Flaneur as Witness: Cengiz Çekil's Visual Tracks Installation

Yıl 2025, Sayı: 34, 41 - 54, 30.07.2025

Mehmet Dere

https://doi.org/10.17484/yedi.1620949

Öz

Cengiz Çekil is one of the significant figures in Turkish conceptual art and is known for his contributions to contemporary art. Çekil has worked across various mediums, particularly in performance, photography, found objects, and installations. His art adopts an approach that questions everyday objects, local culture, and societal structures. While addressing philosophical, psychological, and social themes, the artist positions his work as a witness to individual and collective memory. This article aims to provide an art historical reading through Cengiz Çekil's installation work Visual Tracks (1979). The work represents a process in which the artist attempts to understand his existence and otherness through the act of walking; in this context, the concept of the flâneur is considered a metaphor for Çekil’s artistic practice. Relationships involving the artist's body, the city, and the other are central to this study of his artistic practice. Çekil's act of walking is viewed not only as a daily routine but also as an attempt to inventory the city as part of his life and production practice. Visual Tracks offers a critical approach to the speed, anonymity, and monotony of modern life in Izmir while standing out as an extraordinary work that documents the artist’s active participation in street life and his personal and collective memory. This study focuses on understanding Çekil’s relationship with modern and contemporary cities and societal structures while examining the phenomenon of flâneur from philosophical and anthropological perspectives.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Çekil , flâneur , contemporary art , installation , walking practice , Turkish conceptual art.

Flanör Bir Tanıklık; Cengiz Çekil'in Görsel Parkurlar Enstalasyonu

Öz

Türk kavramsal sanatının önemli figürlerinden Cengiz Çekil, çağdaş sanat alanlarında verdiği eserlerle tanınmaktadır. Çekil, özellikle performans, fotoğraf, buluntu nesne ve yerleştirme gibi farklı üretim teknikleri kullanmıştır. Sanatında gündelik yaşamın nesnelerini, yerel kültürü ve toplumsal yapıyı sorgulayan bir yaklaşım benimseyen sanatçı; felsefi, psikolojik ve sosyal temaları işlerken, sanatını bireysel ve toplumsal hafıza üzerinde bir tanık olarak konumlandırmaktadır. Bu makale, Cengiz Çekil’in 1979 yılında gerçekleştirdiği Görsel Parkurlar adlı yerleştirme çalışması üzerinden sanat tarihsel bir okuma yapmayı amaçlamaktadır. Çekil’in eseri, sanatçının yürüme eylemi aracılığıyla kendi varlığını ve ötekiliğini anlamaya yönelik bir süreçtir; bu bağlamda flanör kavramı, sanatçının sanat pratiği için bir metafor olarak ele alınmaktadır. Sanatçının bedenini, kenti ve ötekini içeren ilişkiler, bu çalışma özelinde sanatsal pratiğinin merkezinde yer almaktadır. Çekil’in yürüme eylemi, bir günlük rutin olmanın ötesinde, yaşam ve üretim pratiği olarak kent üzerinde bir envanterleme girişimi olarak incelenmektedir. Görsel Parkurlar, İzmir’deki modern yaşamın hızına, anonimliğine ve tekdüzeliğine eleştirel bir yaklaşım sunarken; sanatçının sokak yaşamına aktif katılımını ve kişisel/toplumsal hafızasını belgeleyen sıra dışı bir iş olarak öne çıkmaktadır. Çalışma, flanör fenomenini felsefi ve antropolojik bir bakış açısıyla incelerken, Çekil’in modern ve çağdaş kentle kurduğu ilişkiyi ve toplumsal yapıyı anlamaya odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Çekil , flanör , çağdaş sanat , yerleştirme , yürüme eylemi , Türk kavramsal sanatı.

Kaynakça

• Amin, A. ve Thrift, N. (2002). Cities: Reimagining the urban. Polity Books.
• Arıduru, E. ve Elveren, M. (Ed). (2020). Cengiz Çekil: 21.08.1945-10.11.2015. Salt/Garanti Kültür AŞ.
• Bassett, K. (2004). Walking as an aesthetic practice and a critical tool: Some psychogeographic experiments. Journal of Geography in Higher Education, 28(3), 397–410. https://doi.org/10.1080/0309826042000286965
• Baudelaire, C. (1863). The painter of modern life. Phaidon Press.
• Bauman, Z. (1994). Modernity and ambivalence. Polity Press.
• Benjamin, W. (1999). The arcades project. Harvard University Press.
• Birkerts, S. (1982). Walter Benjamin, flâneur: A flânerie. The Iowa Review, 13(3), 164–179.
• Debord, G. (1957). The Naked City: Illustration de l'hypothèse des plaques tournantes en psychogéographique. Yale University Library Collection.
• Debord, G. (1958). Theory of the dérive. Internationale Situationniste, 2.
• De Certeau, M. (1984). The practice of everyday life. University of California Press.
• Dere, M. (2021). Gönül Yakınlıkları. Sanatorium Yayınları.
• Davila, T. (2002). Performance and the city: From surrealist dérive to contemporary flânerie. Routledge.
• Diaconu, M. (2011). Matter, movement, memory: Footnotes to an urban tactile design. M. Diaconu, E. Heuberger, R. Berr-Mateus ve L. Vosicky Marcel (Ed.), Senses and the city: An interdisciplinary approach to urban sensescapes (s. 13–33), Lit Verlag.
• Forgione, N. (2005). Everyday life in motion: the art of walking in late-nineteenth century. Paris Art Bulletin, 87(4), 664–687.
• Gilloch, G. (2002). Walter Benjamin: Critical constellations. Polity Press.
• Gluck, M. (2003). Flâneur and the aesthetic appropriation of urban culture in mid-19th-century Paris. Theory, Culture & Society, 20(5), 53–80. https://doi.org/10.1177/02632764030205003
• Ingold, T. (2007). Lines: A brief history. Routledge.
• Kosova, E. (2020). Saklı ışık. Arıduru, E. ve Elveren, M. (Ed.), Cengiz Çekil (21.08.1945–10.11.2015) (s. 118- 141), Salt/Garanti Kültür AŞ.
• Le Breton, D. (2021). Hayatı yürümek: Sakin bir mutluluk sanatı (G. Şakar, Çev.). Sel Yayınları.
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Blackwell.
• Lefebvre, H. (2004). Rhythmanalysis: Space, time and everyday life. Continuum.
• Nietzsche, F. (1910). Schopenhauer as educator (A. Collins, Çev.). Macmillan and Co. Psarras, B. (2015). Emotive terrains: Exploring the emotional geographies of city through walking as art, senses and embodied technologies. [Doktora tezi, Goldsmith University] https://doi.org/10.13140/RG.2.2.19219.27681
• Sadler, S. (1998). The Situationist City. MIT Press.
• Smithson, R. (1967). A tour of the monuments of Passaic, New Jersey. Artforum, 6 (4). https://holtsmithsonfoundation.org/tour-monuments-passaic-new-jersey
• Simmel, G. (1950). The metropolis and mental life. K. H. Wolff (Ed.), The sociology of Georg Simmel (s. 409- 424). The Free Press.
• Solnit, R. (2016). Yol aşkı: Yürümenin tarihi (E. Kıvılcım, Çev.). Encore Yayınları. (Orijinal eser 2001 yılında basılmıştır.)
• Tuan, Y. F. (1977). Space and place: The perspective of experience. University of Minnesota Press.
• Thrift, N. (2008). Non-representational theory: Space, politics, affect. Routledge.
• Wunderlich, F. M. (2008). Walking and rhythmicity: Sensing urban space. Journal of Urban Design, 13(1), 125-139. https://doi.org/10.1080/13574800701803472
• Wiley, D. (2010). A walk about Rome: Tactics for mapping the urban periphery. Architectural Theory Review, 15(1), s. 9-29.