Algorithm Domination As A New Surveillance System

Yıl 2024, Sayı: 17, 325 - 344, 26.12.2024

Muhittin Evren , Ahmet Ayhan Koyuncu

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1528528

Öz

This study emphasizes that surveillance differs in digital process. The study draws attention to how surveillance systems work in the new process. With the development of digital technologies, surveillance and control, which spread over a wide area, greatly affect people's lives. People's information is recorded, analyzed, and used to direct people. The study draws attention to the fact that this structure works through algorithms. Algorithms form a surveillance and control mechanism with their processing way. Algorithms constitute a domination form because they threaten people's freedoms and security. Algorithm domination is seen as a form of control and discipline in today's world. The study analyzes the domination forms created by algorithms that influence and are debated in today's world. It profiles people thanks to the information obtained with big data. In this way, people can be easily manipulated and directed by algorithms. The study aims to reveal how algorithm domination occurs and how it works from a theoretical perspective.

Anahtar Kelimeler

Surveillance, Panopticon, Digitalization, Algorithm, Power

Yeni Bir Gözetim Sistemi Olarak Algoritma Tahakkümü

Öz

Bu çalışma gözetimin dijital süreçte farklılaştığı üzerinde durmaktadır. Çalışmada gözetim sistemlerinin yeni süreçte nasıl işlediğine dikkat çekmektedir. Dijital teknolojilerin gelişmesi ile birlikte geniş alana yayılan gözetim ve denetim insanların yaşamlarını büyük ölçüde etkilemektedir. İnsanların bilgileri kaydedilmekte, analiz edilmekte ve insanları yönlendirmek için kullanılmaktadır. Çalışma oluşan bu yapının algoritmalar aracılığıyla işlediğine dikkat çekmektedir. Algoritmalar işleme biçimiyle bir gözetim ve denetim mekanizması oluşturmaktadır. Algoritmalar, insanların özgürlükleri ve güvenliklerini tehdit ettiği için bir tahakküm biçimi oluşturmaktadır. Algoritma tahakkümü, günümüz dünyasının denetim ve disiplin biçimi olarak görülmektedir. Çalışmada günümüz yaşam dünyasını etkileyen ve tartışılan algoritmaların oluşturduğu tahakküm biçimi analiz edilmiştir. Büyük veri ile elde edilen bilgiler sayesinde insanlara profiller çıkarmaktadır. Bu sayede insanlar algoritmalarla kolay şekilde manipüle edilmekte ve yönlendirebilmektedir. Çalışma algoritma tahakkümünün nasıl oluştuğunu ve nasıl işlediğini teorik bir perspektifle ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gözetim, Panoptikon, Dijitalleşme, Algoritma, İktidar

Kaynakça

• Acemoğlu, D. & Johnson, S.(2023). İktidar ve teknoloji, (C. Duran, Çev.). Doğan Kitap.
• Akıllı, M.M.(2022). Büyük birader gözetiminde, teknolojik yenidünya düzeni, Karina Yayınevi.
• Alper, H.(2022). Psikopolitika ve özgürlüğün krizi. Trt Akademi, 7(14), 324-339. https://doi.org/10.37679/trta.1064049.
• Assange, J.(2012).Şifrepunk-Özgürlük ve İnternetin Geleceği Üzerine Bir Tartışma, (A. D.Temiz, Çev.).Metis Yayınları.
• Atalay, M.& Çelik, E.(2017). Büyük veri analizinde yapay zekâ öğrenmesi ve makine öğrenmesi uygulamaları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(22),55-172. https://doi.org/10.20875/makusobed.309727.
• Ausiello, G.(2013). Algorithms, an historical perspective. The power of algorithms: ınspiration and examples in everyday life. Berlin, Heidelberg: Springer.
• Aust, S. & Amman, T.(2019) Kitlesel gözetim verilerin kötüye kullanımı siber savaş, dijital diktatörlük, (E.Yücel, H. Yılmaz, Çev.). Hece Yayınları.
• Aytekin, A., Çakır, F. S., Yücel, Y. B. & Kulaözü, İ.(2018). Algoritmaların hayatımızdaki yeri ve önemi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 5(7),51-162. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/41013/495619
• Bauman, Z.(2015). Özgürlük. (K. Eren, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z.(2017). Akışkan modernite. (S. O. Çavuş, Çev.). Can Yayınları.
• Bauman, Z.(2021), Küreselleşme, (A. E. Pilgir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z.& Lyon, D.(2020). Akışkan gözetim (E.Yılmaz, Çev.).Ayrıntı Yayınları.
• Bentham, J.(2019). Pananoptikon yâda gözetim-evi (Z.Özarslan Çev.). içinde B. Çoban ve Z. Özarslan (Haz.), Panoptikon: Gözün İktidarı. (s.s.9-76). Su Yayınları.
• Bigo, D.(2008). Globalized (In) security: The field and the ban-opticon.terror, ınsecurity and liberty. Illeberal Practices Of Liberal Regimes After 9/11.
• Burt, A.(2020). Kişisel gizlilik ve siber güvenlik iç içe geçiyor. (Ü. Şensoy, Çev.), içinde Dijital Dönüşüm, Siber Güvenlik, (ss.167-173). Optimum Basım.
• Brusseau, J.(2020).Deleuze's postscript on the societies of control: updated for big data and predictive analytics. Theoria, 67(164),1-25. https://doi:10.3167/th.2020.6716401.
• Canpolat, N.(2005). Michel Foucault. İçinde, N. Rigel, G. Batu, G. Yücedoğan & B.
• Çoban (Editürler), Kadife Karanlık: 21. Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar (ss.75-138). Su Yayınları.
• Ceyhan, E.G.(2020). Demokrasi ve medya ilişkisinin bir eleştirisi “dijital çağda özgürlük yanılgısı. İzmir Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2),110-120.
• Çağan, K.(2018). Postmodern toplumda mahremiyetin dönüşümü, Sosyoloji Divanı Sosyoloji Dergisi, 6(11),27-57
• Çakır, M.(2015). İnternette gösteri ve gözetim, eleştirel bir okuma, Ütopya Yayınları.
• Çoban, B.(2019). Gözün iktidarı üzerine. İçinde B. Çoban ve Z. Özarslan (Haz.), Panoptikon: Gözün İktidarı, (ss.111-138). Su Yayınları.
• Deleuze, G.(1992). Postscript on the societies of control. October. No. 59. Winter 1992. Cambridge, MA:the MIT Journals Press: 3-7. https://www.jstor.org/stable/778828
• Demir, A.(2017). Panopticon ve synopticon geriliminde özgürlük paradoksu. Kaygı,28(28), 55-65. https://doi.org/10.20981/kaygi.307940
• Dickson, D.(1992). Alternatif teknoloji, teknik değişmenin politik boyutları, (N. Erdoğan Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Dolgun, U.(2004). Gözetim toplumunun yükselişi: enformasyon toplumundan gözetim toplumuna. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 55-74. https://dergipark.org.tr/tr/pub/comuybd/issue/4120/54196
• Dolgun, U.(2005).Enformasyon toplumundan gözetim toplumuna; 21. yüzyılda gözetim toplumsal denetim ve iktidar ilişkileri. Ekin Kitabevi.
• Dolgun, U.(2015).Şeffaf hapishane yahut gözetim toplumu: Küreselleşen dünyada gözetim,toplumsal denetim ve iktidar ilişkileri. Ötüken Yayınları.
• Doyle, A. (2011). Revisiting the synopticon: reconsidering mathiesen’s the viewer society’in the age of web 2.0. Theoretical Criminology, 15(3), 283-299. https://doi.org/10.1177/1362480610396645
• Edwards, L.& Veale, M. (2017). Slave to the algorithm? Why a'right to an explanation'is probably not the remedy you are looking for. Duke L. & Tech. Rev., 16, 18.16 Duke Law & Technology Review 18 (2017). http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2972855
• Edwards, V. A.(2020). Dijital her şeyi yok ediyor, (M. Yener, Çev.). Siyah Kitap.
• Erwin, S.(2015). Living by algorithm: smart surveillance and the society of control. Humanities and Technology Review, 34, s.28-69. https://philpapers.org/citations/ERWLBA
• Evren, M. (2023).Siyasetin kamusal alandan dijital medyaya taşınmasının kuşaklar açısından değerlendirilmesi, içinde Osman Metin (Editör.). Kuşak ve Siyaset, (ss.47-71). Eğitim Yayınevi.
• Fioriglio, G.(2015). Freedom, authorityand knowledge on line: the dictatorschip of the algorithm. Revista Internacional de PensamientoPolítico-I Época, 10,95-410. https://ssrn.com/abstract=2728842
• Foucault, M.(2019).İktidarın gözü seçme Yazılar-4,(I. Ergüden, O. Akınhay Çev.) Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M.(2019a). Hapishane’nin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi.
• Foucault, M.(2019b).Güvenlik, toprak, nüfus, collêge de france dersleri (1977-1978). (F. Taylan, Çev.).İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. .
• Foucault, M.(2020).Büyük kapatılma (I. Ergüden ve F. Keskin, Çev.). Aynntı Yayınları.
• Foucault, M.(2021).Özne ve iktidar (I. Ergüden ve O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Han, B. C.(2020). Psikopolitika, neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri, (H. Barışcan, Çev.). Metis Yayınları.
• Han, B. C.(2020a).Şeffaflık toplumu, (H. Barışcan, Çev.).Metis Yayınları.
• Han, B. C.(2021).Kapitalizm ve ölüm dürtüsü, (Ç. Tanyeri Çev.). İnka Yayınları.
• Han, B. C.(2022).Enforaksi, dijitalleşme ve demokrasi krizi, (M. Özdemir, Çev.). Ketebe Yayınları.
• Han, B C.(2022a). İktidar nedir? (M. Özdemir, Çev.). İnsan Yayınları.
• Han, B. C.(2024). Sürünün içinde dijital dünyaya bakışlar, (Z. Sarıkartal, Çev.). İnka Yayınları.
• Han, B. C.(2024a). Anlatının krizi, (M. Erşen, Çev.). Ketebe Yayınları.
• Harari, Y. N.(2016). Homo deus yarının kısa bir tarihi. (P. N. Taneli, Çev.). Kolektif Kitap.
• Harari, N. Y.(2021).21.yüzyıl için 21 ders, (S. Siral, Çev.), Kolektif Kitap.
• Huxley, A. (2013).Cesur yenidünya. (Ü. Tosun, Çev.).İthaki Yayınları.
• Huberman, J.( 2023).Dijital kapitalizmin ruhu, (M. Pekdemir, Çev.). Fol Kitap.
• Giddens, A.(2008).Ulus devlet ve şiddet, (Cumhur Atay, Çev.). Kalkedon Yayınları.
• Goodman, M.(2020).Geleceğin suçları, dijital dünyanın karanlık yüzü, Timaş Yayınları.
• Gültekin, M.(2018).Teşhirin ve gözetlemenin biyo-psiko-politiği. Sosyoloji Divanı, 6(11,17-131.
• Gültekin, M.(2023). Algı yönetimi ve manipülasyon; kanmanın ve kaldırmanın psikoloji, Pınar Yayınları.
• Koyuncu, A.A. & Gönerigök, M.(2019), Bauman ve postmodernite, Çizgi Yayınları.
• Koyuncu, A.A.(2019). Özgürlüğün bir imkânı olarak belirsizlik: Bauman bağlamında eleştirel bir değerlendirme. Ekev Akademi Dergisi, (Icoaef), 21-38.
• Koyuncu, A.A.(2023).Vasat sosyolojisi, Pınar Yayınları. Lee, K-F.& Qiufan, C.(2023). Yapay zeka 2041, geleceğimiz için on vizyon, (İ. Büyükdevrim Özçelik, Çev.).Obtimist Bilim.
• Lokke, E.(2020).Mahremiyet, dijital toplumda özel hayat, (D. Başa, Çev.), Koç Üniversitesi Yayınları Lyon, D.(1997). Elektronik göz: gözetim toplumunun yükselişi (D. Hattatoğlu, Çev.). Sarmal Yayınevi.
• Lyon, D.(2013). Gözetim çalışmaları,(A. Toprak, Çev.), Kalkedon Yayınları.
• Lyon, D.(2006). Gözetlenen toplum: günlük hayatı kontrol etmek (G. Soykan, Çev.).Kalkedon Yayınları.
• Masco, J.(2020). Her yerde gözetim, içinde Catherina Besteman & Hugh Gusterson (Eds) Algoritmalarla yaşamak, (B. Akmeriç, Çev.). (ss.177-205). The Kitap.
• Mathiesen, T.(1997). The viewer society: michel foucault’s panopticon revisited. Theoretical Criminology, 1(2), 215-234.https://doi.org/10.1177/1362480697001002003
• Mattelart, A. (2012). Gözetimin küreselleşmesi: güvenlileştirme düzeninin kökeni (O. Gayretli & S. E. Karacan, Çev.). Kalkedon Yayınları.
• Miandji, A. (2024). Yapay zekâ kitabı, Bilgi Yayınevi.
• Morozov, E. (2019). Twiter’dan sonra, bir tarih kaldı mı?, (M. Tekin, Çev.). Açılım Kitap.
• Musiani, F.(2013). Governance by algorithms. İnternet Policy Review, 2(3),1-8. https://doi.org/10.14763/2013.3.188.
• Niedzviecki, H. (2010). Dikizleme günlüğü, (G. Gündüç, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• O’Gieblyn, M. (2023).Teknoloji, metafor ve anlam arayışı; tanrı insan hayvan makine, (F. Sarıalioğlu, Çev.).Altın Kitaplar.
• Orwell G.(2019). 1984 (C. Üster Çev.).Can Yayınları.
• Okmeydan, S. B. (2017). Postmodern kültürde gözetim toplumunun dönüşümü: ‘panoptikon’dan ‘sinoptikon’ ve ‘omniptikon’a. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 8(30),45-69. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2017.5.003.x
• Özarslan, Z. (2019). Gözün İktidarı: Elektronik Gözetim Sistemler. B. Çoban ve Z.
• Özarslan (Haz.).Panoptikon: Gözün İktidarı içinde (ss.139-153). İstanbul: Su Yayınevi.
• Öztürk S. (2013). Filmlerle görünürlüğün dönüşümü: panoptikon, süperpanoptikon, sinoptikon, Gazi Üniversitesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 36, 132-151. https://doi:10.5281/zenodo.7513015
• Pease-Watkin, C.(2019). Bentham’ın ‘panoptikon’u ve dumont’un ‘panoptique’i. içinde B.Çoban & Z.Özarslan (Haz.), Panoptikon: Gözün iktidarı (B. Çoban, Çev.). (ss.77-85).Su Yayınları.
• Pimenta, E. D. M. (2010). The city of sun: Panopticon, synopticon and omniopticon- big brother and the giant with thousand eyes. In E. D. M. Pimenta (Ed.), Lo Power Society - Continuous Hyperconsumption and the End of the Medium Class in a Hyperurban Planet (pp.260-303).Lisbon: Asa Art and Technolog.
• Postman, N.(1990).Televizyon öldüren eğlence; gösteri çağında kamusal söylem, (O. Akınhay Çev.).Ayrıntı Yayınları.
• Rizanaj, H. F.(2020), Yeni medyada gözetim ve mahremiyetin dönüşümü, Gece Kitaplığı.
• Rouvroy, A.& Berns, T.(2013). Gouvernementalité algorithmique et perspectives d'émancipation: le disparate comme condition d'individuation par la relation? Réseaux, 177,163-196. https://doi.org/10.3917/-res.177.0163
• Sarı, Ş. A.(2022). Öznelliğin bozumu: aydınlanmanın yüceltildiği öznelliğin yerini alan algoritmik bilgi üretimi, içinde, Necmi Emel Dilmen & Cemile Tokgöz Şahoğlu (Editörler.). Sosyal Medya ve Algoritmalar. (ss.91-126). Kriter Yayınları
• Solmaz, M. (2023). Koronavirüs salgını ve toplumsal değişme, Çizgi Kitapevi.
• Şan, E.(2022). Bernard Stiegler’in teknoloji felsefesi problemleri: algoritmik yönetimsellik ve bilişsel proleterleşme. ViraVerita E-Dergi, (15). 105-135. https://doi.org/10.47124/viraverita.1103061.
• Şener, G. (2021). Algoritmalara karşı aktivist taktikler, içinde, Oğuz Kuş (Der.). Algoritmaların Gölgesinde Toplum ve İletişim, (ss.81-98). Alternatif Bilişim.
• Toker, A.(2021). Büyük veri ışığında algoritmaların dönüştürücü gücü: kültür makineleri. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5(3), 204-218. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejnm/issue/64591/951749.
• Tüfekci, Z. (2014). Engineering the public: big-data, surveillance and computational politics. First Monday, 19(7),1-39. https://doi.org/10.5210/fm.v19i7.4901
• Urhan, V.(2013).Mıchel foucault ve düşünce sistemleri tarihi; Arkeoloji, soykötüğü, etik. Say Yayınları.
• Ünver, H. A. (2018).Artificial ıntelligence, authoritarianism and the future of political systems. EDAM Research Reports, 2018/9. https://doi:10.13140/RG.2.2.19598.00329
• Wiener, N.(1964).God and Golem Inc.:A comment on certain points where cybernetics ımpinges on religion. Cambridge: The M.I.T Press.
• Wiggıns, C.& Jones, M.L.(2024).Veri nasıl oluştu, akıl çağından algoritma çağına uzanan bir tarih, (M.Ü. Salman, Çev.).Serenad Yayınları
• Virilio, P.(2003). Enformasyon bombası.(K. Şahin, Çev.). Metis Yayınları.