The Heroine of the Liberation of Izmir in Turkish Cinema – Fato: Independence or Death (1951)

Yıl 2022, İzmir Özel Sayısı, 123 - 131, 30.09.2022

Mustafa Mert Atalar

https://doi.org/10.17484/yedi.1144342

Öz

Filmed by the director Turgut Demirağ, Fato: Independence or Death differs from other films which have similar plots, as it approaches the themes of national struggle for liberty and the liberation of Izmir from a different perspective. The film, which began shooting in 1949 but was released in 1951 due to a traffic accident that took place during the shooting, has a unique place in our cinema because it brings the female heroine Fato into prominence. This work, which was shot more masterfully than other domestic examples of its period in terms of technical and cinematic language, gained the attention of the audiences, and came to the big screen repeatedly over many years. Young Fato guides a group of raiders tasked with destroying a bridge that the Greek troops use to advance from Izmir into deeper parts of the Aegean Region during the War of Independence. She becomes the leader of the group when the situation calls for it, and plays a crucial role in the success of the mission, even if it costs her life. In this study, the film will be examined within the context of the historical conditions of the Republic of Turkey and the Turkish cinema, and concrete examples will be put forward about the unique place of the film in our cinema.

Anahtar Kelimeler

Turkish cinema, Fato: Independence or Death, İzmir, Turgut Demirağ, heroine

Türk Sinemasında İzmir’in Kurtuluşunun Kadın Kahramanı – Fato: Ya İstiklal Ya Ölüm (1951)

Öz

Yönetmen Turgut Demirağ tarafından çekilen Fato: Ya İstiklal Ya Ölüm filmi, milli mücadeleye ve İzmir’in kurtuluşu temasına farklı bir bakış açısıyla yaklaşması sebebiyle benzer temalı diğer filmlerden ayrılmaktadır. Çekimlerine 1949 yılında başlanan fakat çekim süreci içinde gerçekleşen bir trafik kazası yüzünden ancak 1951 yılında gösterime giren film, Fato adlı kadın kahramanı ön plana alması bakımından, sinemamızda özgün bir yere sahiptir. Gerek teknik açıdan gerekse sinema dili açısından dönemindeki yerli örneklere oranla daha yetkin olan bu çalışma, seyirci tarafından da ilgi görmüş ve uzun yıllar boyunca tekrar tekrar gösterime girmiştir. Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan birliklerinin İzmir’den Ege’nin iç kısımlarına doğru ilerlemek için kullandıkları bir köprüyü imha etmekle görevlendirilmiş olan bir grup akıncıya kılavuzluk eden genç Fato, yeri geldiğinde bu gruba adeta önderlik edecek ve hayatı pahasına da olsa görevin başarıya ulaşmasında başrolü oynayacaktır. Bu çalışmada film, Türkiye Cumhuriyeti’nin ve Türk sinemasının içinde bulunduğu tarihsel koşullar içinde incelenecek ve filmin sinemamızdaki özgün yeri somut örneklerle ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, Fato: Ya İstiklal Ya Ölüm, İzmir, Turgut Demirağ, kadın kahraman

Kaynakça

• Arsan, N., Borak S. ve Kocatürk U. (Ed.). (2006). Atatürk’ün söylev ve demeçleri II. Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Avcıoğlu, D. (2006). Milli kurtuluş tarihi: 1838’den 1995’e, Cilt 1. Tekin Yayınevi.
• Eldeniz, P. N. (1956). Atatürk ve Türk kadını. Türk Tarih Kurumu.
• Erenoğlu, S. (Yönetmen). (2015). Anadolu’dan bir kahraman Hıfzı Tan [Film]. Türkiye.
• Haftalık Sinema Magazin. (1951). 128 (3). Reklam Matbaası.
• Karadoğan, A. ve Öztürk, S. R. (2022). Türkiye’de sinema sansürünün tarihi 1932-1988: sansür karar defterleri üzerine bir inceleme. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Onaran, A. Ş. (1981). Muhsin Ertuğrul’un sineması. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özön, N. (1995). Karagözden sinemaya: Türk sineması ve sorunları, Cilt 1. Kitle Yayınları.
• Öztürk, S. (2005). Erken Cumhuriyet döneminde sinema seyir siyaset. Elips Kitap.
• Şekeroğlu, S. (Yönetmen). (1986). Bölüm 7 [Belgesel Serisi]. Türk sinema tarihi belgeseli. Mimar Sinan Üniversitesi ve TRT (Yapımcı).
• Tan, H. (1944). Fato. Ses-Işık.
• Türk, İ. (2001). Halit Refiğ: düşlerden düşüncelere söyleşiler. Kabalcı Yayınevi.
• Uyanıker, F. (2007). Milli mücadelede Türk kadını (Tez No. 209753) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldız. (1951). 3 (1). Türkiye Basımevi.
• Yıldız. (1951). 8 (1). Türkiye Basımevi.
• Yıldız. (1951). 18 (1). Türkiye Basımevi.
• Yıldız. (1951). 34 (2). Türkiye Basımevi.