Hydrogeological investigation of the Gökpınar karst springs (Gürün-Sivas)

Yıl 2006, Cilt: 27 Sayı: 3, 181 - 194, 01.04.2006

Fikret Kaçaroğlu

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Gökpınar karst kaynaklarının (Gürün-Sivas) hidrojeoloji incelemesi

Öz

Gökpınar karst kaynakları, Gürün’ün (Sivas) 8 km güneyinde Gökpınar köyünde yeralır. Jura-Kretase yaşlı Yüceyurt formasyonu kireçtaşından boşalan kaynaklar, karstik kaynak tipinde olup, iki ana boşalım noktasına sahiptir. İki kaynağın toplam debisi 4.5-7.8 m3/s arasında değişir. Bu çalışmanın amacı, Gökpınar kaynaklarının hidrojeolojik özelliklerinin, kaynakların boşalım rejiminin ve suların kimyasal özelliklerinin ve kalitesinin belirlenmesidir. Yüceyurt formasyonu inceleme alanında ana akiferi oluşturur ve karstik özelliklere sahiptir. Formasyonda karenler, dolinler, düdenler, çöküntü alanları, yeraltı kanalları ve boşluklarından oluşan gelişmiş bir karst sistemi vardır. Kaynak boşalımlarının analizinden elde edilen verilere göre, karst akiferinin depolama kapasitesi büyük, drenajı yavaştır. Gökpınar kaynaklarının toplam depolama kapasitesi 239x106 m3, boşalım katsayısı 2.83x10-3 gün-1 olarak hesaplanmıştır. İnceleme alanındaki sular genellikle Ca+2, Mg+2 ve HCO3-1 iyonlarının hakim olduğu kalsiyum bikarbonatlı tipte sulardır. Bazı su kimyası parametrelerinin Gökpınar Kaynaklarındaki değerleri T=10.8-11.1 oC, pH=7.65-7.95, EC=270-310 µS/cm, TÇK=170-200 mg/l, Ca2+=40.0-54.0 mg/l, Mg2+=4.5-10.0 mg/l, HCO-1 =144.0-158.0 mg/l arasında değişmektedir. Suların kalitesi içme suyu standartlarına uygundur. Sulama suyu açısından orta derecede tuzlu, düşük sodyumlu sulardır ve ABD Tuzluluk Laboratuvarı diyagramında C2S1 sınıfında yeralırlar

Anahtar Kelimeler

Gürün, hidrojeoloji, karst akiferi, karst kaynağı, yeraltısuyu

Kaynakça

• APHA-AWWA-WPCF, 1995. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater (19th ed. ). American Public Health Associ- ation, Washington DC, USA.
• Appelo, C. A. J., and Postma, D., 1996. Gechemistry, Groundwater and Pollution. Balkema.
• Atabey, E., 1993. Gürün otoktonunun stratigrafisi (Gü- rün-Sarız arası), Doğu Toroslar-GB Sivas. Türkiye Jeoloji Bülteni, 36, 99-113.
• Atabey, E., Bağırsakçı, S., Canpolat, M., Gökkaya, K. Y., Günal, S. ve Kılıç, N., 1994. Gürün, Kangal (Sivas)-Darende, Hasançelebi (Ma- latya) arasının jeolojisi. MTA Derleme Ra- por No. 9760 (yayımlanmamış).
• Atabey, E., Bağırsakçı, S., Gökkaya, K. Y., Günal, S., Kılıç, N. ve Canpolat, M., 1997.1: 100000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji ha- ritaları No: 49 Elbistan-H 24 Paftası. MTA Yayını.
• Aziz, A., Erakman, B., Kurt, G. ve Meşhur, M., 1982. Pınarbaşı-Sarız-Gürün ilçeleri arasında ka- lan alanın jeoloji raporu. TPAO Rapor. No. 1601 (yayımlanmamış).
• Back, W., 1966. Hydrochemical facies and groundwa- ter flow patterns in northern part of atlantic coastal plain. U. S. Geological Survey Pro- fessional Paper 498-A.
• Bonacci, O., 2001. Analysis of the maximum dischar- ge of karst springs. Hydrogeology Journal, 9 (4), 328-338.
• Çevre Bakanlığı, 1988. Su kirliliği kontrol yönetmeliği. Resmi Gazete, 09.09.1988, Sayı 19919.
• De Vries, J. J., and Simmers, I., 2002. Groundwater recharge: an overview of processes and challenges. Hydrogeology Journal, 10, 5- 17.
• Drever, J. I.,1997. The Geochemistry of Natural Wa- ters. Third Edition, Prentice Hall, New Jer- sey.
• Erözel, Z., 1986. Sulamada su kalitesi ve tuzluluk so- runları. Ali Balaban (Derleyen) Kültürtekni- ğe Giriş, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakül- tesi Yayın No. 996, Ankara.
• Ford, D. C., and Williams, P. W., 1989. Karst Geo- morphology and Hydrology. Unwin Hyman, London.
• Günay, G. ve Yayan, T., 1979. Antalya-Kırkgöz karst kaynaklarının hidrojeolojisi. DSİ-UNDP projesi (TUR/77/015) No. 32.
• Hem, J. D., 1985. Study and interpretation of the che- mical characteristics of natural water. US Geological Survey, Water Supply Paper 2254, USA.
• Hendricx, J. M. H., and Walker, G. R., 1997. Recharge from precipitation. In: Recharge of Phreatic Aquifers in (Semi-) Arid Areas, Ian Sim- mers (ed.), IAH Publication 19, Balkema, 19-111.
• Hötzl, H., 1995. Groundwater recharge in an arid karst area (Saudi Arabia). IAHS Publication 232, 195-207.
• Kaçaroğlu, F., 2001. Gürün-Gökpınar kaynakları ve civarının hidrojeoloji incelemesi. Cumhuri- yet Üniversitesi Araştırma Fonu, Proje No. M-062, Sivas.
• Karanjac, J., 1977. Recession hydorograph analysis in karst. In: DSİ-UNDP Seminar on Karst Hydrogeology, Antalya, Turkey, 65-85.
• Kızılkaya, T., 1983. Sulama ve Drenaj. DSİ Yayını No. 924, Ankara.
• Kurtman, F., 1973. Gürün bölgesinde Elbistan K38-b1 ve K38-b4 paftalarının petrol etüdü. MTA Derleme Rapor No. 4044 (yayımlanma- mış).
• Kurtman, F., 1978. Gürün bölgesinin jeolojik ve tekto- nik özellikleri. MTA Dergisi., 91, 1-12.
• Lerner, D., 1997. Groundwater recharge. In: Geo- chemical Processes, Weathering and Groundwater Recharge in Catchments, Ola M. Saether and Patricia De Caritat (eds.), Balkema, 109-150.
• Lopez-Chicano, M., Bouamama, M., Vallejos, A., and Pulido-Bosch, A., 2001. Factors which de- termine the hydrogeochemical behaviour of karstic springs: A case study from the Betic Cordilleras, Spain. Applied Geochemistry, 16, 1179-1192.
• Maillet, E., 1905. Essais d’Hydraulique souterraine et fluviale. Hermann, Paris.
• Mather, J., 1997. Collection and analysis of groundwa- ter samples, In: Geochemical Processes, Weathering and Groundwater Recharge in Catchments, Ola M. Saether, Patricia De Caritat (eds.) Balkema, Rotterdam, 167- 184.
• Milanovic, P. T., 1981. Karst Hydrogeology. Water Resources Publications, Littleton, Colora- do, USA.
• Özgül, N., 1976. Torosların bazı temel jeolojik özel- likleri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 19, 65-78.
• Piper, A. M., 1944. A graphical procedure in the geo- chemical ınterpretation of water analyses. American Geophysical Union Transacti- ons, 25, 914-923.
• Richards, L. A. (ed.), 1954. Diagnosis and Improve- ment of Saline and Alkali Soils, in Agricul- ture Handbook 60, U. S. Department of Agriculture,Washington, D. C.
• TSE, 1986. Türk İçmesuyu Standartları. Türk Stan- dartları Enstitüsü, Ankara.
• White, W. B., 1988. Geomorphology and Hydrology of Karst Terrains. Oxford University. Press, Oxford.
• Yalçın, H., 1999. Gürün Neojeni kimyasal ve volka- nojenik kayaçlarının mineralojik-petrografik ve jeokimyasal incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma Fonu, Proje Rapor No. M-129, Sivas, 33 s (yayımlanmamış).