KÜTAHYALI GAYBÎ SUN’ULLAH’IN ŞİİR DÜNYASI KEŞFÜ’L-KITA İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER

Yıl 2009, Cilt: 1 Sayı: 3, 30 - 39, 01.09.2009

Mustafa Güneş

Öz

Kütahya’da daha çok “Hüdâ Rabbim” unvanıyla tanınan Kütahyalı Gaybî Sun’ullah Efendi, XVII. yüzyıl mutasavvıf şâirlerindendir. 1649’da babasının tavsiyesiyle İstanbul’a gitti. Burada hocası İbrahim Efendi’ye intisâb eden Gaybî, İbrahim Efendi’nin dergâhında altı sene kalarak, çile doldurdu, onun halifesi oldu. Samimi ve anlaşılır bir Türkçe ile duygularını ifade ederek iyi bir Yunus takipçisi olduğunu gösterdi. Şiirlerinde, hem hece veznini hem de aruz veznini kullandı. Divanında, 99 beyitlik “Keşfü’l-Gıta” adlı meşhur bir kasîde bulunmaktadır. Gaybî’nin tanınmış şiirlerinden biri olan Keşfü’l-Gıta’da, yaratılışa ait özel konular ele alınmıştır. Bu şiir, bazı müstensihler el yazısı ile yazarak eseri çoğaltan yazıcılar tarafından ya Divanın başında ondan bir parça olarak ya da sonunda bir devamı şeklinde nüshalara alınmıştır. Bu şiir, içerik itibarı ile Gaybî Divanı’nın özeti olarak kabul edilebilir. Gaybî, kâinattaki bütün varlığı Allah’ın tecellisi yani değişik suretlerdeki görüntüsü veya yansıması olarak kabul eder. Şâir, ünlü kasidesinin ilk beytinde, eşyânın görünen ve görünmeyen yüzünde Hudâ’dan başka bir hakikat bulunmadığı ve her şeyin tek varlıktan ibaret olduğu ifâde edilmektedir. Kasidenin ilk beyti, şâirin bütün fikirlerinin özeti olarak kabul edilir. Biz yazıda, bu şiirin genel muhtevasından ve bazı beyitlerinde ele alınan konular üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kütahyalı Gaybî Sun’ullah Efendi, Yunus Emre takipçisi, Keşfü’l-Gıta.

Kaynakça

• • BEKİROĞLU, Nazan, Die Syllable der Ewigkeit, Istanbul, 2009
• • Grosse Türkische Klassiker, C VI, Istanbul, 1992
• • DOĞAN, Abdurrahman, Sunullah Gaybî von Kütahya, Istanbul, 2001.
• • Gaybî Versliteratur, Istanbul, 1963.
• • GÖLPINARLI, Abdülbaki, Die Malamatiyya und Melaminen, Istanbul, 1931.
• • GÖLPINARLI, Abdülbaki, Sufismus in 100 Fragen, Istanbul, 1969.
• • GÜNEŞ, Mustafa; GÜLER, Kadir, Gaybî Sunullah von Kütahya und seine Dichtungen, Kütahya 2003.
• • GÜZEL, Abdurrahman, Die religiös-sufistische Türkische Literatur, Ankara, 2006.
• • GÜZEL, Abdurrahman; TORUN, Ali, Handbuch für türkische Volksliteratur, Ankara,2003.
• • KEMİKLİ, Bilal, Die Versliteratur von Sun’ullâh-ı Gaybî, Istanbul, 2000.
• • MERMER, Ahmet, Einführung in das alt-türkische Literatur, Ankara 2006.
• • PALA, İskender, Enziklopadisches Wörterbuch für Versdichtungen B.I-II, Ankara 1989.