Na-Feldspar-rich leucogranitic rocks in the Bitlis Massif (Yolcular Metamorphic): A potential source for feldspar

Yıl 2005, Cilt: 26 Sayı: 3, 1 - 12, 01.04.2005

Vural Oyan A. Ümit Tolluoğlu

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Bitlis Masifi'nde (Yolcular Metamorfiti) Na-feldispat bakımından zengin lökogranitik kayaçlar: Feldispat kaynağı olarak bir potansiyel

Öz

Bölükyazı-Hizan (Bitlis) arasında Yolcular Metamorfiti içinde gözlenen ve anateksi süreçlerinin etkisiyle geliflmiflgranitik bileflimli lökokratik kayaçlar Na-feldispatça zenginleflme göstermektedirler. Bu çalıflmada, YolcularMetamorfiti içindeki lökogranitik kayaçların feldispat kaynağı olarak kullanılabilirliği arafltırılmıfltır. YolcularMetamorfiti (Alt Birlik) almandin-amfibolit fasiyesindeki metamorfizma koflullarına sahip ve Bitlis Masifi’ninçekirdeğinde yüzeyleyen amfibolitler, mika minerallerince zengin paragnays/flistler, migmatit seviyeleri ve bunlarıkesen granitik kayaçlar içerirken, Masifin Üst Birliği metapelitler ve metakarbonatlarla karakterize edilirler.Lökokratik kayaçlar Yolcular Metamorfitinin içinde genifl bir alanda gözlenmektedir. Özellikle amfibolit ve biyotitgnayslarla düzensiz sınır iliflkilerine sahip olan bu kayaçlar, çoğunlukla alterasyona uğramıfllardır. Bu kayaç birimleri, mineralojik bileflim olarak kuvars ve feldispat minerallerince zengin olup, özellikle feldispat minerallerininalbit-oligoklaz bilefliminde plajiyoklaz serisi minerallerinden olufltuğu saptanmıfltır. Çok ender oranda epidot, sfenve mika gibi koyu renkli mineralleri içeren bu kayaçların, Na2O içerikleri %7-8, Fe2O3içerikleri % 0.60-0.70 ve TiO2içerikleri % 0.2-0.3 arasında değiflmektedir. Bu veriler, lökogranitik kayaçların Na-feldispatça zengin olduklarınıgöstermektedir. Örnekler yafl manyetik ayırma ve flotasyon deneylerine tabi tutulmufltur. Deneysel çalıflmalarflotasyonla endüstrinin talebine uygun konsantre üretilebileceğini ortaya koymufltur. Granitik bileflimli lökokratikkayaçlarda Na2O içeriği % 11.30, Al2O3içeriği % 21.60 ve ağırlık verimi %96.60 olan konsantre üretilmifl ve konsantrenin istenmeyen TiO2ve Fe2O3içerikleri sırasıyla % 0.05 ve % 0.12’ye kadar düflürülmüfltür

Anahtar Kelimeler

Bitlis Masifi, lökokratik kayaçlar, Na-feldispat, Yolcular Metamorfiti

Kaynakça

• Bayraktar, İ. ve Anceshi, G., 2004. Çok kaliteli porse- len yer karoları için ultrabeyaz sodyum fel- dispat üretimi. 5. Endüstriyel Hammadde- ler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, A. Akar ve A. Seyrenkaya (editörler), 1-5.
• Cicelekoğlu, S. ve Erdem, A., 1987. Karabük Yenice yöresi feldispatlarının zenginlefltirme çalıfl- maları. MTA Rapor No. 2293 (yayımlan- mamıfl).
• Çağlayan, M. A. ve fiengün, M., 2003. Bitlis Masifi Tatvan-fiirvan çevresinin jeolojisi. Doğu Anadolu Endüstriyel Hammadde Çalıfltayı Bildiri Özleri Kitabı, E. Atabey (ed.), 74-94.
• Donald, D. D., 1994. Industrial Minerals and Rocks. Litteleton, Colorado.
• DPT, 2001. Sekizinci Befl Yıllık Kalkınma Planı sera- mik killeri, kaolen, feldispat, pirofillit, wol- lastonit, talk çalıflma grubu raporu. Devlet Planlama Teflkilatı, 2418, Ankara, Cilt I (yayımlanmamıfl).
• Göncüoğlu, M. C., 1983. Mufl-Kızılağaç metagraniti- nin baflkalaflımı ve yaflı. MTA Dergisi, 99- 100 (1), 19-34.
• Göncüoğlu, M. C. ve Turhan, N., 1985. Bitlis Meta- morfik kuflağı orta bölümünün temel jeolo- jisi. MTA Rapor No. 7707 (yayımlanma- mıfl).
• Helvacı, C., 1983. Bitlis Masifi Avnik ( Bingöl) bölgesi metamorfik kayaçlarının petrojenezi. Türki- ye Jeoloji Kurumu Bülteni, 26 (2), 117-132.
• Helvacı, C., and Griffin, W. L., 1983. Metamorphic fel- dispathization of metavolcanics and grani- toids, Avnik area, Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology, 83, 309-319.
• Oyan, V., 2004. Bölükyazı-Hizan (Bitlis Masifi) çevre- sindeki Na-feldispat oluflumlarının jeolojik özellikleri ve ekonomik önemi. Yüksek Mü- hendislik Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van (yayımlanmamıfl).
• Oyan, V. ve Tolluoğlu, A. Ü., 2005. Bölükyazı-Hizan (Bitlis Masifi) çevresindeki feldispatça zengin lökogranit ve aplit dayklarının mi- neralojik ve endüstriyel özellikleri. 58. Tür- kiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı, Ankara, 285-287.
• Saklar, S. ve Oktay, C., 2003. Yozgat bölgesi granit- lerinin feldispat yönünden zenginlefltirilme- si. MTA Dergisi, 127 (1), 103-108.
• fiengün, M., 1984. Bitlis Masifi Tatvan güneyinin je- olojik/petrografik incelenmesi. Doktora Te- zi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Hacettepe Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamıfl). fiengün, M., 1993. Bitlis Masifi’nin metamorfizması ve örtü çekirdek iliflkisi. MTA Dergisi, 115 (1), 1-13.
• Tolluoğlu, A. Ü., 1981. Mutki (Bitlis) yöresi metamor- fiklerinin petrografisi/petrolojisi. Yüksek Mühendislik Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamıfl).
• Tolluoğlu, A.Ü., 1990. A geochemical approach to the origin of quartzo-feldspathic-gneiss in the Mutki area, Bitlis Massif SE Turkey. METU Journal of Pure and Applied Sciences, 21 (1), 447-460.
• TSE, 1987. Feldispat, seramik sanayinde kullanılan. Türk Standartları Enstitüsü, TS 11325, An- kara (yayımlanmamıfl).
• TSE, 1994. Feldispat, cam sanayinde kullanılan. Türk Standartları Enstitüsü, TS 5121, Ankara (yayımlanmamıfl).
• Yılmaz, O., 1975. Cacas bölgesi (Bitlis Masifi) kayaç- larının petrografik ve stratigrafik incelen- mesi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18 (1), 33-41.