Türkiye ve Orta Asya Ülkeleri ile İlgili Bazı Stratejik Değerlendirmeler

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 23, 7 - 26, 22.12.2019

Celaleddin Serinkan Fuat Güney

Öz

XX. yüzyılın uluslararası ilişkiler ortamını belirleyen temel olgu, Doğu-Batı ayrışmasıydı. İdeolojik nedenlere dayanan bu ayrışma, SSCB İmparatorluğu’nun dağılması sonucu ortadan kalkmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, siyasi bağımsızlıklarını elde eden Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, başlangıçta Türkiye'yi her alanda kendilerine model ülke olarak görmüşlerdir. Bu devletlerle sağlam temellere dayalı dostluk ve kardeşlik bağları kurulması gerekmektedir. Eğer bu sorumluluğun gerektirdiği politikaları uygulanamazsa, bu Türk ulusları ile ilişkiler bağlamında, derin hayal kırıklığına uğranılabilir. Bu durumda, tarihsel bir fırsat elden kaçmakla kalmaz, aynı zamanda bu yeni devletlerle geleceğin birlikte oluşturulduğu ortamın şekillendirilmesi fırsatı gerçekleşmeyebilir. Bunun yanında, bu devletleri bölgede çıkarı olan güçlerin etkisine itebilir ya da Sovyet emperyalizminin sömürgeciliğinden kurtulurken, yeni bir Rus İmparatorluğunun sömürgeleri durumuna düşmelerine ortam oluşturulabilir. Bu çalışmada, Türkiye’nin Orta Asya ülkeleri olan ilişkileri, 2014 yılına kadarki kısmı analiz edilmeye çalışılmaktadır. Türkiye için çok önemli olan Orta Asya, coğrafi konum ve stratejik kaynaklar nedeniyle başta Rusya Federasyonu ve ABD olmak üzere, diğer güçlerin de öncelikli ilgi alanı içindedir. Türkiye Cumhuriyeti, büyük çıkar çatışmalarının yaşandığı bu coğrafyada, ortaya çıkan yeni fırsatları iyi değerlendirdiği taktirde global bir güç olma yolunda önemli ilerlemeler kaydedebilecektir

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Orta Asya, Ülkeler, İlişkiler, Strateji

Some Considerations About Strategic Relations with Turkey and Central Asian Countries

Öz

XX. Century environment that determines the basic facts of international relations was the East-West divide. This divergence based on ideological reasons, as a result of the collapse of the USSR Empire has disappeared. After the collapse of the Soviet Union, which obtained political independence of the Central Asian Republics, Turkey in all areas initially has been seen as a model country by these countries. With these states based on a solid foundation are necessary to establish ties of friendship and brotherhood. If this is not feasible policies that require responsibility, in the context of relations with the Turkish nations, may be suffered deeply disappointed. In this case, a historic opportunity not only got out of hand, it also created a new state of the environment along with the shaping of the future opportunity may not occur. Besides, this state interests in the region, the effect of the power of Soviet imperialism or colonialism can push to survive, a new colony of the Russian Empire to fall on the state of environment can be created. In this study, Turkey's relations with Central Asian countries are trying to be analyzed until 2014. Turkey is very important for Central Asia, due to its geographical location and strategic resources, including the Russian Federation and the United States, other forces are in the primary area of interest. Republic of Turkey, which experienced major conflict of interest in that land, it will be seize the new opportunities that arise in case of significant progress towards becoming a global power

Anahtar Kelimeler

Turkey, Central Asia, Countries, Relationships, Strategy

Kaynakça

• AĞDAŞ Oktay, (2006). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlık Sonrası Temel Makro Ekonomik Göstergeler Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bişkek.
• Akdiş Muhammet, (2015). Orta Asya Türk Cumhuriyetleri İle Ekonomik Sosyal Kültürel İlişkiler-Bölgeye Yabancı İlgisi Ve Beklentiler, http://makdis.pamukkale.edu.tr/Mak5.h tm, Erişim:06.12.2015.
• ARI Tayyar, (2010). Orta Asya ve Kafkasya Rekabetten İşbirliğine, Bursa, MKM Yayıncılık..
• BAYRAKTAR Gökhan, (2008). Orta Asya ve Türkiye’nin Güvenlik Stratejileri, İstanbul, Bilge Oğuz yayınları.
• BEŞİROV İntigam, (2011). Türk Cumhuriyetleri Arasında ekonomik İşbirliğinin Geliştirmesinde KOBİ’lerin Rolü Ve Yeni İş buluşçuluk Konseptinin Değerlendirilmesi, 21. Yüzyılda Türk Dünyası, Uluslararası Sempozyumu, 02-05 Aralık
• Lefke, KKTC, Ankara, EkoAvrasya yayın No: 1,Sata Reklam Tasarım, SBN 978-605-87972-0-8.
• BURHANOV Kamal, (2014). Türk Diasporası ve Türk Dünyası Vizyon 2013, Ed. Almagül İsina, İstanbul, Tasam yayınları.
• DAVUDOĞLU Ahmet, (2001). Stratejik Derinlik Türkiye’nin Uluslararası Konumu, Küre Yayınları, ISBN: 9756614686.
• DEMİRKAN Halim, (1993). Orta Asya Türki Cumhuriyetleri Yer altı Kaynakları Potansiyeline Yaklaşım, XIII. Madencilik Kongresi.
• DEMİRTEPE M. Turgut, Murat Yılmaz, (2015). Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Yıllığı 2013, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi inceleme-araştırma dizisi; yayın no: 18, ISBN: 978-9944-237-24-61.
• ERDOĞAN Hasan ve Selçuk ÇOLAKOĞLU, (2015). Bağımsızlığının İlk Yıllarında Türkiye Ve Türk Cumhuriyetleri İlişkileri, http://www.ayk.gov.tr/wpcontent/uploads/2015/01/erdo%c4%9eanhasan-%c3%87olako%c4%9elusel%c3%a7ukba%c4%9eımsızlı%c4%9eının- %c4%b0lk-yıllarındat%c3%9crk%c4%b0ye-ve-t%c3%9crkcumhur%c4%b0yetler%c4%b0- %c4%b0l%c4%b0%c5%9ek%c4%b0ler% c4%b0.pdf, Erişim: 06.12.2015.
• GÜNGÖRMÜŞ Gamze, (2003). Türkiye-Orta Asya İşbirliği Stratejileri ve Gelecek Senaryoları, Ağustos, http://www.stradigma.com.tr, Erişim: 25.05.2014.
• İSAKOV Abdrasul, (2010). Kırgızlar ve Kırgızistan Tarihi ile İlgili Türkiye’de Yayımlanmış Bilimsel Çalışmalar, USAK, Cilt:5, Sayı: 9, ss. 101-131.
• KALAMBEKOVA Bahtıgül, (1996). Kırgızistan: nereden nereye ve nasıl?, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Bilig Dergisi, http://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/kcfind er/upload/files/bilig-2-iaz-96.pdf, 06.12.2015.
• KARA Abdullah, (2014). Türk Diasporası ve Türk Dünyası Vizyon 2013, Ed. Almagül İsina, İstanbul, Tasam yayınları.
• KAMALOV İlyas, (2011). Rusya’nın Orta Asya Politikaları, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Ankara, SFN Baskı.
• KHAIRMUKHANMEDOV Nurbek (2014), Orta Asya Ülkelerinin Güvenlik ve İstikrarı Açısından İktidar Değişimi Sorunu,PIRNAZAROV M. M. ve J.J. MOVLANOV, (2012). Özbekistan’ın Altın Madeni Potansiyeli: Yapısı, Özellikleri Ve Dünyanın Özgün Altın Madenciliği Ülkeleri İle Karşılaştırılması, http://www.mta.gov.tr/v2.0/birimler/re daksiyon/ekonomibultenleri/2012_16/197.pdf, erişim: 07.12.2015. SALLI M. Kemal, Türk Dünyası’nın 20 Yıllık İşbirliği Süreci Ve Kazakistan’ın Rolü, http://www.avrasyabir.org.tr/2011/05/tu rk-dunyasinin-20-yillik-isbirligi-surecive-kazakistanin-rolu/, erişim: 06.12.2015.
• SARAÇ Esme, (2008). Rus Dış Politikasını Şekillendiren Temel Dinamikler Çerçevesinde Rusya Federasyonu-Orta Asya Türk Cumhuriyetleri İlişkileri (1991- 1999), Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TEKİN Müge Nazik, Avrupa’da Ortak Kimlik Arayışı Ve Bu Arayışın Türk Birliği Sağlama Önerilerine Yansıması, www.sosyalarastirmalar.com/cilt6/cilt6s ayi26_pdf/tekin_muge.pdf, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 26, ISSN: 1307-9581.
• TÜRKMEN Murat, (2008). Dış Türkler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YÜKSEL Okan, (2010). Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile Türkiye Arasındaki Siyasal İlişkiler, ttp://politikakademi.org/2010/10/ortaasya-turk-cumhuriyetleri-ile-turkiyearasindaki-siyasal-iliskiler-2/, 14.10.2010.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Orta Asya Ülkeleri İle İlişkiler, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-ortaasya-ulkeleri-iliskileri.tr.mfa, 06.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Kazakistan Cumhuriyeti ekonomisi, http://www.mfa.gov.tr/kazakistancumhuriyeti-ekonomisi.tr.mfa, Erişim: 06.12.201.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Kazakistan: Ülke Künyesi, http://www.mfa.gov.tr/kazakistankunyesi.tr.mfa, Erişim: 05.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Kırgıizstan’ın Siyasi Görünümü, http://www.mfa.gov.tr/kirgizistansiyasi-gorunumu.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Kırgızistan: Künyesi, http://www.mfa.gov.tr/kirgizistankunyesi.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Özbekistan Cumhuriyeti ekonomisi, http://www.mfa.gov.tr/ozbekistancumhuriyeti-ekonomisi.tr.mfa Erişim: 06.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Özbekistan Cumhuriyeti Künyesi, http://www.mfa.gov.tr/ozbekistankunyesi.tr.mfa, Erişim:06.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Tacikistan Ekonomisi, http://www.mfa.gov.tr/tacikistanekonomisi.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Tacikistan’ın Siyasi Görünümü, http://www.mfa.gov.tr/tacikistan-siyasigorunumu.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ve Kırgızistan Cumhuriyeti Siyasi İlişkileri, http://www.mfa.gov.tr/turkiyekirgizistan-cumhuriyeti-siyasiiliskileri.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ve Kırgızistan Ekonomik İlişkileri, http://www.mfa.gov.tr/kirgizistancumhuriyeti-ekonomik-iliskileri.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkiye-Kazakistan Siyasi ilişkileri, http://www.mfa.gov.tr/turkiyekazakistan-siyasi-iliskileri_.tr.mfa, erişim: 06.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkiye-Özbekistan Siyasi ilişkileri http://www.mfa.gov.tr/turkiyeozbekistan-cumhuriyeti-siyasiiliskileri.tr.mfa, Erişim: 06.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkiye-Tacikistan Siyasi İlişkileri, http://www.mfa.gov.tr/turkiyetacikistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkiye-Türkmenistan Siyasi İlişkileri, http://www.mfa.gov.tr/turkiyeturkmenistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkmenistan Ekonomisi, http://www.mfa.gov.tr/turkmenistanekonomisi.tr.mfa, Erişim: 07.12.2014.
• Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı, Türkmenistan Siyasi Görünümü, http://www.mfa.gov.tr/turkmenistansiyasi-gorunumu.tr.mfa,Erişim: 07.12.2014.
• www.tika.gov.tr, erişim: 08.12.2014.