Karst hydrogeological investigation of the Tecer Mountain (Sivas)

Yıl 2006, Cilt: 27 Sayı: 2, 109 - 124, 01.03.2006

Tülay Ekemen Fikret Kaçaroğlu Kaan Şevki Kavak

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Tecer Dağının (Sivas) karst hidrojeolojisi incelemesi

Öz

Tecer Dağı Sivas’ın yaklaşık 40 km güneydoğusunda yer almakta olup, Mestriştiyen-Tanesiyen yaşlı kireçtaşından(Tecer kireçtaşı) oluşmaktadır. Bu çalışmada, Tecer kireçtaşının hidrojeolojik özelliklerinin, su kimyası ve kalitesinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Tecer kireçtaşı, oldukça kırıklı, çatlaklı ve karstik yapılıdır. Birimde karstik yapı olarak çoğunlukla karenler, dolinler, düdenler, yeraltı kanalları ve mağaralar gözlenmiştir. Karstik Tecer kireçtaşındayeraltısuyu dolaşımı genellikle kireçtaşının çözünmesiyle genişlemiş eklemler, çatlaklar ve karstik kanallar boyunca yersel dolaşım şeklindedir. İnceleme alanında Tecer kireçtaşından boşalan kaynakların debileri 0.5-565 l/s arasında değişmektedir. Tecer kireçtaşından boşalan en büyük debili karstik kaynak olan Beşgözeler kaynağının debisi 150-565 l/s arasında değişmektedir. CaHCO’lı tipte olan bu suların elektriksel iletkenlik (EC) değerleri 215585 µS/cm arasında, sertlikleri ise 10-20 Fransız sertlik derecesi (oF) arasında değişmektedir. Kaynaklar, sulamasuyu açısından, ABD Tuzluluk Laboratuvarı Diyagramı’nda orta tuzlu-düşük sodyumlu sular (C2-S1) sınıfında yeralmaktadır. Tecer Deresi sularının EC değerleri 630-885 µS/cm arasında, sertlikleri 30-45 oF arasında değişmektedir. Karstik yapılara ve eklem sistemlerine ilişkin arazi gözlemleri, hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri incelemelerine göre Tecer kireçtaşında özellikle süreksizliklerin denetiminde karstlaşma gelişmiştir. Kırık izleri, eklemler vefaylar ile karstlaşmanın yoğunlaştığı zonlar arasında oldukça belirgin bir uyumluluğun bulunduğu gözlenmektedir

Anahtar Kelimeler

Hidrojeoloji, karst akiferi, karst kaynağı, Tecer Dağı, yeraltısuyu

Kaynakça

• Appello, C.A.J., and Postma, D., 1996. Geoche- mistry, Balkema, Rotterdam. and Pollution.
• Drever, J.I., 1996. The Geochemistry of Natural Wa- ters (3rd ed.). Prentice Hall, New Jersey.
• Ekemen, T., 2001. Tecer Dağı (Sivas-Ulaş) kaynakla- rının hidrojeoloji incelemesi. Yüksek Li- sans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bi- limleri Enstitüsü, Sivas (yayımlanmamış).
• Erözel, Z., 1986. Sulamada su kalitesi ve tuzluluk so- runları. Kültürtekniğe Giriş, Ankara Üniver- sitesi Ziraat Fakültesi Yayını No. 996, 96- 110.
• Gökten, E., 1993. Ulaş (Sivas) doğusunda Sivas hav- zası güney kenarının jeolojisi: İç Toros Ok- yanusu’ nun kapanmasıyla ilgili tektonik gelişim. TPJD Bülteni, 5(1), 35-55.
• Gürsoy, H., 1986. Örenlice-Eskiköy (Sivas) yöresinin stratigrafik ve tektonik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas (yayımlanma- mış).
• İnan, N., 1987. Tecer Dağının (Sivas) jeolojik özellik- leri ve foraminiferlerinin sistematik incele- mesi. Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversite- si Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas (yayımlan- mamış).
• İnan. S., Öztürk, A. ve Gürsoy, H., 1993. Ulaş-Sincan (Sivas) yöresinin stratigrafisi. TÜBİTAK Doğa Dergisi, 2, 1-15.
• Kaçaroğlu, F. ve Değirmenci, M., 2001. Sivas-Ulaş Beşgözeler kaynağı debi ölçüm raporu. Cumhuriyet Üniversitesi Raporu, Sivas (yayımlanmamış).
• Kaçaroğlu, F., Söylem, B. ve Polat, S., 2004. Tecer Dağı Taş Ocaklarının Beşgözeler kaynağı suyuna Cumhuriyet Üniversitesi -DSİ-MTA Ra- poru, Sivas (yayımlanmamış). rapor.
• Kaçaroğlu, F. ve Değirmenci, M., Sül, Ö.L., Yücel, A. ve Başeski, H., 2005a. Cumhuriyet Üniver- sitesi Kampüsüne su sağlama alternatifle- ri. Cumhuriyet Üniversitesi Raporu, Sivas (yayımlanmamış).
• Kaçaroğlu, F., Değirmenci, M., Eleroğlu, H., Gürleyük, Ö., Yücel, A., Başeski, H., Gökalp, K. ve Öksüz, H., 2005b. Cumhuriyet Üniversitesi Kampüsüne Tecer Dağı Beşgözeler kay- nağından (Sivas-Ulaş) su sağlama olanak- larının incelemesi. Cumhuriyet Üniversitesi Raporu, Sivas (yayımlanmamış).
• Langmuir, D., 1997. Aqueos Environmental Geoche- mistry. Prentice-Hall Publication, USA.
• Milanovic, P.T., 1981. Karst Hydrogeology. Water Re- sources Publication. Littleton Colorado, USA.
• Piper, A.M., 1944. A graphical procedure in the geoc- hemical interpretation of water analyses. American Geophysical Union Transactions, 25, 914-923.
• Trusdell, A.H., and Jones, B.F., 1974. WATEQ, a computer program for calculating chemical equilibria of natural waters. U.S. Geologi- cal Survey Journal, 2, 233-248.
• TS266, 2005. İçme suları. Türk Standartları Enstitü- sü, TS 266, Ankara.