Attepe Bölgesindeki Siderit Oluşumlarının Mineralojik Özellikleri ve Jeotektonik Ortamı (Kayseri-Adana Havzası, Türkiye)

Yıl 2016, , 0 - 0, 30.09.2016

Serdar Keskin Taner Ünlü

https://doi.org/10.17824/yrb.55328

Öz

Bu çalışma, Doğu Toroslar’ın batısında yer alan Attepe ve civarındaki demir yataklarından alınan siderit oluşumlarının mineralojik
özelliklerini, δ13C ve δ18O izotopik bileşimlerini ve oluşum ortamları hakkındaki öncel verileri kapsamaktadır. Kayseri-Adana
Havzası’nda yer alan demir cevherleşmeleri genellikle (1) Prekambriyen yaşlı birim içinde sedimanter pirit ve siderit, (2) Alt Kambriyen
yaşlı kuvarsit ile Orta-Üst Kambriyen yaşlı kireçtaşları arasında hidrotermal-dolgu tipi, (3) Orta-Üst Kambriyen yaşlı kireçtaşları
içinde hidrotermal-metazomatik hematit, siderit, ankerit ve süperjen götit-limonit, (4) Ordovisiyen yaşlı kalkşist mercekleri
ile şeyller içerisinde hidrotermal siderit ve hematit ve (5) Jura-Kretase yaşlı metakonglomeralar içerisinde breşik cevherler olarak
görülmektedir. Birincil cevher, Prekambriyen yaşlı Emirgazi Formasyonu içerisindeki bitümlü metapelitik kayaçlar ile uyumlu sinsedimanter
siderit (FeCO3) cevherleşmeleridir. Günümüzde işletilen hidrotermal-metazomatik ve hidrotermal-dolgu tipi hematit,
siderit, götit ve limonit cevher oluşumları geç evre ve superjen demir yataklarını oluşturmaktadır. Cevherleşmenin kökenini ortaya
koymak için Prekambriyen yaşlı sideritler ile hidrotermal sideritlerde karbon ve oksijen izotop çalışmaları ile SEM-EDS gibi
mikroskobik çalışmalar yürütülmüştür. Birincil sideritlerdeki δ13C değerleri ‰-0.71 ile ‰-1.62 arasında, δ18O değerleri ‰-9.95
ile ‰-10.68 arasındadır. Buna karşın ikincil oluşumlu sideritlerdeki δ13C değerleri ‰-6.57 ile ‰-7.94 arasında, δ18O değerleri
de ‰-10.29 ile ‰-12.03 arasındadır. Siderit örneklerinden elde edilen δ13C ve δ18O izotop sonuçlarına göre; birincil kökenli
demir cevherleşmeleri, diyajenetik veya sin-sedimanter demir oluşumlarını, ikincil kökenli geç evre demir cevherleşmeleri ise
demirce zengin hidrotermal-metazomatik kökeni ve Mn-Mg siderit cevherleşmelerini göstermektedir. Hidrotermal kökenli geç
evre demir cevherleşmeleri, birincil cevherleşme sonrası KD-GB doğrultulu fay zonlarında dolaşan demirce zengin hidrotermal
eriyiklerin, Orta-Üst Kambriyen yaşlı kireçtaşları ile etkileşimi neticesinde oluşmuştur. Birincil siderit cevherleşmelerinin bulunduğu
Prekambriyen yaşlı Emirgazi Formasyonu, KB Gondwana’nın İnfra-Kambriyen yaşlı kayaç birimlerini temsil etmekte ve
Gondwana’nın en kuzeyinde riftle-ilişkili kayaç birimleriyle benzer özellik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Attepe, duraylı izotop, Emirgazi Formasyonu, Prekambriyen, siderit.