Türkiye’de 2000 Sonrası El Halısı Üretimi ve Ticareti

Yıl 2022, Sayı: 28, 1 - 10, 28.07.2022

Bahadır Öztürk

https://doi.org/10.17484/yedi.1031506

Öz

Türkiye’de halıcılık sektörü, 1990 sonrası makine halıcılığının da gelişmeye başlamasıyla, insan emeğine dayalı el halıcılığı ile sermayeye dayalı makine halıcılığı alanlarında iki farklı kulvarda üretim ve ticaret yaparak iç ve dış piyasa taleplerini karşılamaya çalışmıştır. 2000’ler ile el halıcığı alanında, üretim ve rekabet koşullarının değişmesi geçimini bu işten sağlayan bazı yerli üretici ve tüccarı, gelirlerinin daha fazla düşmemesi, olanın kaybedilmemesi, kazanç ve karlılığın arttırılması için halı ithal etmeye yönlendirmiştir. Üreticiler ya üretimlerini Uzak Doğuya kaydırmış ya da buralardan siparişle halı yaptırarak bir süre için yüksek miktarda ticaret yapmışlardır. Bunda dünya ekonomisinin küreselleşmesi ve Uzak Doğudakiler gibi işçilik maliyetlerinin düşük olduğu ülkelerde gelişen fason üretim şekli etkili olmuştur. Bu süreçte yerel el üretimi halıcılık günümüze geldikçe, her geçen yıl hızla azalarak bitme noktasına gelmiştir. El halıcılığının en önemli sorunu malzeme ve işçilik maliyetleridir. Bunula birlikte el halısı sektörü eski el dokuması halıların yeniden değerlendirilmesi kapsamında ihracatı geliştirici ve istihdam sağlayıcı yeni yollar geliştirse de el halıcılığının son durumu yirmi yıl öncesine göre çok kötüdür.
Bu makalede, Türkiye’de el halıcılığının 2000 yılından günümüze yaşadığı gelişmeler, sorunlar ve sektörün geleceğine dair beklentiler ele alınmıştır. Bunun için, kalkınma planları, ticari veriler, sektörel yayınlar, toplantılar, Trademap’den ve sektör temsilcilerinden alınan güncel bilgilerden yararlanılmıştır. Türkiye’nin el halıcılığının yakın tarihine dair literatürde yöresel anlamda çalışmalar olmakla birlikte, bu çalışmanın genele bakan bir akademik çalışma olması, güncel bilgiler içermesi, sektörel önerilere yer vermesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Türk el halıcılığı, halı ithalatı, halı ticareti, ticari veriler

Hand Woven Carpet Manufacture and Trade in Turkey After 2000

Öz

The carpet industry in Turkey has tried to meet the domestic and foreign market demands by producing and trading in two fields of hand-made carpets based on manual labor and machine-made carpets based on capital. The change in the production and competition conditions in the field of hand-made carpets in the 2000s led some local producers and traders to import carpets in order not to decrease their income, not to lose the existing revenue, and to increase profit and profitability. Manufacturers either shifted their production to the Far East, or produced carpets upon orders from these places??? and continued to make high amounts of trade for a period of time. The globalization of the world economy and the developing contract manufacturing method in countries where labor costs are low, such as those in the Far East, have been effective in this. In this process, the local hand-made carpet production has recently also come to an end point decreasing rapidly each year. The most important problems of hand-woven carpets are the costs of material and labor. However, although the hand-made carpet industry has developed new ways to improve exports and provide employment within the scope of re-evaluating old hand-woven carpets, the current situation of hand-made carpets is much worse than it was twenty years ago.
In this article, the developments, problems, and expectations about the future of the hand-made carpet sector in Turkey since 2000 are discussed. For this, development plans, commercial data, sectoral publications, meetings, up-to-date information from Trademap, and sector representatives were used. Although there are surveys in the literature on the recent history of Turkey's local hand-made carpets, it is thought that this study is important in terms of being a general academic study, containing up-to-date information and giving place to sectoral recommendations.

Anahtar Kelimeler

Turkish hand woven carpet manufacture, Carpet import, carpet trade, trade data

Kaynakça

• Aktürk, D. F. (2021). El dokuması eski halıların işlenerek yeniden değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü]
• Aytekin, H. (2019). Halı ve kiim, sanayi ürünü değil, el sanatı olarak değerlendirilmeli. İTKİB Hedef, Eylül, 310-312.
• Bilgin, M. H. ve Demir, E. (2008). Türkiye el halıcılığı sektör araştırması. İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın NO: 2008-8, 2, İstanbul.
• Bilgin, M. H. ve Demir, E. (2010). Türkiye el halıcılığı sektörü: Eski halı tamir sektörü ve ihtisas gümrüğü uygulamaları. İTO İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 2010-46, İstanbul.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2001). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı 2001-2005, tekstil ve giyim sanayii özel ihtisas komisyonu raporu, dokuma ve giyim sanayi özel ihtisas komisyonu halı ve yer kaplamaları alt komisyon raporu. DPT: 2549- ÖİK: 565, Ankara.
• Güngör, T. (2010, 13 Temmuz), İzin veriniz de el halısını da üretecek yerde ithal etmeyelim. Dünya. https://www.dunya.com/kose-yazisi/izin-veriniz-de-el-halisini-da-uretecek-yerde-ithal-etmeyelim/7441
• İstanbul Halı İhracatçıları Birliği. (2021). İHİB 2019-2020 yılları faaliyet raporu. İHİB Yayını.
• İthalat Rejimi Kararına Ek Karar. (2015, 19 Şubat), Verginet. https://www.verginet.net/Dokumanlar/2015/Ithalat-Rejimi-Kararina-Ek-Karar-Hali-Ithalati-2015-02-18.pdf
• Özdemir, Y. ve Güner Koç, A. (2016). Avrupa Birliği (AB) Gümrük Birliği’nin Türkiye ekonomisine etkileri. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9: 45-59.
• Öztürk, B. (2021). Cumhuriyet Türkiye’si Halıcılığı-II: 1980-2000 Yılları Arası. Arış, No. 18, 2021, 122- 140. TBMM Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu. (2010). Kamu İktisadi Teşebbüslerin 2008 yılı denetimine ilişkin komisyon raporu. TBMM Basımevi, Ankara.
• Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü. (2020). Halı sektör raporu. Ticaret Bakanlığı. Türkiye’de el halısı üretimi ve ticaretine ilişkin alınan yazılı bilgi (Yıldız, N., İHİB Denetim Kurulu Üyesi, 2021, 20 Kasım).