Estimation of groundwater recharge using the curve number method (SCS-CN): A study of the Çak›loba-Karadoruk aquifer system (Beypazar›-Ankara)

Yıl 2007, Cilt: 28 Sayı: 3, 159 - 172, 01.04.2007

Ahmet Apaydın

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Yeraltısuyu besleniminin eğri numarası (SCS-CN) yöntemi ile hesaplanması: Çakıloba-Karadoruk akifer sisteminde (Beypazarı-Ankara) örnek uygulama

Öz

ABD Toprak Koruma Kurumu tarafından geliştirilen Eğri Numarası (SCS-CN) yöntemi, yağış-akış-kayıp ilişkisinin analizinde kullanılmaktadır. Yöntemden, süzülme ve toprağın arazi kapasitesi değerleri kullanılarak yeraltısuyu besleniminin tahmininde yararlanılması mümkündür. Bu çalışmada, Ankara’nın Beypazarı ilçesindeki Miyosen yaşlı çörtlü-tüflü kireçtaşlarından oluşan akiferin yağıştan beslenimi, Eğri Numarsı (CN) yöntemi vetoprak örneklerinde laboratuvarda yapılan deneylerden elde edilen arazi kapasitesi değerleri kullanılarak hesaplanmıştır. Sunulan çalışmada; yöntem tanıtıldıktan sonra, elde edilen sonuçlar ve yöntemin üstünlükleri vezayıf yönleri tartışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, yarıkurak bir bölgede bulunan çalışma alanında yeraltısuyubesleniminin düzensiz olduğunu ve beslenimde yağışın miktarından çok yağış şekli, şiddeti ve yıl içindeki dağılımının etkin olduğunu göstermektedir. Çalışılan akifer, basınçlı bir sistem olup, sadece yüzeylendiği alanlardan yağıştan süzülme ile beslenmektedir. Akiferin boşalımı ise, kaynaklarla ve kuyulardan çekimle olmaktadır. Ancak, çekimler nedeniyle kaynaklar kurumuş durumdadır. Sistemdeki yeraltısuyu dolaşımı çok yavaşolduğundan, akifere olan beslenim ile akiferin tepkisi arasında çok büyük bir zaman ötelenmesi olmakta vegüncel veya yakın geçmişe ait yağışlarla bugünkü yeraltısuyu davranışı arasında sağlıklı bir ilişki kurulamamaktadır. Dolayısıyla akiferin bu özellikleri beslenim hesabı için kullanılabilecek yöntemleri sınırlamaktadır.Yapılan çalışma sonucunda, 32.5 kmyüzey alanına sahip akiferin yeraltısuyu beslenimi ortalama olarak 4.9x106m3/yıl hesaplanmıştır. AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Arazi kapasitesi, beslenim, Çakıloba-Karadoruk, eğri numarası, süzülme

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Apaydın, A., 2004a. Çakıloba-Karadoruk akifer sisteminin (Beypazarı Batısı-Ankara) beslenme koşullarının araştırılması. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (yayımlanma- mış).
• Apaydın, A., 2004b. SCS-CN yöntemi ve arazi kapasitesi değerleri kullanılarak yağış- tan süzülme ve yeraltısuyu beslenimi- nin tahmini. DSİ Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı, Yeraltı- suları Semineri Ek Bildiriler Kitabı, DSİ, Ankara.
• Chow, V.T., Maidment, D.R., and Mays, L.W., 1988. Applied Hydrology. McGraw Hill. Book Company, New York.
• Hawkins, Ré.H., 1998. Local sources for runof curve numbers. 11th Proceedings of the Annual Symposium of the Arizona Hydrological Society, Tuscon, pp. 23-26.
• Neitsch, S.L., Arnold, J.G., Kiniry, J.R., and Wil- liams, J.R., 2001. Soil and water asses- ment tool theoretical documentation. Blackland Research Center, Texas Ag- ricultural Experiment Station, Temple, Texas, pp. 93-115,
• Özer, Z., 1990. Su yapılarının projelendirilme- sinde hidrolojik ve hidrolik esaslar. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Havza Is- lahı ve Göletler Dairesi Başkanlığı, An- kara.
• Özgür, C. ve Tamgaç, Ö.F., 1986, Ankara Bey- pazarı Soda (Trona) Yatağının Hidroje- oloji İncelemesi, MTA Derleme Rapor No: 8101, Ankara (yayımlanmamış).
• Özgür, C., 1986, Ankara-Beypazarı Soda (Tro- na) Sahası Hidrojeoloji İncelemesi, Yük- sek Mühendislik Tezi, Ankara Üniversi- tesi, Fen Fakültesi (yayımlanmamış).
• SCS, 1972. National Engineering Handbook, Section 4, Hydrology. U.S. Department. of Agriculture, Washington.
• SCS, 1987. National Engineering Handbook NEH- Section 4: Hydrology. Chapter 4, Soil Conservation Service, USDA, Washington.