Türkiye’de Çağdaş Sanatçıların Annelik Deneyimleri

Yıl 2022, Sayı: 28, 99 - 110, 28.07.2022

Eda Çekil Konrat

https://doi.org/10.17484/yedi.1049534

Öz

1970’li yıllarda sanat alanında belirginleşmeye başlayan feminist yaklaşımlar, kadın sanatçıların yalnızca sanatsal üretimlerinde değil, aynı zamanda gündelik yaşantılarında ihtiyaç duydukları dayanışmayı örgütlemede de etkili olmuştur. Çeşitli sanatçı kolektifleri oluşturulmuş, kadınlar birlikte üretecek ve paylaşacak ortak alanlar yaratmışlardır. Bu alanlar, sanatçıların kadınlara atfedilen toplumsal cinsiyet rolleriyle mücadelesinde kolektif bir dayanışmayı mümkün kılmıştır. Bu çalışma, günümüzde Türkiye’deki sanatçı kadınların annelik deneyimleri ve sanatsal üretimleri arasındaki ilişkiyi, kendi söylemleri üzerinden ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede öncelikle feminizmde annelik tartışmaları ele alınmış, çağdaş sanat alanındaki farklı annelik görünümlerine yer verilmiştir. Ardından, Türkiye’de yaşayan üç kadın sanatçıyla görüşmeler yapılmış, ayrıca literatür taraması yapılarak kadın sanatçıların konuyla ilgili geçmiş söylemleri de incelenmiştir. Yapılan görüşmeler ve incelemeler sonucunda, Türkiye’de kadın sanatçıların anne olmak konusunda çeşitli baskılarla karşılaştığı görülmektedir. Kadının çoğu kez tek başına sahiplenmek zorunda kaldığı çocuk bakımı, ev işleri gibi sorumluluklar sanatçı ya da anne olma ikilemine neden olmaktadır. Çevreleri tarafından da onaylanan bu ikilem, daha sanat eğitiminin ilk yıllarında kadınların karşısına çıkarılır. Ancak, günümüzde sanatçı kadınlar anneliği bir engel olarak değil, bir mücadele alanı olarak tanımlamakta, tüm zorluklara rağmen üretimlerine devam etmenin yollarını bulmaktadır. Çoğu sanatçının annelik deneyimlerini sanatsal üretim pratiklerinin bir parçası haline getirdiği söylenebilir. Bu durum, kadınların ataerkinin tanımladığı annelik biçimlerini reddetmesiyle ve kendilerine özgü bir annelik pratiği ortaya koymasıyla mümkün olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Feminizm, çağdaş sanat, annelik

The Motherhood Experiences of Contemporary Artists in Turkey

Öz

Feminist approaches, which started to become evident in the field of art in the 1970s, were effective in organizing the solidarity which women artists needed not only in their artistic production but also in their daily lives. Various artist collectives were formed and women created common spaces to share and produce together. These spaces have made possible a collective solidarity in the struggle of artists against gender roles attributed to women. This study aims to reveal the relationship between the motherhood experiences and artistic productions of women artists in Turkey through their own discourses. In this context, the discussions of motherhood in feminism were analysed and different reflections of motherhood in contemporary art were included. Subsequently, interviews were held with three women artists living in Turkey, and also the former discourses of women artists were examined by a literature review. As a result of the interviews and examinations, it is noted that female artist in Turkey face various pressures to become mothers. Responsibilities such as childcare and housework, which women often manage themselves, highlight the predicament of being an artist or a mother. This dilemma, which is also approved by their circles, is brought before women in the first years of their art education. However, today, women artists define motherhood not as an obstacle, but as a field of struggle and find ways to continue their production despite all the difficulties. It can be said that most artists make their motherhood experiences a part of their artistic practices. This is possible when women reject the forms of motherhood defined by patriarchy and put forward a motherhood practice unique to them.

Anahtar Kelimeler

Feminism, contemporary art, motherhood

Kaynakça

• Badinter, E. (1980). L’amour en plus. histoire de l’amour maternel XVIIe-XXe Siecle. Flammarion.
• Beauvoir, S. de. (1993). İkinci cins: Genç kızlık çağı (B. Onaran, Çev.). Payel Yayınları.
• Antmen, A. ve Aliçavuşoğlu, E. (2006). Canan Beykal ile söyleşi, Türk sanatında kadın ve kadın sanatçılar üzerine. Sanat Tarihi Araştırmaları, 1, 135-150.
• Butler, J. (2008). Cinsiyet belası (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları.
• Chadwick, W. (2017). Women, art and society. Thames And Hudson.
• Demirci-Yılmaz, T. (2015). Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemi Türkiye Modernleşmesinde annelik kurguları. Cogito, 81, 66-90.
• Perkins Gilman, C. (2005). What Diantha did. Dodo Press. (Orijinal eser 1912’de basılmıştır)
• Gürel, N. (2018) Kadınlar rüyalar ejderhalar [Sergi Katalog Metni]. Bursa Nilüfer Belediyesi.
• Hackney Flashers. (t.y.). Work of a women's collective 1974-1980. https://hackneyflashers.com/History/#_Ftnref3
• Hanisch, C. (1969). The personal is political. https://webhome.cs.uvic.ca/~mserra/AttachedFiles/PersonalPolitical.pdf
• Heinrich B. (2007). Gülsün Karamustafa: Güllerim tahayüllerim. Yapı Kredi Yayınları.
• Hırata, H., Laborie, F., La Doare H., ve Senotier D. (2015). Eleştirel feminizm sözlüğü (G. Acar Savran, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Hooks, B. (2016). Feminizm herkes içindir (A. Yıldırım, B. Kurt, E. Aydın ve Ş. Özgün, Çev.). Bgst Yayınları.
• Karamustafa, G. (1982). Resme Sevdalı Ana [Tuval Üzeri Yağlıboya]. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/190424
• Liss, A. (2009). Feminist art and the maternal. University Of Minnesota Press.
• Marchevska, E. (2020). Maternal art practice: An emerging field of artistic enquiry into motherhood, care and time. E. Marchevska, ve V. Walkerdine (Ed.), The maternal in creative work: Intergenerational discussions on motherhood and art içinde (s. 1-9). Routledge.
• Mother Art (t.y.a). About. https://motherart.org/about/
• Mother Art (t.y.b). Mother Art Cleans Up [Performans]. https://motherart.org/projects/mother-art-cleans-up-1978/
• Mother Art (t.y.c). Mother Art Cleans Up [Enstalasyon]. https://motherart.org/projects/cleans-up-installations-1979/
• Nochlin, L. (2014). Neden hiç büyük kadın sanatçı yok? A. Antmen, (Ed.), Sanat/ Cinsiyet: Sanat tarihi ve feminist eleştiri içinde (s. 119-156). İletişim Yayınları. (Orijinal eser 1971’de basılmıştır)
• Oda Projesi (t.y.). Oda Projesi http://odaprojesi.blogspot.com/
• Oda Projesi (2017). İsimsiz [Duvara Uygulanmış El yazısı]. https://drive.google.com/drive/folders/0BzJb87KCq1mMWmhfNi1wcmlOakk?resourcekey=0-YsiUVtXz8i_3kx4g9xBnFg
• Öner, Ani C. (2015). Dişi bir ikarus: Kadınlık-yazarlık-annelik arasında Sylvia Plath. Cogito, 81, 142-156.