• Alper, Yusuf (2020) Sosyal Sigortalar Hukuku, Güncellenmiş 11. Baskı, Bursa, Dora Yayınları.
• Arıcı, Kadir (2015) Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Arslan Ertürk, Arzu (2015) “5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Ek 9’uncu Maddesi Kapsamında Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C:12, S:46, s.89-125.
• Arslan Ertürk, Arzu (2014) “İş Hukuku Boyutuyla Türkiye’de Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Dünya’dan Örnekler”, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C:20, S:1, s.285-339.
• Arslan, Seda (2014) “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na Göre İşverenin Genel Yükümlülükleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C:20, S:1, s.767-807.
• Aydınlı, İbrahim (2021) İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk (Yargı Kararları ve İlgili Mevzuat), Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Başbuğ, Aydın/ Yücel Bodur, Mehtap (2021) İş Hukuku, 6. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Baycık, Gaye (2013) “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Haklarında Yeni Düzenlemeler”, Ankara Barosu Dergisi, S:3, s.103-170.
• Baycık, Gaye (2018) “İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi”, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2016, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Baysal, Ulaş (2019) Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri, İstanbul, Beta Yayınları.
• Caniklioğlu, Nurşen (2012) “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda Öngörülen İşveren Yükümlülükleri”, Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayii İşverenleri Sendikası, Çalışma Mevzuatı Seminer Notları, 26-30 Eylül 2012, Antalya, s.27-84.
• Caniklioğlu, Nurşen/Özkaraca, Ercüment (2016) “Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a Armağan, C: II, s.1129-1157.
• Centel, Tankut (2013) “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun Uygulama Alanı ve Kapsamı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C:19, Sa:2, s.79-84.
• Civan, Orhan Ersun (2010) “İş Hukukunda Uzaktan Çalışma (Evde Çalışma/Tele Çalışma)”, LISGHD, S:4, s.525-573.
• Civan, Orhan Ersun (2017) “İş Sağlığı ve Güvenliğinde Özel Politika Gerektiren Gruplar”, Ankara Barosu Dergisi, C:75, S:4, s.203-290.
• Cox, Rosie (2012) “Gendered Work And Migration Regimes”, Aslaug Sollund, R./Leonard, L. (Editors), Transnational Migration, Gender and Rights, s.33-52.
• Çavuş, Ö. Hakan (2016) “Sosyal Koruma Kapsamında Ev Hizmetlerinde Çalışanlar”, Prof. Dr. Fevzi Demir’e Armağan, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Özel Sayı, s.543-582.
• Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat/Özkaraca, Ercüment (2021) İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 34. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi.
• D’Souza, Asha (2019) Moving Towards Decent Work For Domestic Workers: An Overview Of The ILO’s Work, ILO Bureau For Gender Equality, Working Paper 2.
• Demircioğlu, A. Murat/Korkmaz, Doğan/Kaplan, Hasan Ali (2020) Sorularla İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, İstanbul, Beta Yayınları.
• Demircioğlu, Murat/Centel, Tankut/ Kaplan, Hasan Ali (2021) İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş 21. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Dulay, Dilek (2016) Türk İş Hukukunda Evde Çalışma, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Ekmekçi, Ömer/Yiğit, Esra (2021) Bireysel İş Hukuku Dersleri, 3. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ders Kitapları Dizisi, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Erdoğdu, Seyhan/ Toksöz, Gülay (2013) Türkiye’de Ev İşçileri, Uluslararası Çalışma Ofisi, Ankara.
• Eren, Fikret (2020) Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 8. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Ertürk, Şükran (2012) “İş Sağlığı ve güvenliği Kanunu’nda İşverene Getirilen Yükümlülükler”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S:27, s.13-24.
• European Agency for Safety and Health at Work (2013) New Risks and Trends in the Safety and Health of Women at Work, European Risk Observatory, A Summary of an Agency Report.
• Güler, Ceyhun (2021) Ev İşçiliğinin Türkiye’deki Görünümü, Kapsam, Boyut ve Sorunlar, Uluslararası Çalışma Örgütü, Ankara.
• Gülver, Ender (2014) “Türk Borçlar Kanunu’nun Evde Hizmet Sözleşmesine İlişkin Hükümleri Üzerine”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C:72, S:2, s.103-122.
• Güzel, Ali/Heper, Hande (2017) “Süreli İstihdamdan Geçici Atipik İstihdama! Mesleki Amaçlı Geçici İş İlişkisi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, S:52, C:1, s.11-58.
• Güzel, Ali/Okur, Ali Rıza/Caniklioğlu, Nurşen (2020) Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 18. Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• International Labour Office (2011) Children in Hazardous Work, What We Know And What We Need to Do, International Programme on the Elimination of Child Labour, Geneva.
• International Labour Office (2002) Decent Work and The Informal Economy, Report VI, International Labour Conference, 90th Session, Geneva.
• International Labour Office (2012) Effective Protection For Domestic Workers: A Guide To Desining Labour Laws, Geneva.
• International Labour Office (2018) The Definition Of Domestic Work And Domestic Workers For Statistical Purposes, 20th International Conference, Room Document 8, Geneva.
• International Labour Office (2004) Women Workers and Gender Issues on Occupational Safety and Health, Information Note, Geneva.
• International Labour Organization (2019) World of Work, The Magazine of The ILO, The ILO at 100, Geneva.
• İncirlioğlu, Lütfi (2017) “Ev Hizmetlerinde Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği, s.1-4, https://www.incirogludanismanlik.com/, (s.e.t. 04.04.2022).
• Karadeniz, Oğuz (2011) “Türkiye’de Atipik Çalışan Kadınlar ve Yaygın Sosyal Güvencesizlik”, Çalışma ve Toplum Dergisi, S:29, s.83-127.
• Karaman, Mehmet Halis (2020) “İş Hukukunda Ev Hizmetleri”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S:43, İstanbul, s.213-233.
• Kılkış, İlknur (2018) İş Sağlığı ve Güvenliği, Bursa, Dora Yayınları.
• Kocher, Eva (2012) Hausarbeit als Erwerbsarbeit: Der Rechtsrahmen in Deutschland: Voraussetzungen einer Ratifikation der ILO-Domestic Workers Convention durch die Bundesrepublik Deutschland, Düsseldorf, Hans-Böckler-Stiftung.
• Korkmaz, Adem/Avsallı, Hüseyin (2012) “Çalışma Hayatında Yeni Bir Dönem: 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S:26, s.153-167.
• Korkusuz, Refik/Uğur, Suat (2020) Sosyal Güvenlik Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 7. Baskı, Bursa, Ekin Yayınevi.
• Manav, A. Eda (2015) “Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Eylül-Ekim, S:120, s.509-538.
• Mantouvalou, Virginia (2012) “Human Rights for The Precarious Workers: The Legislative Precariousness of Domestic Labor”, Comparative Labor Law&Policy Journal, C:34, S:133, s.133-166.
• McBride, Meredith (2018) “Cleaning up the Industry: Improving Protections for Precarious and Child Domestic Workers”, Fordham International Law Journal, C:41, s.1335-1400.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş (2021) İş Hukuku Ders Kitabı, Cilt 1: Bireysel İş Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, Ankara, Lykeion Yayınları.
• Nederveen Meerkerk, Elisa Van/Neunsinger, Silke/Hoerder, Dirk (2015) “Domestic Workers of the World: Histories of Domestic Work as Global Labor History”: Nederveen Meerkerk, Elisa Van/Neunsinger, Silke/Hoerder, Dirk (Editors), Towards a Global History of Domestic and Caregiving Workers, Leiden, Brill.
• Novitz, Tonia/Phil Sypris (2015) "The Place of Domestic Work in Europe", European Labour Law Journal, C:6, S:2, s.104-127.
• Oelz, Martin (2014) “The ILO’s Domestic Workers Convention and Recommendation: A window of opportunity for social justice”, International Labour Review, C:153, S:1, s.143-172.
• Office Of The Special Representative And Co-Ordinator For Combating Trafficking In Human Beings (2010) Unprotected Work, Invisible Exploitation: Trafficking for the Purpose of Domestic Servitude, Organization for Security and Co-operation in Europe, Occasional Paper Series No. 4, Vienna.
• Okur, Ali Rıza (2004) “Ev Hizmetlerinde (İşlerinde) Çalışanların Sigortalılığı”, Kamu İş, C:7, S:3, s.1-22.
• Özdemir, Erdem (2020) İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku Dersleri, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Sarıbay Öztürk, Gizem (2015) İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları, İstanbul, Beta Yayınları.
• Savaş Kutsal, F. Burcu (2016) “Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı”, Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağan, Özel Sayı, C:15, S:1, s.652-685.
• Sedacca, Natalie (2019) “Migrant DomesticWorkers and the Right to a Private and Family Life”, UCL Working Paper Series, No.7, s.1-29.
• Senyen Kaplan, E. Tuncay (2018) Bireysel İş Hukuku, Yenilenmiş 9. Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Smith, Peggie R. (2012) “Work Like Any Other, Work Like No Other: Establishing Decent Work For Domestic Workers”, Legal Studies Research Paper Series, Paper No.12-05-30, s.157-198.
• Sözer, Ali Nazım (2021) İşçi, Bağımsız Çalışan ve Kamu Görevlileri Bakımından Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Sümer, Haluk Hadi (2020) İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş 25 Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Sümer, Haluk Hadi (2021a) İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Sümer, Haluk Hadi (2021b) Sosyal Güvenlik Hukuku, Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Süzek, Sarper (2021) İş Hukuku, Yenilenmiş 21. Baskı, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Şakar, Müjdat (2021) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku, 14. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Tuncay, A. Can/Ekmekçi, Ömer (2019) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 20’nci Bası, İstanbul, Beta Yayınları.
• Tunçomağ, Kenan/ Centel, Tankut (2018) İş Hukukunun Esasları, 9.Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Uşan, M. Fatih (2009a) İş Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Uşan, M. Fatih (2009b) Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Temel Esasları, Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Uşan, M. Fatih/Erdoğan, Canan (2021) İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.
• Ünlütürk Ulutaş, Çağla/Durusoy Öztepe, Nagihan (2013) “Ev Hizmetlerinde Mesleki Sağlık ve Güvenlik Sorunu”, Çalışma İlişkileri Dergisi, C:4, S:2, s.44-57.
• Walter, Sebastian (2016) Die Vereinbarkeit Des Deutschen Arbeits – Und Sozialrechts Mit Der Domestic Workers Convention, 2011 (ILO – Konvention Nr. 189), Kassel, Kassel University Press GmbH.
• Yıldırımalp, Sinem (2014) “Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sorunları”, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C:4, S:1, s.45-59.