İcra Takibine Başvuruda Dürüstlük Kuralına Aykırılık ve Sonuçları

Yıl 2025, Sayı: 2, 773 - 832, 31.07.2025

Uğur Bulut , Fazilet Yüce

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1651399

Öz

İcra hukukunda da geçerli olan dürüstlük kuralı taraflar arasındaki menfaat dengesinin sağlanmasında önemli rol oynar. Alacaklının icra takibine başvururken dürüstlük kuralıyla bağlı olması borçlunun icra giderlerinden sorumlu tutulması bakımından özel bir önemi haizdir. Zira icra takibine başvurulmasıyla borcunu rızaen ödemek isteyen borçlunun hukukî durumu, mevcut düzenlemelere göre yargılama aşamasına oranla çok daha ağır hâle gelmektedir. Hukukumuzda -istisnai düzenlemeler bulunmakta birlikte- alacaklının icra takibine başvuruyu sınırlandırmaya yönelik genel bir sınırlama öngörülmemiş olsa da alacaklının bu hakkını dürüstlük kuralı çerçevesinde kullanabilmesi mümkün olmalıdır. Borcunu ödemek isteyen hatta takibin başlamasının öncesinde veya sonrasında borcunu ifa eden borçlunun, ödeme zamanıyla bağlantılı olarak dürüstlük kuralına aykırı şekilde icra takibine başvuran alacaklıya karşı korunması gerekmektedir. Bu korumanın şikâyet kurumu, icranın geri bırakılması kurumu veya tazminat davası yolu ile gerçekleştirilmesi değerlendirilebilir. İcra giderlerine ilişkin, yargılama aşamasındaki durumla uyumlu bir kanunî değişikliğin yapılması ve sayılan kurumların etkin bir şekilde işletilmesiyle, dürüstlük kuralına aykırı davranışların hukuk düzeni tarafından korunmaması ve nihayet icra takibinin tarafları arasındaki menfaat dengesi sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

icra takibi , takip talebi , dürüstlük kuralı , hakkın kötüye kullanılması , icra vekâlet ücreti , icra giderleri.

Violation of the Principle of Honesty and Its Consequences in Applying for Enforcement Proceedings

Öz

The principle of honesty, which is also valid in enforcement law, plays an important role in ensuring the balance of interests between parties. The creditors being bound by the principle of honesty while his right to apply enforcement proceedings is of particular importance in terms of holding the debtor liable for enforcement expenses. Because, according to the current regulations, the legal situation of the debtor who wants to pay his debt voluntarily by applying for enforcement proceedings becomes much more severe compared to the trial phase. Although there are exceptional provisions in our law, there is no general restriction on creditors right to apply enforcement proceedings, it should be possible for the creditor to use this right only within the framework of the principle of honesty. The debtor who wants to pay his debt and even fulfills his debt before or after the commencement of the enforcement proceedings, according to time of payment, should be protected against the creditor who uses his right to apply for enforcement proceedings in violation of the principle of honesty. This protection may be realized through complaint, adjournment of judgment debt or action for compensation. By making legal amendment regarding enforcement expenses in the line with the situation at the trial phase and by effective implementation of the aforementioned ways, it can be ensured that behaviors contrary to the principle of honesty are not protected by the legal order and finally the balance of interests between the parties can be ensured.

Anahtar Kelimeler

enforcement proceeding , motion for enforcement proceedings , principle of honesty , abuse of right , enforcement attorney fee , enforcement expenses.

Kaynakça

• Akipek, Jale/Akıntürk, Turgut/Ateş Karaman, Derya (2014) Türk Medenî Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, 11. Baskı, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Akkan, Mine (2020) Bir İşin Yapılması veya Yapılmamasına İlişkin İlâmların İcrası (İİK m. 30, m. 343), İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Akyol, Şener (2007) Medenî Hukukta Çelişki Yasağı, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Altaş, Hüseyin (2014) Medeni Hukuk Başlangıç Hükümleri (TMK m. 1-7), Ankara, Yetkin Yayınları. Andaç, Faruk (2014) Hukukun Temel Kavramları, 4. Baskı, Ankara, Detay Yayıncılık.
• Aras, Aslı (2023) İcra Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı, 1. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Arslan, Ramazan (1989) Medenî Usul Hukukunda Dürüstlük Kuralı, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema/Hanağası, Emel (2023) Medenî Usul Hukuku, 9. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema/Hanağası, Emel (2023) İcra ve İflâs Hukuku, 9. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Aşık, İbrahim (2018) “Cezaevleri Harcına İlişkin Düşünceler”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 163-164, ss. 53-76.
• Aşık, İbrahim/Oruç, Yakup/Tok, Ozan/Saçar, Ömer Faruk/Aşit, Recep (2024) İcra ve İflâs Hukuku, 3. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin (2024) Medenî Usûl Hukuku, 7. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin (2024) İcra ve İflâs Hukuku, 8. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Bal, Nurullah (2023) Haksız Takip Nedenine Dayanan Tazminat Sorumluluğu, Ankara, Yetkin.
• Bauer, Thomas (2017) “Art. 68”: Bauer, Thomas/Staehelin, Daniel (Editörler), Basler Kommentar Bundesgesetz über Schuldbetreibung und Konkurs I Ergänzungsband zur 2. Auflage, Basel, Helbing Lichtenhahn Verlag.
• Boran Güneysu, Nilüfer (2014) Medenî Usûl Hukukunda Karar, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Budak, Ali Cem/ Yağcı, Mustafa Okan (2023) “Mevsimsiz Dava”, Adalet Dergisi, S. 70, ss. 17-46.
• Bulut, Uğur (2024) “Kesinleşmeden İcra Edilemeyecek Mahkeme Kararların Kapsamı ve Amacı (HMK m. 350/2)”: Dönmez, Burcu (Editör), Asos 10. Uluslararası Hukuk Sempozyumu Tam Metin Kitabı, Asos Yayınevi, ss. 61-81.
• Büyük, Elif Irmak (2021) Medeni Usul Hukukunda İnşai Dava ve İnşai Hüküm, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Çiftçi, Pınar (2010) İcra Hukukunda Menfaat Dengesi, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Desteci, Bülent (2024) İcra Hukukunda Takip Şartları, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Emmel, Frank (2010) “Art. 68”: Staehelin, Adrian/Bauer, Thomas (Editörler), Basler Kommentar Bundesgesetz über Schuldbetreibung und Konkors I, 2. Auflage, Basel, Helbing Lichtenhahn Verlag.
• Findeisen, Ben (2014) Verschulden in der Zwangsvollstreckung, Berlin, Duncker & Humblot.
• Görgün, L. Şanal/Börü, Levent/Kodakoğlu, Mehmet (2022) İcra ve İflâs Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Götz, Gero (2020) “§ 704”: Rauscher, Thomas/Krüger, Wolfgang (Editörler) Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen, Band II, 6. Auflage, München, C.H. Beck.
• Gözler, Kemal (2023) Hukuka Giriş, 20. Baskı, Bursa, Ekin Yayınevi.
• Heßler, Hans-Joachim (2020) “§ 750”: Rauscher, Thomas/Krüger, Wolfgang (Editörler) Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen, Band II, 6. Auflage, München, C.H. Beck.
• Honsell, Heinrich (2014) “Art. 2”: Honsell, Heinrich/Vogt, Nedim Peter/Geiser, Thomas (Editörler), Basler Kommentar Zivilgesetzbuch I, 5. Auflage, Basel, Helbing Lichtenhahn Verlag.
• Işık, Melih (2024) Medenî Yargılama Hukukunda Davanın Konusuz Kalması, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Kalabalık, Halil/Erdem, Murat (2014) Temel Hukuk Bilgisi, 7. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Kantarcıoğlu, Servet (2024) Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 115. Maddesi Çerçevesinde Medenî Usûl Hukukunda Dava Şartlarının İncelenmesi, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Karaarslan, Mehmet (2022) “İdari Yargıda İdare Lehine Hükmedilen Vekâlet Ücretinin Doğrudan İcraya Konulması”, Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dicle Adalet Dergisi, C. 6, S. 1, ss. 101-126.
• Karslı, Abdurrahim (2022) İcra ve İflas Hukuku Esasları, 4. Baskı, Ankara, Filiz Kitabevi.
• Kılınç, Ayşe (2018) “İlâmlı İcranın Geri Bırakılması (İİK md. 33, 33/a)”, Legal Hukuk Dergisi, C. 16, S. 182, ss. 629-662.
• Kindl, Johann (2023) “§§ 704-787, 789-802, 864-882 a”: Saenger, Ingo (Editör), Zivilprozessordnung, 10. Auflage, Baden-Baden, Nomos Verlagsgesellschaft.
• Köle, Mehmet (2020) İlâmlı İcra Takibinde İcra Mahkemesi Tarafından İcranın Geri Bırakılması, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Kuru, Baki (1993) İcra ve İflâs Hukuku, C. 3, 3. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Kuru, Baki (2013) İcra ve İflâs Hukuku El Kitabı, 2. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Kuru, Baki (2020) Medenî Usul Hukuku El Kitabı, C. 1, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Kuru, Baki/ Aydın, Burak (2023) İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı, 8. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Lackmann, Rolf (2018) Zwangsvollstreckungsrecht mit Grundzügen des Insolvenzrechts, 11. Auflage, München, Verlag Franz Vahlen.
• Muşul, Timuçin (2018) İcra ve İflas Hukukunda Şikâyet, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Oğuzman, M. Kemal/Barlas, Nami (2024) Medenî Hukuk, 30. Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Özbek, Mustafa Serdar (2015) “Takip Talebinden Önce Borçludan Ödeme Ön Talebinde Bulunma Zorunluluğu”: Hanağası, Emel/Göksu Mustafa (Editörler), Prof. Dr. Ramazan Arslan’a Armağan, C. 2, Ankara, Yetkin Yayınları, ss. 1213-1273.
• Özbek, Mustafa Serdar (2016) “Kesinleşmeden İcra Edilemeyecek İlâmların Kesinleşmeden Önce İcraya Konulması”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, ss. 37-78.
• Özbek, Mustafa Serdar (2018) Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda İlâmlı İcranın Etkinliği, C. 1, 4. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Özbek, Mustafa Serdar (2018) Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda İlâmlı İcranın Etkinliği, C. 2, 4. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Özekes, Muhammet (2009) İcra Hukukunda Temel Haklar ve İlkeler, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Özekes, Muhammet (2010) “Yeni Bir İcra Sistemi Önerisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, Özel Sayı, ss. 921-940.
• Özekes, Muhammet (2023) Temel Hukuk Bilgisi, 13. Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Özekes, Muhammet/ Boran Güneysu, Nilüfer (2023) “Mevsimsiz (Zamansız/Erken) Davanın Yargı Kararları Kapsamında Değerlendirilmesi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 81, S. 3, ss. 861-909.
• Pekcanıtez, Hakan/ Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet (2024) Medenî Usûl Hukuku (Ders Kitabı), 12. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Sungurtekin Özkan, Meral/Özekes, Muhammet (2024) İcra ve İflas Hukuku (Ders Kitabı), 11. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Pekcanıtez, Hakan/Simil, Cemil (2017) İcra- İflâs Hukukunda Şikâyet, 2. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Postacıoğlu, İlhan E./Altay, Sümer (2010) İcra Hukuku Esasları, 5. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Preuß, Nicola (2024) “§ 788”: Vorwerk, Volkert/Wolf, Christian (Editörler) Beck’scher Online-Kommentar, 55. Edition, München, C.H. Beck.
• Saenger, Ingo (2023) “§ 788”: Saenger, Ingo (Editör) Zivilprozessordnung, 10. Auflage, Baden-Baden, Nomos Verlagsgesellschaft.
• Seiler, Christian (2020) “§§ 704-959”: Thomas, Heinz/Putzo, Hans (Editörler) Zivilprezessordnung, 41. Auflage, München, C.H. Beck.
• Schmidt, Karsten/Brinkmann, Moritz (2020) “§ 788”: Rauscher, Thomas/Krüger, Wolfgang (Editörler) Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen, Band II, 6. Auflage, München, C.H. Beck.
• Schmitt-Kästner, Alexander (2018) Bürgerlich-rechtliche Generalklauseln als Schranken der Rechtsausübung in der Zwangsvollstreckung, Berlin, Duncker & Humblot.
• Sümer, Arif Emre (2023) “Türk Ceza Hukukunda Etkin Pişmanlık”, Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 2, ss. 1229-1270.
• Sümer, Haluk Hadi/Ulukapı, Ömer (2015) Temel Hukuk Bilgisi, 9. Baskı, Konya, Mimoza Yayınları.
• Tanrıver, Süha (1996) İlâmlı İcra Takibinin Dayanakları ve İcranın İadesi, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Tanrıver, Süha (2020) Medenî Usûl Hukuku, C. 1, 3. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Tanrıver, Süha (2025) Medenî Usûl Hukuku, C. 2, 3. Bası, Ankara, Filiz Kitabevi.
• Taşpınar Ayvaz, Sema (2015) “İcra ve İflâs Hukukunda Hükümsüz İşlemler ve Hükümsüzlük”: Hanağası, Emel/Göksu Mustafa (Editörler), Prof. Dr. Ramazan Arslan’a Armağan, C. 2, Ankara, Yetkin Yayınları, ss. 1539-1552.
• Ulrici, Bernhard (2024) “§§ 704, 750”: Vorwerk, Volkert/Wolf, Christian (Editörler) Beck’scher Online-Kommentar, 55. Edition, München, C.H. Beck.
• Umar, Bilge (1997) Hukuk Başlangıcı, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye Yayınları.
• Umar, Bilge (1973) İcra ve İflâs Hukukunun Tarihî Gelişmesi ve Genel Teorisi, İzmir, İstiklal Matbaası.
• Yazıcı Tıktık, Çiğdem (2014) “Bir İşin Yapılması veya Yapılmasına İlişkin İlâmların İcrası”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı, ss. 2735- 2776.
• Yıldırım, Ramazan/Çınarlı, Serkan/Azak, Kerim (2024) Türk İdarî Yargılama Hukuku Dersleri, C. 3, 5. Bası, Ankara, Adalet Yayınevi.
• Zeller, Ernst (1981) Treu und Glauben und Rechtsmissbrauchverbot, Zürich, Schulthess.