Meşşâî Filozoflarda İnâyet Kavramı

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 51 - 94, 25.06.2020

Hasan Özalp Raziye Şahiner Bulut

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2020.6.1.02

Öz

Bu çalışmada Meşşâî filozoflarının inâyet kavramı hakkındaki düşünceleri araştırılmıştır. İnâyet kavramı Tanrı-âlem ve insan arasındaki ilişkiyi kapsayan bir terimdir. Fârâbî inâyeti sudûr teorisi, iyilik-kötülük ve mutluluk çerçevesinde değerlendirir. Filozof, sudûr teorisini ilahî inâyet ile açıklamaktadır. Çünkü sudûr ile var olan âlem hem Tanrı’nın varlığından bir pay taşımaktadır hem de varlığını devam ettirebilmesi için ilahî inâyete muhtaçtır. Bu yüzden sudûr inâyetin sürekli olduğunu göstermektedir. Ayrıca sudûr teorisi kötülüğün varlığını anlamlandırmanın da en iyi yoludur. İbn Sînâ inâyet kavramını iyilik düzeninin Tanrı’dan sudûr etmesi olarak değerlendirir. Yani İbn Sînâ bu kavram ile âlemdeki iyilik düzeni üzerinde durmaktadır. İbn Rüşd ise inâyeti Tanrı’nın varlığına ayrı bir delil olarak ele alır. Bütün âlem Tanrı’nın inâyet ve cömertliği ile yaratılmıştır. Filozof bu yaratılışı ifade etmek için sürekli yaratma tabirini kullanmaktadır. Dolayısıyla Tanrı’nın âleme olan inâyeti sürekli ve kesintisiz olarak devam etmektedir. Filozofa göre insan evren ile uyumludur. Bu uyumun Tanrı’nın varlığına işaret etmesi inâyet delilidir.

Anahtar Kelimeler

Fârâbî, İbn Sînâ, Meşşailer, İnayet

Destekleyen Kurum

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri

Proje Numarası

İLH-032

The Concept of Grace on Messâî Philosophers

Öz

Proje Numarası

İLH-032

Kaynakça

• Akgün, Tuncay. Gazali ve İbn Rüşd’e Göre Yaratma. Ankara: Akçağ Yayınları, 2013.
• Alper, Ömer Mahir. “İbn Sînâ ve İbn Sînâ Okulu”. İslam Felsefesi Tarih Ve Problemler. Ed. Cüneyt Kaya. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
• Alper, Ömer Mahir. İbn Sînâ. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Arkan, Atilla. “İbn Rüşd: İnsan Tasavvuru/Psikoloji: Nefs ve Akıl”, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. 7: 685-707. İstanbul: İnsan Yayınları, 2017.
• Aristoteles. Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Aristoteles. Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1996.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi. 1:319. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Bıyıkoğlu, Adem. “İbn Rüşd’de İnsan Hürriyeti”. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas 2003.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Cevizci, Ahmet. “İnayet”. Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Develioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 16. Bs. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 1999.
• Durusoy, Ali. İbn Sina Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Fârâbî. Es-Siyâsetü’l-Medeniyye veya Mebâdiu’l-Mevcûdât. Çev. Mehmet Said Aydın, Abdulkadir Şener, M. Rami Ayas. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017.
• Fârâbî. “Fârâbî’nin İki Yapıtı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Çev. Mehmet Dağ. 14/14-15 (2003): 17-87.
• Fârâbî. “Fusûlü’l-Medenî”. Fârâbî’nin İki Eseri. Çev. Hanifi Özcan. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
• Fârâbî. “Uyûnü’l-Mesâil”. İslam Filozoflarında Felsefe Metinleri. Çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
• Fârâbî. “Et-Tenbîh Alâ Sebîli’s-Seâde”. Fârâbî’nin İki Eseri. Çev. Hanifi Özcan. İstanbul: İfav Yayınları, 2017.
• İbn Rüşd. “El-Keşf An Minhâci’l-Edille”. Felsefe-Din İlişkileri. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• İbn Rüşd. Kitabu’n-Nefs (Psikoloji Şerhi). Çev. Atilla Arkan. Ed. Muhittin Macit. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
• İbn Rüşd. Tutarsızlığın Tutarsızlığı. Çev. Kemal Işık, Mehmet Dağ. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1998.
• İbn Sina. İşaretler Ve Tembihler. Çev. Muhittin Macit, Ali Durusoy, Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• İbn Sînâ. Metafizik I Çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• İbn Sina. En-Necât. Çev. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012.
• Maraş, İbrahim. “Fârâbî’de Hudûs Kavramı”, Dînî Araştırmalar Dergisi, 11/31 (2008): 125-136.
• Özgen, Mehmet Kasım. Farabi’de Mutluluk Ahlak İlişkisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Özalp, Hasan. “Tanrı-Doğa İlişkileri Bağlamında Metafiziksel Fâil Neden: İbn Sina Örneği”, İslâmî Araştırmalar, 25/3 (Eylül 2014): 146-159.
• Özalp, Hasan. Tanrı ve Tasarım. Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• El-İsfahani, Râğıb. Müfredât Kur’an Kavramları Sözlüğü. Çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
• Reçber, Mehmet Sait. “Plotinus: Tanrı'nın Birliği ve Basitliği Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/51 (2010): 59-78.
• Sarıoğlu, Hüseyin. “İbn Rüşd”, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. 7: 599-628. İstanbul: İnsan Yayınları, 2017.
• Sarıoğlu, Hüseyin. İbn Rüşd Felsefesi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2006.
• Şemseddin, Sami. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2011.
• Topaloğlu, Aydın. “Tanrısal İnâyetin Felsefi Anlamı ve Tarihsel Arka Planı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/27 (2004): 105-119.
• Türkben, Yaşar. İbn Sînâ ve Thomas Aquinas’ta Kötülük Problemi. Ankara: Elis Yayınları, 2012.
• Yavuz, Yusuf Şevki, Çetin, Abdurrahman. “Âyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991, 4, 242.