Bizim Yunûs’un Sözü

Yıl 2010, Cilt: 2 Sayı: 5, 8 - 26, 01.08.2010

Mustafa Güneş

Öz

Bir düşünceyi eksiksiz anlatan kelime dizisi şeklinde tarif edilen söz, Türk kültür ve edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Hayat, güzel sözle anlam kazanır. Bunun için ilk İslami devir ata yadigârlarımızdan Kutadgu Bilig'de söze geniş yer verilmiştir. Yûnus'un sözü, lafız, anlam ve ahenk açısından mükemmeldir. Onun sözlerini etkili kılan, düzgün söyleyiş ve güzel ifadesinin yanında, Kur'an ahlakını kendisine ilke edinmesidir. Sözün etkili olabilmesi için öncelikle söyleyen tarafından uygulanması gerekir. Bu sebeple Kur'an'da yapmadıklarını söyleyenler, hiç iyi karşılanmamıştır. Sözün etkisini araştırırken özellikle şu dört unsuru dikkate almak gerekir: Bir sözü, kim, kime, niçin ve hangi makamda söylemiştir? Yûnus'un sözlerini, bu açılardan incelediğimiz zaman, bunların “şöyle böyle" sözler olmadığı görülür. Onun, çağları aşan fasih sözlerini şiirlerini , mana âleminden ilham alarak gönül diliyle ahlaki değerleri takviye etmek amacıyla muhtaç kimseler için söylediği ifade edilebilir. Şiir, söze güzel biçim verme işidir. Gerçek şiirin, zamanın geçmesiyle güzelliği bozulmadığı gibi kıymeti de artar. Bir sözün, zamana karşı direnip güzelliğini devam ettirmesi klasik kelimesiyle ifade edilir. Zamanla değeri daha da yükselen Yûnus'un sözleri, Türk klasikleri arasında yerini almıştır. Az sözle çok şey anlatmaya müsait bir dil olan Türkçe, Yûnus' un etkili, yalın anlatımına zemin hazırladı ve eşine az rastlanan şiirlerinin oluşumuna katkıda bulundu. Yûnus'un sözlerinin yedi yüzyıl boyunca nesilden nesle büyük bir sadakatle aktarılmasının bir sebebi de Türkçenin sezgisel güç özelliğini şiire yansıtabilmiş olmasıdır. Yazımızda Yûnus' un sözü, divanında geçen beyitler sözle ilgili ışığında ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Söz, Sözün Değeri, Yûnus Emre'nin Şiirlerinde Söz, Yûnus Emre Dîvânı

Kaynakça

• CLAUSON Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Cen- tury Turkish, Oxford of the Claren- don Pres, 1972.
• DİLÇİN Cem,Turkish Poetry with Examples, Ankara 1993.
• Department of Religious Affairs Koran and Turkish Translation, prep. Hüseyin Atay-Yaşar Kutluay, Ankara 1985.
• DOĞAN M. Nur, Policy of Fuzuli, İstanbul 1997.
• GÖLPINARLI Abdülbaki, Yûnus Emre Risâlat Al-Nushiyya ve Dîvân, Introduction-Lûgat, İstanbul, 1965.
• İPEKTEN Haluk, Metric systems of early Turkish Literature, İstanbul İZ Mahir, Sophism, İstanbul 1997, s.
• KARTAL Ahmet, Researches over Turkish- Persian culture geography from Shiraz to Istanbul , İstanbul Kaşgarlı Mahmûd, Dîvânü lügâti't- Türk, İstanbul 2005.
• KESTELLİ Raif N ecdet, V isual Turkish Kamus, prep.. Recep Toparlı- Belgin Tezcan Aksu-Canan Selvi Kanoğlu-Seyfullah Türkmen, Ankara KÖPRÜLÜ Fuad, First Sophists in Turkish literature., Ankara 1991.
• ÖZÇELİK M ustafa, Our Yunus, Eskişehir 2007.
• P A L A İ s k e n d e r , A c a d e m i c Researches of Divan Poetry. İstanbul Dictionary of Encyclopedic Divan Poetry. Ankara 1989.
• PEKOLCAY Necla-SEVİM Emine, Personality of Yunus Emre Ankara SARAÇ M. A. Yekta, Classical Literature Knowledge. İstanbul 2007.
• Şemseddin Sami, Sami's Turkish Traditional Dictionary in Turkish- Turkish Arabic Script, Walumes I-II, Beirut 1989.
• Şeyhî Süleyman Efendi, Bahrü'l- Velâye, Almanya Berlin Kütüphanesi, Nu.1683.
• TATCI Mustafa, İşitin Ey Yârenler - Yûnus Emre Yorumları-, İstanbul, Yûnus Emre D îvân-R isâletü'n- nushiyye, İstanbul 2008.
• Yunus Emre Dîvân, Ankara 1990.
• TİMURTAŞ Faruk K., Yunus Emre Dîvân, Ankara 1986.
• Investigations of Articles Language and Literature. M ustafa Özkan Ankara 1997.
• Turkish Language Foundation Turkish Dictionary, C. II, prep. Hasan Eren-Nevzat Gözaydın-İsmail Parlatır-Talat Tekin-Hamza Zülfikar, Ankara 1988.
• Visual School Dictionary, prep.. Şükrü Halûk Akalın-Recep Toparlı- Tezcan Aksu, Ankara 2008.
• New Scanning Dictionary, prep.. Cem Dilçin, Ankara 1983.
• ULUDAĞ Süleyman, Dictionary of Sophism Terms İstanbul 2002.
• Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig II Translator Reşit Rahmeti Arat (TTK Yay.) Ankara 1991-2006.
• Türk Dil Kurum u Türkçe Sözlük, C. II, haz. Hasan Eren-Nevzat Türk Dil Kurum u Resimli Okul Sözlüğü, haz. Şükrü Halûk Akalın-RecepToparlı-Belgin Tezcan Aksu, Ankara 2008, s. 1194.
• Kâşgarlı M ahmûd, Dîvânü lügâti't-Türk, İstanbul 2005, s. 301.
• Gerard Clauson, An Etym ological Dictionary of Pre-Thirteen- th-Century Turkish, Oxford of the Clarendon Pres, 1972, s. 716. de.(7)
• Nach Gedichten, die Zahl nach dem ersten unserer Zahlen, und die zvveite bezieht sich auf die Anzahl der Couplets. (Yunus Em re,Tatcı Mustafa, Ankara, 1990.)
• Sezai Karakoç, Yunus Emre, İstanbul 2010, S. 37; Mustafa O zcelik,unsereYunus, Eskişehir, 2007, S. 127.
• (M. Fuad Köprülü, erwâhnten Arbeit, S. 273; Necla Pekolcay- Em ine Sevim , Yunus Emre, Yunus Em re Personality und Kom m entare, Yunus Emre, einem darzulegen, auf sein Buch von M anuskripten, Ankara 1991, S. 12)
• Istanbul-türkisch-persischen Kulturgeographie Forschung auf İstanbul 2008, S. 256.
• Cem Linguist, mit Beispielen der türkischen Lyrik Information, Ankara, 1993.
• Department of Religious Affairs, und die türkische Übersetzung des Koran (Maal), Vergnügen. Hüseyin Yasar Atay-Kutluay, Ankara, 1985.
• M. DOGAN Nur, Fuzuli Poetik, İstanbul 1997.
• Gölpınarlı Abdülbaki, Yunus Emre Risalat Al-Nushiyya und Divan, Vorwort-Glossar, Istanbul, 1965.
• İpekten Haluk, poetische Formen und Prosodie der Alten türkischen Literatur, İstanbul, 2005.
• İZ Maher,Sufismus, İstanbul 1997, S. 76.
• Ahmet Kartal, İstanbul, türkisch-persischen Kulturgeo- graphie Forschung auf Şiraz, İstanbul 2008.
• Mahmud von Kashgar, Dîvânü Lugati't-Türkisch, İstanbul, 2005.
• Raif Necdet KESTELLİ, Illustrated türkischen Kamus, Haz. Recep Toparlı-Belgin Aksu Canan Tezcan Selvi Kanoğlu-SaifullahTurkmenen, Ankara, 2004.
• Köprülü Fuad, der ersten Sufis in der türkischen Literatur, Ankara,1991.
• Özçelik Mustafa, unser Yunus, Eskisehir, 2007.
• Ancyclopedisches Dictionary auf Diwan-Dichtung, Ankara, 1989.
• PEKOLCAY Necla-Sevim Emine, Yunus Emre, Yunus Emre persönliche Kommentare, Yunus Emre, einem darzulegen, auf sein Buch von Manuskripten, Ankara, SARAC M.A. Yekta, Classic Literature İnformationen Rhetorik, İstanbul 2007.
• Shamsuddin, Sami, Sami Dictionary of Traditional Türkisch-türkische arabische Schrift, Walumes İ-İİ, Beirut Sheikh Suleiman , Bahrü'l-Vela, Deutschland Berlin Bibliothek, Nu. 1683.
• TATCI Mustafa, Yârenler - Yunus Emre-Bewertungen, Istanbul, 2008.
• Yûnus Emre Gericht Resultat Istanbul 2008.
• Court von Yunus Emre, Ankara, 1990.
• TİMURTAŞ Faruk K. das Gericht von Yunus Emre, Ankara, 1986.
• Artikel- Sprach-und Literaturwissenschaft, Haz. Mustafa Özkan, Ankara,1997.
• Türkische sprachgenossenschaft, Türkisch Wörterbuch, C. II, haz. Hasan Eren-Nevzat Gözaydın-İsmail Parlatır- Talat Tekin-Hamza Zülfikar, Ankara 1988.
• Bild Schule Wörterbuch, haz. Şükrü Halûk Akalın-Recep Toparlı-Tezcan Aksu, Ankara 2008.
• Neu Suche Wörterbuch, Haz. Cem Dilçin, Ankara, 1983.
• ULUDAĞ Süleyman, Mystisches Wörterbuch, İstanbul Yusuf Hacib, Kutadgu Bilig II Übersetzung kleine Mercy Arat (TTK Yay.) Ankara, 1991-2006.