MERKEZ BANKASI REZERVLERİ İLE DÖVİZ KURU OYNAKLIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, , 83 - 104, 31.12.2021

Ayşe Öztürk , Gökhan Özkul

https://doi.org/10.11611/yead.981854

Öz

Merkez bankası rezervleri; para ve kur politikalarının etkin bir şekilde uygulanması, yabancı para cinsinden iç ve dış borç ödemelerinin gerçekleştirilmesi ve ülke ekonomisinin finansal kırılganlıklara karşı daha dayanıklı olması gibi nedenlerden dolayı gelişmekte olan ülke ekonomileri için oldukça önemlidir. Bu çerçevede çalışmanın amacı Türkiye’de merkez bankası rezervleri ile döviz kuru oynaklığı arasındaki ilişkiyi 2002:01-2021:06 dönemi aylık veriler kullanarak incelemektir. Çalışmada merkez bankası rezervleri brüt rezervler ve net rezervler şeklinde iki açıdan ele alınmıştır. Döviz kuru oynaklığı ise TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru verileriyle hareketli ortalamalara dayalı standart sapma yöntemi kullanılarak hesaplanmıştır. Çalışmada geleneksel ADF ve PP birim kök testleri ile yapısal kırılmaları dikkate alan Zivot-Andrews birim kök testleri kullanılarak serilerin durağanlıkları test edilmiştir. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi Toda-Yamamoto nedensellik analizi ile incelenmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda döviz kuru oynaklığı ile merkez bankası net rezervleri arasında çift yönlü ilişki bulunurken merkez bankası brüt rezervlerinden döviz kuru oynaklığına doğru tek yönlü ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Merkez Bankası Rezervleri, Brüt Rezervler, Net Rezervler, Döviz Kuru Oynaklığı, Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi

THE RELATIONSHIP BETWEEN CENTRAL BANK RESERVES AND EXCHANGE RATE VOLATILITY

Öz

Central bank reserves are very important for developing country economies because of reasons such as effective implementation of monetary and exchange rate policies, realization of domestic and foreign debt payments in foreign currency and the country's economy is more resilient to financial vulnerabilities. In this context, the aim of the study is to examine the relationship between central bank reserves and exchange rate volatility in Turkey using monthly data for the period 2002:01-2021:06. In the study, central bank reserves are discussed in two aspects as gross reserves and net reserves. Exchange rate volatility was calculated using CPI-based real effective exchange rate data and moving average-based standard deviation method. In the study, the stationarity of the series was tested using traditional ADF and PP unit root tests and Zivot-Andrews unit root tests that take into account structural breaks. The causality relationship between the variables was examined by Toda-Yamamoto causality analysis. As a result of the findings, there was a bidirectional relationship between exchange rate volatility and central bank net reserves, while a unidirectional relationship was found from central bank gross reserves to exchange rate volatility.

Anahtar Kelimeler

Central Bank Reserves, Gross Reserves, Net Reserves, Exchange Rate Volatility, Toda-Yamamoto Causality Analysis

Kaynakça

• Aghion, P., Bacchetta, P., Rancière, R. ve Rogoffa, K. (2009) “Exchange rate volatility and productivity growth: The role of financial development”, Journal of Monetary Economics, 56(4): 494-513.
• Aklan, N. A. (2007) “Kriz Sonrası Süreçte Türkiye Ekonomisinde Uygulanan Döviz Piyasası Müdahalelerinin Etkinliği”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 13: 222-251.
• Ardıç, H. (2004) ”1994 ve 2001 Yılı Ekonomik Krizlerinin, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Bilançosunda Yarattığı Hareketlerin İncelenmesi”, Uzmanlılık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Muhasebe Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Balaylar, N. A. (2011) “Türkiye'de Döviz Piyasası Müdahalelerinin Sterilizasyon Maliyeti”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(3): 19-38.
• Bayat, T., Sentürk, M. ve Kayhan, S. (2014) “Exchange rates and foreign exchange reserves in Turkey: nonlinear and frequency domain causality approach”, Theoretical and Applied Economics, 11(600): 22-47.
• Cardon, P. ve Coche , J. (2004) “Strategic asset allocation for foreign exchange reserves. E. C. Bank” Risk Management For Central Bank Foreing Reserves.
• Chowdhury, A. (1993) “Does Exchange Rate Variability Depress Trade Flows ? Evidence From Error Correction Models”, The Review of Economics and Statistics, 75(4): 700-706.
• Chowdhury, N. M., Uddin, M. J. ve Islam, M. S. (2014) “An econometric analysis of the determinants of foreign exchange reserves in Bangladesh”, Journal of World Economic Research 3(6):72-82.
• Cinel, E. A. (2015) “Türkiye’de Döviz Rezervleri Yeterli mi?”, Mehmet Akif Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 131-144.
• Çeştepe, H. ve Güdenoğlu, E. (2020) “Türkiye'de Döviz Rezervleri Ve Döviz Kuru Arasındaki Asimetrik İlişki: NARDL Yaklaşımı Bulguları”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1): 231-251.
• Doğan, Ç., Koçyigit, A. ve Kılıç, M. E. (2010) “Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri ve Reel Döviz Kuru İlişkisi: Türkiye için VAR Analizi”
• Dominguez, K. M. (1998) “Central bank intervention and exchange rate volatility”, Journal of International Money and Finance, 17:161-190.
• Eğilmez, M. (2021) “Kendime Yazılar” https://www.mahfiegilmez.com/2021/03/rezerv-meselesi.html (06.05.2021).
• Elhiraika, A. ve Ndikumana, L. (2007) “Reserves Accumulation in African Countries: Sources, Motivations, and Effects”, University of Massachusetts, Amherst, USA: Economics Department Working Paper Series, 24.
• Eren, B. (2017) “Gelişmekte Olan Ülkelerde Rezerv Talebini EtkileyenFaktörler ve Rezerv Yeterliliği”, Uzmanlılık Yeterlik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Gosselin, M., A. ve Parent, N. (2005) “An Empirical Analysis of Foreign Exchange Reserves in Emerging Asia”, Ottawa, Ontario, Canada: Bank of Canada, Working Paper.
• Gögül, P. K. (2020) “Merkez Bankası Döviz Rezervi ve Cari Açık İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Uygulama (1995-2019)”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25: 238-249.
• Gök, İ. Y., Özkul, G. ve Öztürk, E. (2016) “Merkez Bankası Müdahalelerinin Döviz Kurları Üzerine Etkileri: Türkiye Üzerine Amprik Bir Araştırma”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(15):359-384.
• Göksu, E. M. (2010) “Uluslararası Rezervleri Belirleyen Faktörler Ve Rezerv Birikiminin Maliyetleri”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• IMF. (1993) “Reserve Assets-Concept and Coverage. Balance Of Payments Manual”, International Monetary Fund Yayınları.
• Jeanne, O. ve Rancière, R. (2011) “The Optimal Level of International Reserves for Emerging Market Countries: A New Formula and Some Applications”, The Economic Journal, 121(555): 905-930.
• Kasman, A. (2003) “Türkiye'de Reel Döviz Kuru Oynaklığı ve Bunun İhracat Üzerine Etkisi: Sektörel Bir Analiz”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXII(2): 169-186.
• Kaya, V. ve Çömlekçi, S. Ç. (2013) “Döviz Kuru Oynaklığının Turizm Sektörüne Etkileri:Türkiye Örneği (2002 – 2011)”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10 (2):82-89.
• Kenen , P. B. ve Rodrik, D. (1986) “Measuring and Analyzing the Effects of Shortterm Volatility in Real Exchange Rates”, The Review of Economics and Statistics, 68(2): 311-315.
• Kocabıyık, T., Aksoy, E. ve Teker, T. (2020) “Makroekonomik Değişkenlerin Park Mavera III Gayrimenkul Sertifikası Fiyatı Üzerine Etkisinin Toda-Yamamoto Analizi İle Keşfi”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi Cilt, 8(21): 347-365.
• Koray, F., ve Lastrapes, W. D. (1989) “Real Exchange Rate Volatility and U.S. Bilateral Trade: A Var Approach”, The Review of Economics and Statistics, 71(4): 708-712.
• Köse, N., Ay, A. ve Topallı, N. (2008) “Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi Türkiye Örneği (1995–2008)”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2): 25-45.
• Lee , J. ve Strazicich, M. C. (2003) “Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks”, The Review of Economics and Statistics, 85(4): 1082-1089.
• Lehto, T. (1994) “The Level of a Central Bank's Intemational Reserves:Theory and Cross-Country Analysis”, Bank Of Finland Discussion Papers, master's thesis approved by the Helsinki School of Economies and Business Administration.
• Memiş, H., Paksoy, S. ve Yötem, T. (2014) “Merkez Bankası Rezervleri ve Makro Ekonomik Değişkenler Arasındaki İlişki: 1989-2013 Dönemi Üzerine Bir Uygulama”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19:93-108.
• Nwachukwu, N. E., Ali, A. I., Abdullahi, I. S., Shettima, M. A., Zirra, S. S., Falade, B. S., vd. (2016) “Exchange Rate and External Reserves in Nigeria: A Threshold Cointegration Analysis”, CBN Journal of Applied Statistics, 7(1b):233-254.
• Obstfeld, M., Shambaugh, J. C. ve Taylor, A. M. (2009) “Financial Instability, Reserves, And Central Bank Swap Lines In The Panic Of 2008”, NBER Working Paper Series- National Bureau Of Economic Research, 1-21.
• Oduncu, A., Ermişoğlu, E. ve Yasin, A. (2013) “Merkez Bankasının Yeni Enstrümanı Rezerv Opsiyonu Mekanizması ve Kur Oynaklığı”, Türkiye Bankalar Birliği Bankacılar Dergisi, 24: 43-52.
• Ozata, E. (2020) “The Effect Of Exchange Rate Volatility On Economic Growth In Turkey”, Journal of Business, Economics and Finance, JBEF, 9(1): 42-51.
• Özkul, G. ve Öztürk, A. (2019) “Yapısal Kırılmalar Eşliğinde Döviz Kuru Oynaklığı ile Türkiye'nin Sektörel Dış Ticareti Arasındaki Etkileşim”, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(4):1069-1095.
• Özkul, G. ve Öztürk, A. (2021) “Türkiye’de Döviz Kuru Oynaklığı İle Toplam Dış Borç, Kısa Vadeli Dış Borç Ve Uzun Vadeli Dış Borç Arasındaki İlişki: Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi”, Bankacılık ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 8(1): 46-63
• Park, D.ve Estrada, G. (2014) “The emergence of sovereign wealth funds in Asia”, D. Lee and G. N. Gregoriou (Ed.), Handbook of Asian Finance: Financial Markets and Sovereign Wealth Funds, 299-313.
• Schanz, J. (2019) “Foreign exchange reserves in Africa: benefits, costs and political economy considerations”, Bank for International Settlements, 1-13.
• Suranovıc, S. M. (2005) “International Finance Theory And Policy”, http://internationalecon.com/Finance/Fch70/Fch70.php (05.05.2021)
• TCMB. (2003) “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nda Rezerv Yönetimi”, TCMB Yayınları, Ankara.
• TCMB. (2012) “Ödemeler Dengesi Raporu-1”,TCMB Yayınları, Ankara.
• TCMB. (2012) “Ödemeler Dengesi Raporu-4”, TCMB Yayınları, Ankara.
• TCMB. (2018) “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Döviz Rezerv Yönetimi”, TCMB Yayınları, Ankara.
• TCMB. (2021) “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Rezerv Yönetimi”, TCMB Yayınları, Ankara.
• Tekgöz, A. ve Özcan, G. (2020) “Döviz Kuru Oynaklığı Ve Finansal Gelişme İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Ekonometrik Bir Analiz”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 7(11): 74-87.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995) “Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes”, Toda, Hiro Y.; Yamamoto, Taku, 225-250.
• Umar, M. ve Dahalan, Jauhari. (2016) “An Application of Asymmetric Toda–Yamamoto Causality on Exchange Rate-inflation Differentials in Emerging Economies”, International Journal of Economics and Financial, 6(2): 420-426
• Yaman, B. (2003) “Uluslararası Rezervler, Türkiye İçin Rezerv Yeterliliği ve Optimum Rezerv Seviyesi Uygulaması”, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyeti Merkes Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Yılancı, V. ve Özcan, B. (2010) “Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin Savunma Harcamaları İle GSMH Arasındaki İlişkinin Analizi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1): 21-32.
• Yüksel, S. ve Özsarı, M. (2017) “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Döviz Rezervlerine Etki Eden Makroekonomik Faktörlerin Belirlenmesi”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(631):41-53.
• Zivot, E. ve Andrews, D. W “(1992). Further Evidence on The Geat Crash, The Oil Price Shock, and The Unit Root Hypothesis”, Journal of Business and Economic Statistics, 251-270.