Evaluation of Nardın cave (Bilecik) deposits in relation to paleoenvironmental conditions

Yıl 2007, Cilt: 28 Sayı: 1, 15 - 31, 01.02.2007

M. Evren Soylu Mehmet Ekmekçi Harun Aydın

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Nardın Mağarası (Bilecik) dolgusunun paleoortamsal koşullar açısından değerlendirilmesi

Öz

Orta Batı Anadolu Bölgesi’nde yayılım gösteren kireçtaşları parçalanmış, kalıntı karst türüne özgü tipik örnekler sunmaktadır. Türkiye’nin diğer bölgelerinde gözlenen karst tiplerinden farklı gelişim gösteren bu bölgede, karst evriminde etkili süreçlerin anlaşılması büyük önem taşımaktadır. Söz konusu farklılıkların, karstlaşmaya etki eden süreçlerin en önemlilerinden olan iklim ve hidroloji açısından irdelenmesine yönelik olarak Nardın Mağarası çökelleri incelenmiştir. Bu kapsamda, Üst Kretase’ye ait Vezirhan formasyonu içindegelişmiş olan Nardın Mağarası çökellerinin fiziksel ve kimyasal özellikleri, bölgenin geçirdiği iklimsel ve hidrolojik süreçlerin belirlenmesine ilişkin olarak değerlendirilmiştir. İncelenen mağaranın duvarlarında korunmuş mağara çökellerinin tanımlanabilir olduğu kesimlerin kesitleri çizilerek renk, doku, kalınlık, yaş ve demiriçerikleri belirlenmiştir. Yapılan kimyasal analizler sonunda, kahverenkli seviyelerde demir, sarımsı renkleresahip düzeylerde ise organik madde içeriğinin yüksek olduğu anlaşılmıştır. Yapılan U/Th yaş belirlemelerinden mağaranın yaklaşık 150 bin yıl önce çökellerle tamamen dolarak kapandığı anlaşılmıştır. Nardın Mağarası’nda bulunan, tektonik hareketlerin etkili olduğu ve oldukça yağışlı bir dönemin izlerini taşıyan yığışımmalzemesiyle başlayan ve günümüzden 150 bin yıl öncesine kadar süren çökel birikmesinde stratigrafik,morfolojik ve kimyasal analizler, paleohidrolojik ve paleoiklimsel açıdan incelenmiş ve birbirini izleyen iki kezsoğuk ve bir kez ılıman iklimin hüküm sürdüğü dönemin yaşandığı sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Bilecik, DİD – 6, karst, mağara çökelleri, Nardın, paleoortam

Kaynakça

• Aksay, A. ve Duru, M., 2002. 1/100.000 ölçekli Türki- ye jeoloji haritaları, Adapazarı H24 paftası. MTA Yayınları, Pafta No: 37.
• Altıner, D., Koçyiğit, A., Farinacci, A., Nicosia, U., and Conti, M.A., 1991. Jurassic-Lower Creta- ceous stratigraphy and paleogeographic evolution of the southern part of North- Western Anatolia (Turkey). Geologica Ro- mana, 27, 13-80.
• Baldini, J.U.L., McDermott, F., and Fairchild, I.J., 2002. Structure of the 8200-year cold event revealed by a speleothem trace ele- ment record. Science, 296, 2203-2206.
• Bayarı, S., Öztürk, N. ve Törk, K., 2005. Mağara çö- kellerinde geçmiş ortam koşullarının belir- lenmesi. Ulusal Mağara Günleri Sempoz- yumu Bildiriler Kitabı, İ. Albayrak, (ed.), Konya, 19–30.
• Ekmekçi, M., 2003. Review of Turkish karst with emp- hasis on tectonic and palaeogeograpic controls. Acta Carstologica, 32, 205-218.
• Ekmekçi, M., and Nazik, L., 2004. Evolution of Gölpa- zarı-Hüyük karst system (Bilecik-Turkey): Indications of tectonic and climatic cont- rols. International Journal of Speleology, 33, 49-64.
• Ekmekçi, M., ve Coşkuner, T., 2005. Tuluntaş Mağa- rası’nın jeolojik yakın geçmişinden bir ke- sit. Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İ. Albayrak (ed.), Konya, 61–73.
• Ekmekçi, M., Aydın, H., Soylu, M.E., Tezcan, L. ve Kurttaş, T., 2006. Karst sistemlerini pale- ohidrolojik kayıt arşivleri olarak değerlen- dirme olanaklarının araştırılması: Harman- köy – Beyyayla (Bilecik) karst sisteminin paleohidrolojisinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Birimi Proje Raporu, No: 02.01.602.009 (yayım- lanmamış).
• Fairchild, I. J., Baker, A., Borsato, A., Frisia, S., Hin- ton, R. W., McDermott, F., and Tooth, A. F., 2001. Annual to sub-annual resolution of multiple trace-element trends in speleot- hems. Journal of the Geological Society, 158, 831-841.
• Frisia, S., Borsato, A., Fairchild, I. J., McDermott, F., and Selmo, M.E., 2002. Aragonite-calcite relationships in speleothems (Grotte de Clamouse, France): environment, fabrics and carbonate geochemistry. Journal of Sedimentary Research, 72, 687-699.
• Gedik, İ. ve Aksay, A., 2002. 1/100.000 ölçekli Türki- ye jeoloji haritaları. Adapazarı H25 paftası. MTA Yayınları, Pafta no: 38.
• Göncüoğlu, M.C., Turhan, N., Şentürk. Ş., Uysal, Ş. ve Özcan, A., 1996. Orta Sakarya’da Nal- lıhan – Sarıcakaya arasındaki yapısal bi- rimlerin jeolojik özellikleri. MTA Rapor No: 10094 (yayımlanmamış).
• Hellstrom, J.C., and McCulloch, M.T., 2000. Multip- roxy constraints on the climatic significan- ce of trace element records from a New Zealand speleothem. Earth and Planetary Science Letters, 179, 287-297.
• Hill, C., and Forti, P., 1997. Cave Minerals of the World. National Speleological Society, Ala- bama, USA.
• Musgrove, M., Banner, J., Mack, E.L., Combs, D.M., James, E.W., Cheng, H., and Edwards, R.L., 2001. Geochronology of late Pleisto- cene to Holocene speleothems from cent- ral Texas: implications for regional paleoc- limate. GSA Bulletin, 113, 1532-1543.
• Roberts, M.S., Smart, P.L., and Baker, A., 1998. An- nual trace element variations in a Holoce- ne Speleothem. Earth and Planetary Sci- ence Letters, 154, 237-246.
• Saner, S., 1977. Gevye – Osmaneli – Gölpazarı – Ta- raklı alanının jeolojisi; Eski çökelme ortam- ları ve çökelmenin evrimi, Doktora tezi, İs- tanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi Tatbiki Kürsüsü (yayımlanmamış).
• Saner, S., 1980. Mudurnu – Göynük havzasının Jura ve sonrası çökelim nitelikleriyle paleocoğ- rafya yorumlaması. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 23, 39-52.
• Shackleton, N.J., and Opdyke, N.D., 1973. Oxygen isotope and palaeomagnetic stratigraphy of equatorial Pacific core V28-238: oxygen isotope temperatures and ice volumes on a 105 and 106 year scale. Quaternary Re- search, 3, 39– 55.
• Soylu, M. E., 2004. Harmanköy (Eskişehir) – Beyyay- la (Bilecik) karst sisteminde mağara çökel- lerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji (Hidrojeolo- ji) Mühendisliği Ana Bilim Dalı (yayımlan- mamış).
• University of Kentucky, 2006. http://www.uky.edu/ KGS/rocksmn/carbonates.htm#calcite, 25 Ağustos 2006.
• Van Beynen, P., Bourbonniere, R., Ford, D., and Schwarcz, H., 2001. Causes of color and fluorescence in speleothems. Chemical Geology, 175, 319–341.
• Verheyden, A., Keppens, E., Fairchild, I.J., McDer- mott, F., and Weis, D., 2000. Mg, Sr, and Sr isotope geochemistry of a Belgian Holo- cene speleothem: implications for paleocli- mate reconstructions. Chemical Geology, 169, 131-144.
• Yılmaz, Y., Tüysüz, O., Gözübol, A.,M. ve Yiğitbaş, E., 1981. Abant (Bolu) – Dokurcun (Sakar- ya) arasında Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun kuzey ve güneyinde kalan tektonik birlikle- rin jeolojik evrimi. İstanbul Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 2 (3–4), 239–261.