TÜRKİYE’DE DÖVİZ KURUNUN TEMEL DİNAMİKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 4, 66 - 82, 31.12.2021

Hüseyin Güvenoğlu , Özcan Karahan

https://doi.org/10.11611/yead.949199

Öz

Döviz kuru ekonomide çok sayıda makroekonomik göstergeyi yakından etkileyen önemli bir faktördür. Öyle ki, döviz kurundaki dalgalanmalar ekonomik faaliyetleri olumsuz yönde etkileyerek ciddi krizlere yol açabilmektedir. Bu nedenle döviz kuru politikalarının başarılı bir biçimde uygulanması ekonomik istikrarın sağlanmasında çok büyük bir rol oynamaktadır. Döviz kuru politikalarının başarılı bir biçimde uygulanması ise her şeyden önce söz konusu politikaların etkin bir biçimde tasarlanmasını gerektirmektedir. Döviz kuru politikasının etkin bir biçimde tasarlanması ise döviz kuru seviyesini etkileyen dinamiklerin kapsamlı bir biçimde tespit edilmesine bağlıdır. Buradan hareketle çalışmada 2009:Q1–2019:Q4 dönemine ait üçer aylık veriler kullanılarak Türkiye’de döviz kurunu belirleyen temel dinamikler analiz edilmiştir. Bunun için döviz piyasasındaki arz ve talep koşullarını doğrudan doğruya etkileyen faktörler olan finansal sermaye hareketleri ile net ihracatın döviz kuru üzerindeki etkisi ARDL modeli kullanılarak incelenmiştir. Ekonometrik sonuçlar finansal sermaye hareketlerinin döviz piyasasındaki arz ve talep koşulları üzerinde net ihracata göre daha etkili olduğunu göstermiştir. Buna göre finansal sermaye hareketlerinin döviz kuru üzerindeki etkisi kısa ve uzun dönemde net ihracata göre daha baskın bulunmuştur. Böylece, döviz kuru seviyesinde istikrar sağlamayı hedefleyen politikaların uygulanması sürecinde Türkiye'ye yönelik sermaye hareketlerinin etkin bir biçimde yönetilmesine daha çok ağırlık verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Finansal Sermaye Hareketleri, Net İhracat, ARDL

THE BASIC DYNAMICS OF THE EXCHANGE RATE IN TURKEY

Öz

In order to design policies aimed at stabilizing the exchange rate level successfully, the dynamics affecting the exchange rate level must be determined comprehensively. From this point of view, in study, the basic dynamics affecting the supply and demand conditions in the exchange market have been examined to contribute to the effective design of exchange rate policies in Turkey. For this purpose, the effects of financial capital movements and net exports on the exchange rate were analysed within the framework of the ARDL model, using quarterly data for the period 2009:Q1-2019:Q4. Econometric results show that financial capital movements are more effective on supply and demand conditions in the foreign exchange market than net exports. Accordingly, the effect of financial capital movements on the exchange rate was found to be more dominant than net exports in the short and long run. Thus, more emphasis should be placed on the effective management of capital movements towards Turkey during the implementation of policies aimed at stabilizing the exchange rate level.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Financial Capital Movements, Net Exports, ARDL

Kaynakça

• Abdoh, W.M.Y.M., Yusuf, N.H.M., Zulkifli, S.A.M., Bulot, N. ve Ibrahim, N.J. (2016) “Macroeconomic Factors That Influence Exchange Rate Fluctuation in ASEAN Countries”, International Academic Research Journal of Social Science, 2(1): 89- 94.
• Açcı, Y. (2016) “Türkiye’de Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisinin Var Analizi ile İncelenmesi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(14): 41-53.
• Agenor, P.R., McDermott, C.J. ve Ucer, E.M. (1997) “Fiscal Imbalances, Capital Inflows, and the Real Exchange Rate: The Case of Turkey”, IMF Working Paper, WP/97/1.
• Albayrak, Ş.G. (2012) “Reel Döviz Kuru Oynaklığının Doğrudan Yabancı Sermaye Girişleri Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği (1992–2008)”, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Apak, S., Uçak, A. ve Uzunoğlu, S. (2006) “Finansal Serbestleşmenin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği”, TEK Uluslararası Ekonomi Konferansı, Ankara.
• Arslan, S. ve Çiçek, M. (2017) “Yabancı Portföy Yatırımları İle Döviz Kuru İlişkisi: Türkiye’de Yabancı Sermayenin Vergilendirilmesi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, 292-299.
• Balkan, E., Biçer, F.G. ve Yeldan, A.E. (2002) “Patterns of Financial Capital Flows and Accumulation in the Post-1990 Turkish Economy”, METU International Conference on Economics VI, Ankara.
• Bayır, M . (2019) “Rusya’nın Türkiye’ye Yönelik Turizm Talebi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı (2002-2016)”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26(1): 239-261.
• Berument, H. ve Dinçer, N.N. (2004) “Do Capital Flows Improve Macroeconomic Performance in Emerging Markets? The Turkish Experience”, Emerging Markets Finance & Trade, 40(4): 20-32.
• Caporale, G.M., Ali, F.M., Spagnolo, F. ve Spagnolo, N. (2015) “International Portfolio Flows and Exchange Rate Volatility for Emerging Markets”, Discussion Papers, 1519: 1-24.
• Cardarelli, R., Elekdag, S. ve Kose, M.A. (2010) “Capital Inflows: Macroeconomic İmplications and Policy Responses”, Economic Systems, 34(4): 333-356.
• Combes, J.L., Plane, P. ve Kinda, T. (2010) “Capital Flows and Their Impact on the Real Effective Exchange Rate”, Etudes et Documents, 32: 1-38.
• Copeland, L. (2014) “Exchange Rates and International Finance”, 6th Edition, Edinburgh: Pearson Education Limited.
• Çimenoğlu, A. ve Yentürk, N. (2005) “Effects of International Capital Inflows on the Turkish Economy”, Emerging Markets Finance & Trade, 41(1): 90-109.
• Dua, P. ve Sen, P. (2013) “Capital Flows and Exchange Rates: The Indian Experience”, Indian Economic Review, 48(1): 189-219. Emil, M.F. ve Vehbi, M.T. (2003) “Uluslararası Sermaye Hareketleri ve Kalkınma: Türkiye Örneği”, Ekonomik Yaklaşım, 14(48): 1-23.
• Feenstra, R.C. ve Taylor, A.M. (2014) “International Economics”, 3rd Edition, United States: Worth Publishers.
• Gabrisch, H. (2015) “Net Capital Flows to and the Real Exchange Rate of Western Balkan Countries”, Economic Annals, 60(205): 31-52.
• Gül, E. ve Ekinci, A. (2006) “Türkiye’de Reel Döviz Kuru İle İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1990-2006”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16: 165-190.
• Hepaktan, E., Çınar, S. ve Dündar, Ö. (2011) “Türkiye’de Uygulanan Döviz Kuru Sistemlerinin Dış Ticaret ile İlişkisi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 3(5): 62-82.
• Hyder, Z. ve Mahboob, A. (2006) “Equilibrium Real Effective Exchange Rate and Exchange Rate Misalignment in Pakistan”, SBP Research Bulletin, 2(1): 237-263.
• Ibarra, C.A. (2011) “Capital Flows and Real Exchange Rate Appreciation in Mexico”, World Development, 39(12): 2080-2090. Kaplan, F. ve Yapraklı, S. (2014) “Ekonomik Kırılganlık Endeksi Göstergelerinin Döviz Kuru Üzerindeki Etkileri: Kırılgan 12 Ülke Üzerine Panel Veri Analizi”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(3): 111-121.
• Karahan, Ö. ve Çolak, O. (2011) “Financial Capital Inflows and Exchange Rate Instability: The Case of Turkey”, 13th International Conference on Finance and Banking, Ostrava/Czech Republic.
• Kartal, M.T., Kılıç-Depren, S. ve Depren, Ö. (2018) “Türkiye’de Döviz Kurlarını Etkileyen Makroekonomik Göstergelerin Belirlenmesi: Mars Yöntemi İle Bir İnceleme”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1): 209-229.
• Maturu, B.O. (2017) “Short Term Capital Flows and Pressure on the Exchange Rate in Kenya”, Advances in Economics and Business, 5(5): 288-307.
• Mirchandani, A. (2013) “Analysis of Macroeconomic Determinants of Exchange Rate Volatility in India”, International Journal of Economics and Financial, 3(1): 172-179.
• Muhammed-Rafi, O.P.C. ve Ramachandran, M. (2018) “Capital Fows and Exchange Rate Volatility: Experience of Emerging Economies”, Indian Economic Review, 53: 183–205.
• My, N.Q. ve Sayim, M. (2016) “The Impact of Economic Factors on the Foreign Exchange Rates between USA and Four Big Emerging Countries: China, India, Brazil and Mexico”, International Finance and Banking, 3(1): 11-43.
• Opoku-Afari, M., Morrissey, O. ve Lloyd, T. (2004) “Real Exchange Rate Response to Capital Inflows: A Dynamic Analysis for Ghana”, Credit Research Paper, 04/12: 1-38.
• Organ, İ. ve Berk, E. (2016) “Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Döviz Kuru İlişkisi ve Türkiye için Tobin Vergisi Tartışması”, EconWorld Working Paper Series, 5: 1-14.
• Parveen, S., Khan, A.Q. ve Ismail, M. (2012) “Analysis of The Factors Affecting Exchange Rate Variability in Pakistan”, Academic Research International, 2(3): 670-674.
• Pesaran, M.H. ve Pesaran, B. (1997) “Working with Microfit 4.0: Interactive Econometric Analysis”, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press.
• Pesaran, M.H. ve Shin, Y. (1999) “An Autoregressive Distributed-Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis”, (Ed. Strøm, S.), Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium, Cambridge: Cambridge University Press.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. ve Smith, R.J. (2001) “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships”, Journal of Applied Econometrics, 16: 289-326.
• Pesaran, M.H. ve Smith, R.P. (1998) “Structural Analysis of Cointegrating VARs”, Journal of Economic Survey, 12(5): 471-505.
• Seyidoğlu, H. (2013) “Uluslararası İktisat (Teori, Politika ve Uygulama)”, 18. Baskı, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Şahin, D. ve Durmuş, S. (2019) “Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Analizi”, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1): 210-223.
• Şengönül, A., Altıok, M. ve Gürbüz, R. (2007) “Finansal Serbestleşme Sürecinde Türkiye’de Kısa Vadeli Sermaye Akımlarının Makroekonomik Etkileri”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 22(252): 26-48.
• Şit, M. ve Karadağ, H. (2019) “Döviz Kurunu Belirleyen Ekonomik Faktörler: Türkiye Ekonomisi İçin ARDL Sınır Testi Uygulaması”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 23: 151-168.
• Urrutia, J.D., Olfindo, M.L.T. ve Tampis, R. (2015) “Modelling and Forecasting the Exchange Rate of the Philippines: A Time Series Analysis”, American Research Thoughts, 1(9): 1880-1937.