Türklerde İsim Tabusu ve Bazı Yansımaları

Yıl 2016, Cilt: 8 Sayı: 17, 137 - 143, 01.12.2016

Ahmet Nahmedov

Öz

Dünyanın pek çok yerinde görülen isim tabusu çok eski zamanlardan farklı sosyal ve ekonomik düzeydeki halkların hayatında etkili olmuş ve çeşitli nedenlerle Tanrı, hükümdar ve akraba adlarının zikredilmesine getirilen yasaklarla günümüze dek yaşatılmıştır. J. G. Frazer genel olarak isim tabusunu sempatik büyü olayı ile ilişkilendirmekte ve bunun iki sebebini göstermektedir: Birincisi, kötü ruhların dikkatini çekmemek, ikincisi ise kişinin gerçek ismini öğrenen büyücünün kötülük yapmasını önlemek içindir. Türklerde isim tabusunun kişi/akraba, tanrı/iye/ruh ve bazı hayvan muhtemelen totem adlarının zikredilmemesi ve/veya değiştirilmesi gibi şekilleri bulunmaktadır. Türklerde özellikle erkek çocuklara belli bir yaşa kadar ad verilmemesinin veya kötü adlar takılmasının sebebi onları kötü ruhlardan korumak olmuştur. Kötü ruhların gerçek isimlerinin zikredilmeyerek bunun yerine onların bazı özelliklerini betimleyen tabirlerin tercih edilmesinin, bunlardan gelebilecek kötülüklerden koruma amaçlı yapıldığı açıktır. Hayvanların insanları duyma ve anlama yeteneğine sahip olduklarından dolayı, özellikle yırtıcı, tehlikeli hayvanlardan korunmak için bunların gerçek isimleri söylenmemiş, yerine farklı sıfatlar kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

İsim tabusu, Kötü isimler, Hükümdar isimleri, Tanrı/iye isimleri, Hayvan isimleri

Name Taboos in Turks and Some Reflexions it

Öz

The name taboo which is observed in many places around the world has been influential in the life of people at different social and economic levels since old times and has been carried up to now with prohibitions in mentioning the names of Gods, emperor and relatives. J. G. Frazer relates the name taboo with attractive magic incident and states two reasons for this: First one is not to draw the attention of bad souls the second one is to prevent bad deeds of magician who learns the real name. The name taboo among Turks has different types such as not mentioning and /or changing the names of person/relative, god/possessor/soul and some animals probably totem . The reason for not giving a name or giving false names especially to boys among Turks is to prevent them from bad souls. It is clear that people prefer some characteristics of bad souls instead of naming their real names in order to defend themselves from their bad deeds. Since animals have the ability to hear and understand people, the names of especially predacious and dangerous animals were not mentioned in order to prevent themselves, different attributions were given instead of this

Anahtar Kelimeler

Name taboo, bad names, Names of emperors, names of God/possessor, names of animals.

Kaynakça

• ALEKSEYEV N.A. (1980), Ranniye Formı Religii Tyurkoyazıçnıh Narodov Sibiri (Sibirya Türk Halklarında İlkel İnanç Şekilleri). Novosibirsk
• ALEKSEYEV N.A. (1984), Şamanizm Tyurkoya- zıçnıh Narodov Sibiri (Sibirya Türk Halk- larının Şamanizmi). Novosibirsk
• ARAZ, Rıfat (1995), Harput’ta eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği. Ankara
• ERGİN, Muharrem (1997), Dede Korkut Kitabı. Giriş – Metin – Faksimile. C.1, TDK Ya- yınları, Ankara
• FRAZER J.G. (1984), Zolotaya Vetv (Altın Dal). Moskova
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib (1992), Osmanlı Pale- ografya ve Diplomatik İlmi. Enderun Ki- tapevi, İstanbul
• İSTORİYA (1988), İstoriya Narodov Severnogo Kavkaza s Drevneyşih Vremyon do Kontsa XVIII v. (En Eski Zamanlardan 18. yy. Sonlarına Kadar Kuzey Kafkasya Halk- ları Tarihi). Moskova
• KALAFAT, Yaşar (1999), Doğu Anadolu’da eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara
• MİFI Narodov Mira (1987), (Dünya Halkları Mitleri). C.1, Moskova
• RADLOFF W. (1994), Sibiryadan, (Çev. Prof. Dr. Ahmet Temir), C.2, MEB Yayınları, İstanbul
• www.andein.ru/articles/inm_tuvincy.html (19.01.2012)