Mutlu Ol, Bu Bir Emirdir Filmi Üzerinden Erken Cumhuriyet Dönemi'nde Müzik ve Simgesel İktidar

Yıl 2023, Cumhuriyet Özel Sayısı, 87 - 100, 23.10.2023

Erdinç Kaygusuz

https://doi.org/10.17484/yedi.1329530

Öz

Sanatın icrası ve sanat yapıtının temellük edilme biçimlerinin her biri nihayetinde toplumsal bir ilişkilenme biçimi olduğundan, müzik alanı da toplumsaldaki oluş ve eyleyişlerin belirgin mücadele sahalarındandır. Bu nedenle Türkiye’de Cumhuriyetin erken döneminde müzik, iktidar ilişkilerinin simgesel olarak sağlanması açısından önemsenmiş ve sembolik gücün gösterildiği uygulamalara sahne olmuştur. Dahası sembolik güç üzerine kurulu müzik politikaları yer yer açık baskı unsurlarıyla da desteklenmiştir. Bunlardan biri 1934 yılında Osmanlı müziğinin radyolardan çalınmasının engellenmesidir. Bu çalışma Türkiye’de Erken Cumhuriyet döneminin müzik politikalarını toplumsal iktidar ilişkileri bağlamında değerlendirmekte; dönemin tartışmalarının ve 1934 tarihli radyo yasağının Mutlu Ol, Bu Bir Emirdir (2006) kısa metrajlı filminde nasıl temsil edildiğini çözümlemektedir. Nitel araştırma desenine sahip bu çalışmada eleştirel film analizi sosyolojik çözümleme etrafında yapılmıştır. Türkiye’nin toplumsal ve kültürel tarihinde süregelen tartışmaları konu etmesi bakımından alışılagelmiş bir kompozisyon örneği sunsa da film, gerek alaturka-alafranga karşıtlığını absürt politik mizahla buluşturarak izleyicilere sunması gerekse de bugünün Cumhuriyet eleştirilerine zemin sağlaması bakımından önemsenmiştir. Ancak filmin temel argümanlarından olan türkülerin yasaklandığı iddiası ile tarihsel olaylar arasındaki çelişki nedeniyle söz konusu uygulamanın filmde çarpıtılarak gerçeklikten uzak temsil edildiği belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, müzik, müzik politikaları, kültür politikaları, radyo yasağı, Türk müziği, eleştirel film analizi

Music and Symbolic Power in the Early Republic Period of Türkiye through Mutlu Ol, Bu Bir Emirdir

Öz

Every shape of art and its appropriation is eventually a form of a social relationship. Music, in particular, symbolizes one of the preeminent areas of struggle concerning existence and action in the social sphere. In the Early Republican Period in Türkiye, importance was given to the sphere of music in terms of appointing power dynamics, and the sphere was also the scene of practices revealing symbolic power. One of these practices was the ban of traditional Turkish music from being played on the radio in 1934. This study considers the music policies of the Early Republican period in Türkiye in the context of social power relations. It investigates how the radio ban on traditional Turkish music in 1934, one of the major discussions of the period, was represented in the short film Mutlu Ol, Bu Bir Emirdir (2006). Based on this framework, the study has a qualitative research design, using the critical film analysis method in the sociological frame. Although the film presents a typical example concerning an occurrence that has sparked endless discussions in Türkiye's social and cultural history, it is considered consequential for presenting the east-west contrast with political humor to the audience ludicrously. Nevertheless, the claim that folk songs are banned, which is one of the main arguments of the film, contradicts historical facts.

Anahtar Kelimeler

Early Republican Period, music, music policies, cultural policies, the radio ban, Turkish music, critical film analysis

Kaynakça

• Adler-Nissen R. (Ed.). (2013). Bourdieu in international relations: Rethinking key concepts in IR. Routledge.
• Ataman, S. Y. (1991). Atatürk ve Türk musikisi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi. (2006). Atatürk'ün söylev ve demeçleri I-III. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Ayas, G. (2015). Müzik sosyolojisi: Sorunlar, yaklaşımlar, tartışmalar. Doğu Kitabevi.
• Bayındır Uluskan, S. (2017). Atatürk’ün sosyal ve kültürel politikaları. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• Behar, C. (2015). Osmanlı/Türk musikisinin kısa tarihi. Yapı Kredi Yayınları.
• Beşkurt, A. H. (2006). Cumhuriyet dönemi sanat dergilerinde Türk devrimi (1931-1950) (Tez No. 182336) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bourdieu, P. (1985). Social space and the genesis of groups. Theory and Society, 14(6), 723–744.
• Bourdieu, P. (1994) Rethinking the state: Genesis of structure of the bureaucratic field. Sociological Theory, 12(1), 1–18.
• Bourdieu, P. (1990a). The logic of practice. Standford University Press.
• Bourdieu, P. (1990b). In tther words: Essays towards a reflexive sociology (M. Adamson, Trans.). Standford University Press.
• Bourdieu, P. (1998). Practical reason: On the theory of action. Blackwell.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi (D. Fırat ve G. Berkkurt, Çev.). Heretik.
• Coşkun, M. (2008). Türk müzik kültürüne yönelik planlı kalkınma dönemi politikaları ve Türk müzik eğitimine etkileri (Tez No. 218474) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çetin, S. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2006). Mutlu ol, bu bir emirdir [Film]. Plato Film.
• Çetinkaya, Y. (1999). Müzik yazıları. Kaknüs Yayınları.
• Değirmenci, K. (2022). Erken Cumhuriyet dönemi müzik politikalarında etnisite. F. Kutluk (Der.), Cumhuriyetin müzik politikaları içinde (s. 85-110). H2O Kitap.
• Diken, B. & Laustsen, C. B. (2019). Filmlerle sosyoloji (S. Ertekin, Çev.). Metis Yayınları.
• During, J. (2005). Power, authority and music in the cultures of Inner Asia. Ethnomusicology Forum, 14(2), 143–164. Eagleton, T. (2021). Kültür (B. Göçer, Çev.). Can Sanat Yayınları.
• Erol, A. (2012). Music, power and symbolic violence: The Turkish state’s music policies during the early republican period. European Journal of Cultural Studies, 15(1), 35–52. https://doi.org/10.1177/1367549411424947
• Gedikli, N. (2005). Cumhuriyet dönemi müzik politikamız ve sonuçları. Ö. Çakır (Haz.), V. Türk Kültürü Kongresi, Cumhuriyetten günümüze Türk kültürünün dünü, bugünü ve geleceği (Cilt: V, Müzik kültürü), içinde (s. 3-9). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1976). Türkçülüğün esasları. Kültür Bakanlığı.
• Güray, C. (2016). Cumhuriyetten günümüze hükümet programlarında müzik: Eleştirel bir bakış. F. Kutluk (Ed.), İllüzyon: Cumhuriyetin klasik müzik serüveni içinde (s. 231-256). H2O Kitap.
• Güray, C. (2022). Cumhuriyet politikalarının halk müziğine yaklaşımı: Bir toplumsal dönüşüm modeli. F. Kutluk (Der.), Cumhuriyetin müzik politikaları içinde (s. 47-84). H2O Kitap.
• Han, B. C. (2020). İktidar nedir? (M. Özdemir, Çev.). İnsan Yayınları.
• Kerr, R. & Robinson, S. (2016). Architecture, symbolic capital and elite mobilisations: The case of the Royal Bank of Scotland corporate campus. Organization, 23(5), 699–721. https://doi.org/10.1177/1350508415606988
• Kerr, R., Robinson, S. & Śliwa, M. (2022). Organising populism: From symbolic power to symbolic violence. Human Relations. https://doi.org/10.1177/00187267221129181
• Kutluk, F. (2020). Müzik ve politika. H2O Kitap.
• Kutluk, F. (2022). Atatürk ve müzik yayını eleştirisi. F. Kutluk (Der.), Cumhuriyetin müzik politikaları içinde (s. 231-246). H2O Kitap.
• Kuus, M. (2015). Symbolic power in diplomatic practice: Matters of style in Brussels. Cooperation and Conflict, 50(3), 368–384. https://doi.org/10.1177/0010836715574914
• Oransay, G. (1985). Atatürk ile Küğ. Küğ Yayınları.
• Özdemir, S. (2022). Türk müziği radyo yasağı ve 1934 medyası. F. Kutluk (Der.), Cumhuriyetin müzik politikaları içinde (s. 165-202). H2O Kitap.
• Özden, Z. (2004). Film eleştirisi: film eleştirisinde temel yaklaşımlar ve tür filmi eleştirisi. İmge Kitabevi Yayınları.
• Öztürk, K. (1969). Cumhurbaşkanları'nın T. Büyük Millet Meclisini açış nutukları. AK Yayınları.
• Öztürk, O. K. (2022). Türkiye’de halk müziği derleme çalışmalarının 100 yıllık öyküsü. F. Kutluk (Der.), Cumhuriyetin müzik politikaları içinde (s. 47-84). H2O Kitap.
• Petrov, G. (2022). Beyaz zambaklar ülkesinde (A. Ali, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Prior, N. (2011). Critique and renewal in the sociology of music: Bourdieu and beyond. Cultural Sociology, 5(1), 121–138. https://doi.org/10.1177/1749975510389723
• Sarı, A. (2012). Geleneksel Türk müziğinin yasak tadı. Musîki Dergisi. http://www.musikidergisi.net/?p=1732
• Saygun, A. A. (1987). Atatürk ve musiki. Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Yayınları.
• Stokes, M. (1997). Introduction. In M. Stokes (Ed.), Ethnicity, identity and culture in anthropology (pp. 1-27). Berg Publishers.
• Swartz, D. (2018). Kültür ve iktidar: Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi (E. Gen, Çev.). İletişim Yayınları.
• Şenel, S. (1999). Cumhuriyet Dönemi’nde Türk halk müziği araştırmaları. Folklor Edebiyat Dergisi, Cilt XVII. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (t.y.). Türk musıkisinin yasaklanması. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://www.ktb.gov.tr/TR-96530/turk-musikisinin-yasaklanmasi.html
• Tatar, B. veydın, S. (2017). Müzik ve iktidar ilişkisi: Kuramsal ve tarihsel bir analiz. OMÜİFD, 43, 5-30.
• Tör, V. N. (1942). Halk türküleri. Radyo, 1(7), 10.
• Vestby, S. (2020). Musical Gentrification and the (un)democratisation of culture: Symbolic violence in country music discourse. In P. Dyndahl, S. Karlsen & R. Wright (Eds.), Musical gentrification: Popular music, distinction and social mobility (pp. 50–65). Routledge.
• Wacquant, L. J. & Bourdieu, P. (1992). An invitation to reflexive sociology. Polity.
• Wacquant, L., & Akçaoğlu, A. (2017). Practice and symbolic power in Bourdieu: The view from Berkeley. Journal of Classical Sociology, 17(1), 55–69. https://doi.org/10.1177/1468795X16682145
• Williams, M. C. (2007). Culture and security: Symbolic power and the politics of international security. Routledge.
• Yılmaz, Ö. (2017). Türkiye’de popüler müzik tartışmaları. Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
• Yöre, S. (2022). Türk ulusuna müzik arayışları; Sentez mi kültürel transplantasyon mu? F. Kutluk (Der.), Cumhuriyetin müzik politikaları içinde (s. 1-14). H2O Kitap.
• Zizek, S. (2019). Toplumsalın kalbindeki film. B. Diken, C. B. Laustsen (Ed.), Filmlerle sosyoloji içinde (s. 11-16). Metis Yayınları.