New White-Collar Representations in Turkish Cinema: Cases of Son Çıkış and Küçük Şeyler

Yıl 2022, Sayı: 28, 125 - 139, 28.07.2022

Sezer Ahmet Kına

https://doi.org/10.17484/yedi.1057378

Cited By: 3

Öz

In the 2010s in Turkish cinema, the representations of new white-collar workers, who were present in neoliberal production relations, have become evident. In this study, the representations of new white-collar workers working in precarious and idea-intensive industries in the cinema have been analyzed by cross-reading the neoliberal transformation. Therefore, it has been aimed to frame the social, economic, cultural, and political representations, in which the distinctions of new white-collar workers between work and home life are blurred, and the private sphere is absorbed with a market-oriented logic. In the study, Son Çıkış (2018) written by N. Can Kantarcı and directed by Ramin Matin, and Küçük Şeyler (2019) written and directed by Kıvanç Sezer have been examined through purposive sampling. Additionally, the originality of the sample has been underlined by giving examples from films that sought answers to the questions of how social production was organized and how resources were distributed in Turkish cinema. Thus, thematic and narrative analyzes have been made on the sampling. In addition, partly by making critiques based on mise-en-scene and editing, the focus was on the fictionalized image. The reality-laden references of the stories through production relations, daily life practices, and urban environmental structuring have tended to develop an awareness of material conditions. However, it has been argued that there is no narrative element in the texts that goes beyond analyzing the conditions, albeit in a fictional style.

Anahtar Kelimeler

Son Çıkış, Küçük Şeyler, new Turkish cinema, white-collar workers, representation

Türk Sinemasında Yeni Beyaz Yakalı Temsili: Son Çıkış ve Küçük Şeyler Örnekleri

Öz

Türk sinemasında neoliberal üretim ilişkilerinde varlık gösteren yeni beyaz yakalı çalışan temsili 2010’lu yıllarla birlikte belirginleşmeye başlamıştır. Bu çalışmada güvencesiz ve fikir-yoğun endüstrilerde çalışan yeni beyaz yakalıların, neoliberal dönüşüme dair çapraz okumalar yapılarak sinemadaki temsilleri çözümlenmiştir. Böylece yeni beyaz yakalıların iş ve ev yaşamı arasındaki ayrımlarının silikleştiği, özel alanın piyasacı bir mantıkla soğurulduğu toplumsal, ekonomik, kültürel ve siyasal görünümlerin çerçevelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada amaçlı örnekleme aracılığıyla senaryosunu N. Can Kantarcı’nın yazdığı, Ramin Matin yönetmenliğinde hazırlanan Son Çıkış (2018) ile Kıvanç Sezer’in yazıp yönettiği Küçük Şeyler (2019) filmleri incelenmiştir. Türk sinemasında daha önce toplumsal üretimin nasıl örgütlendiği ve kaynakların ne şekilde dağıtıldığı sorularına yanıt arayan filmler üzerinden örneklemin özgünlüğünün altı çizilmiştir. Böylece örneklem üzerinden tematik ve anlatısal bir çözümleme yapılmıştır. Bunun yanı sıra kısmi olarak mizansen ve düzenleme temelli değerlendirmeler yapılarak kurgulanmış görüntü odağa alınmıştır. Filmlerde anlatılan hikâyelerin üretim ilişkileri, gündelik yaşam pratikleri ve kentsel çevre yapılanması üzerinden sahici ve gerçeklik yüklü referansları, içerisinde bulunulan maddi koşullara dair bir farkındalığı açıkça geliştirme eğilimi taşıdığını göstermiştir. Bununla birlikte metinlerde her ne kadar kurmaca bir biçemle de olsa söz konusu koşulların oluşturduğu somut durumun somut tahlilinin yapılmasının ötesine geçen bir anlatısal öğenin bulunmadığı tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Son Çıkış, Küçük Şeyler, yeni Türk sineması, beyaz yakalı çalışanlar, temsil

Kaynakça

• Akad, L. Ö. (Yönetmen). (1952). Kanun namına [Film]. Kemal Film.
• Akad, L. Ö. (Yönetmen). (1953). Öldüren şehir [Film]. Kemal Film.
• Aksoy, A. (2014). İstanbul’un neoliberalizmle imtihanı. A. B. Candan ve C. Özbay (Ed.), Yeni İstanbul çalışmaları: sınırlar, mücadeleler, açılımlar içinde (s. 26-46). Metis Yayınları.
• Bali, R. (2015). Tarz-ı hayattan life style’a: Yeni seçkinler, yeni mekânlar, yeni yaşamlar. İletişim Yayınları.
• Başaran, T. (Yönetmen). (1965). Bekçi murtaza [Film]. Artist Film.
• Başarır, İ. (Yönetmen). (2009). Başka dilde aşk [Film]. Kutu Film.
• Batıbeki, A. Y. (Yönetmen). (1966). Toprağın kanı [Film]. Güneş Film.
• Batıbeki, A. Y. (Yönetmen). (1984). Bir yudum sevgi [Film]. Fono Film.
• Bell, D. (1973). The coming of post-industrial society: A venture in social forecasting. Basic Books.
• Bora, T. ve Erdoğan, N. (2011). “Cübbenin, kılıcın ve kalemin mahsup yolcuları”: Yeni kapitalizm, yeni işsizlik ve beyaz yakalılar. T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Ed.),“Boşuna mı okuduk?” Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği içinde (s. 13-44). İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2011). Beyaz yakalıların iş bulma ve geçinme stratejileri. T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Ed.),“Boşuna mı okuduk?” Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği içinde (s. 203-258). İletişim Yayınları.
• Brenner, N. & Theodore N. (2002). Cities and territories of “actually existing neoliberalism”. Antipode, 34(3), 349-379.
• Brown, W. (2018). Halkın çözülüşü: Neoliberalizmin sinsi devrimi (B. E. Aksoy, Çev.). Metis Yayınları.
• Budd, J. W. (2016). Çalışma düşüncesi (F. Man, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Coş, N. (2015). Türk sinemasında işçi. F. Başaran (Ed.), İşçi filmleri ve öteki “sinemalar” içinde (s. 157-177). Yordam Kitap.
• Çetinkaya, Y. D. ve Alkan, M. Ö. (2015). Türkiye işçi sınıfı tarih yazımında bahar. Y. D. Çetinkaya ve M. Ö. Alkan (Ed.), Tanzimat’tan günümüze Türkiye işçi sınıfı tarihi: 1839-2014 – Yeni yaklaşımlar, yeni alanlar, yeni sorunlar içinde (s. vii-xiv). Tarih Vakfı Yayınları.
• Duru, S. (Yönetmen). (1977). Güneşli bataklık [Film]. Murat Film.
• Erdoğan, N. (2011). Sancılı dil, hadım edilen kendilik ve aşınan karakter: Beyaz yakalı işsizliğine dair notlar. T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Ed.),“Boşuna mı okuduk?” Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği içinde (s. 75-115). İletişim Yayınları.
• Foucault, M. (2015). Biyopolitikanın doğuşu: Collège de France dersleri (1978-1979) (A. Tayla, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Geniş, Ş. (2020). Otoriter neoliberalizm ve otoriter kentleşme. Ş. Geniş (Ed.), Otoriter neoliberalizmin gölgesinde: Kent, mekan, insan içinde (s. 9-37). Nika Yayınevi.
• Göreç, E. (Yönetmen). (1964). Karanlıkta uyananlar [Film]. Filmo.
• Gören, Ş. (Yönetmen). (1974). Endişe [Film]. Güney Filmcilik.
• Güney, Y. (Yönetmen). (1970). Umut [Film]. Güney Filmcilik.
• Güney, Y. (Yönetmen). (1971). Baba [Film]. Güney Filmcilik.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin mekânları: Eleştirel bir coğrafyaya doğru (B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar ve S. Yüksel, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Kaymas, S. (2019). Yaşamak güzel şey filmi örneğinde, yeni Türk Sinemasının emek ve sınıf diyalektiğini okumak. Kurgu, 27(1), 97-116.
• Kına, S. A. (2020). Yakın dönem Türk sinemasında kadın emeğinin görünümleri: Zerre ve Toz Bezi filmleri üzerinden karşılaştırmalı bir çözümleme. A. Çetin (Ed.), Sinema, dijital perde ve ekran deneyimleri içinde (s. 261-281). Çizgi Kitabevi.
• Kıral, E. (Yönetmen). (1979). Bereketli topraklar üzerinde [Film]. Fono Film.
• Kozanoğlu, C. (2001). Yeni şehir notları. İletişim Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Matin, R. (Yönetmen). (2018). Son çıkış [Film]. Giyotin Film.
• Moen, P. (2005). Beyond the career mystique: “Time in”, “time out”, and “second acts”. Sociological Forum, 20(2), 189-208.
• Moore, J. W. (2017). Hayatın dokusundaki kapitalizm: Sermaye birikimi ve ekoloji (A. Munzur, Çev.). Epos Yayınları.
• Müftüoğlu, Ö. (2014). Önsöz. Ö. Müftüoğlu ve A. Koşar (Ed.), Kapitalist üretim ilişkilerinde “yeniden” esneklik: Türkiye’de esnek çalışma içinde (s. 11-15). Evrensel Kültür Kitaplığı.
• Negri, A. ve Hardt, M. (2001). Empire. Harvard University Press.
• Okan, T. (Yönetmen). (1974). Otobüs [Film]. Pan Film.
• Olgaç, B. (Yönetmen). (1970). Linç [Film]. Mete Film.
• Olgaç, B. (Yönetmen). (1975). Bir gün mutlaka [Film]. Güney Filmcilik.
• Önderman, M. (2019). Türkiye’de paranoid ethos. Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Özgentürk, A. (Yönetmen). (1984). Bekçi [Film]. Asya Film.
• Özkan, Y. (Yönetmen). (1978). Maden [Film]. Çiçek Film.
• Özkan, Y. (Yönetmen). (1979). Demiryol: Fırtına insanları [Film]. Burç Film.
• Öztürk, A. (Yönetmen). (2015). Toz bezi [Film]. Ret Film.
• Refiğ, H. (Yönetmen). (1962). Şehirdeki yabancı [Film]. Be-Ya Film.
• Refiğ, H. (Yönetmen). (1978). Yaşam kavgası [Film]. Uğur Film.
• Rifkin, J. (1995). The end of work: the decline of the global labor force and the dawn of the post-market era. G.P. Putnam’s Sons Books.
• Sabuncu, B. (Yönetmen). (1988). Zengin mutfağı [Film]. Erler Film.
• Saraçoğlu, C. (2012). Şehir, orta sınıf ve Kürtler: inkâr’dan “tanıyarak dışlama”ya. İletişim Yayınları.
• Sennett, R. (2014). Karakter aşınması: yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri (B. Yıldırım, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Sezer, K. (Yönetmen). (2016). Babamın kanatları [Film]. Nar Film ve İstanbul Digital.
• Sezer, K. (Yönetmen). (2019). Küçük şeyler [Film]. Asteros Film, Karaçelik Film ve Zebra Film.
• Soner, A. (2015). Sinemada işçi sınıfı. F. Başaran (Ed.), İşçi filmleri ve öteki “sinemalar” içinde (s. 209-213). Yordam Kitap.
• Standing, G. (2014). Prekarya: Yeni tehlikeli sınıf (E. Bulut, Çev.). İletişim Yayınları.
• Şahin, M. (2020). Yeni Türk sinemasında yeni orta sınıfların temsili (Tez No. 627021). [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sinema Televizyon Ana Bilim Dalı.
• Şentürk, B. (2016). Derdi başından aşkın kadınlar: Sultan’dan Zerre’ye Türk sinemasında kenardaki kadının dönüşümü. Fe Dergi, 8(2), 149-169. Tepegöz, E. (Yönetmen). (2012). Zerre [Film]. Kule Film.
• Tibet, K. (Yönetmen). (1978). Sultan [Film]. Arzu Film.
• Uca, O. (2016). Türkiye’de orta sınıfın fotoğrafı: Akışlar ve ilişkiler – Maddi olmayan emeğe sahanın eleştirisi. NotaBene Yayınları.
• Üstün, İ. (2011). Ayrımcılık bağlamında beyaz yakalı işsizliği. T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Ed.),“Boşuna mı okuduk?” Türkiye’de beyaz yakalı işsizliği içinde (s. 141-179). İletişim Yayınları.
• Yüksel, E. (2013). Babalar ve oğullar: 2000’ler Türkiye sinemasında erkeklik krizi. Sinecine, 4(2), 41-67.
• Wacquant, L. (2015). Kent paryaları: İleri marjinalliğin karşılaştırmalı sosyolojisi (M. Doğan, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Wright, E. O. (2016). Sınıflar (S. Toral ve F. A. Koç, Çev.). NotaBene Yayınları.