Remote Sensing At Kerkenes: Combining Geophysical and Other Methods

Yıl 2008, Cilt: 29 Sayı: 2, 87 - 100, 01.03.2008

Nurdan Atalan Çayırezmez Pınar Ertepinar Kaymakçı Geoffrey D. Summers

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Kerkenes’de Uzaktan Algılama: Jeofizik ve Diğer Yöntemlerin Birleştirilmesi

Öz

Yozgat iline bağlı Sorgun ilçesinin güneyinde bulunan Kerkenes, Orta Anadolu’da Demir Çağı’nın en büyük antik yerleşkesidir. Yerleşkenin bulunduğu granit kütlesi, çatlaklarından bütün yıl boyunca su sızan bir batolittir. Yerleşkedeki binalar genellikle granit temelli olup ahşap üst örgüden oluşmaktadır. Antik kent M.Ö. 600 civarında kurulmuş olup, olasılıkla Lidya Kralı Krezüs tarafından M.Ö. 540’larda bir yangın sonucu tahrip olmuştur. Bu nedenle tek yerleşim katı bulunmaktadır. Bu üç faktör (yapı malzemesi olarak granit kullanılmış olması, şehrin tek bir seviyeden oluşması, ve şiddetli yangın geçirmiş olması) bu antik kentte uzaktan algılama programının uygulanmasını ideal kılar. Bu alanda yapılan çalışmalar, 1993 yılında başlamış olup yıllık kampanyalarla sürdürülmektedir. Uzaktan algılama yöntemleri, yukarıdan aşağıya, uydu görüntüsü, balondan çekilen fotoğraf, ve hava fotoğrafı incelemelerini, sık kontür diferansiyel Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) ölçümlerini ve jeofizik yöntemleri içerir. Bu makale ilk olarak, Kerkenes’de 140 m’lik deneme alanında kullanılan uzaktan algılama yöntemlerinin karşılaştırmasını sunar. Aynı alanda yürütülmüş sık kontür diferansiyel GPS ve hava fotoğrafları ile karşılaştırıldığında gradyometre ve elektriksel direnç araştırmaları farklı zamanlarda gerçekleştirilmiştir. Sonuçların hem arkeoloji, hem de kaynakların kullanımı açısından değerlendirilmesi ile uzaktan algılama yöntemlerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile birleştirilmesi, sonuç bölümünde ele alınmaktadır. Kerkenes’de elektriksel direnç ölçümünün yavaş ve yalnızca bahar aylarında yapılmasına karşın, gradyometre yüzey araştırmasına göre daha iyi sonuç verdiği görülmektedir. Ayrıca GPS yüzey araştırmasının da hava fotoğraflarına göre topoğrafik ayrıntıları verdiği anlaşılmıştır. CBS, Kerkenes gibi arkeolojik alanların verilerinin yönetiminde üstün araçlar sunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Arkeoloji, elektrik direnç, jeofizik, CBS, GPS, gradyometre, Kerkenes

Kaynakça

• Atalan Çayırezmez, N., 2006. Relationships bet- ween topography and Kerkenes (Tur- key), A GIS analysis. MSc Thesis, Midd- le East Technical University, Ankara (unpublished).
• Ateş, A., Erdem, E., Bilim, F. ve Aydın, N., 2003. Magnetic enhancement over buried fe- atures in Kerkenes Mountain, Yozgat,
• Turkey. Journal of the Balkan Geoph
• ysical Society, 6, 137-142.
• Aydın, Z.N., 2004. The application of multi- sensor remote sensing techniques in archaeology. MSc Thesis, University of Mississippi, Mississippi (unpublished).
• Branting, S., 2004. Iron Age pedestrians at Ker- kenes Dağ: an archaeological GIS-T approach to movement and transporta- tion. PhD Thesis, The University at Buf- falo, SUNY (unpublished).
• Branting, S., and Summers, G., 2002. Modeling terrain: the Global Positioning System (GPS) survey at Kerkenes, Turkey. Anti- quity, 76, 639-640.
• Branting, S., Wu, Y., Srikrishnan R., and Alta- weel, M.R., 2007. SHULGI: A geospa- tial tool for modeling human movement and interaction. Proceedings of the
• Agent 2007 Conference on Complex In
• teraction and Social Emergence, ANL/
• DIS-07-2, M.J. North, C.M. Macal, and
• D.L. Sallach (eds.), Argonne National
• Laboratory, Argonne, Illinois, pp. 475- 487.
• Demirel, S., 2004. Origin and significance of a quartz-tourmaline breccia zone within the Central Anatolian Crystalline Comp- lex, Turkey. MSc Thesis, Middle East
• Technical University, Ankara, Turkey (unpublished).
• Doneus, M., Brise, C., Fera, M., and Janner, M., 2008. Archaeological prospection of forested areas using full-waveform air- borne laser scanning. Journal of Archa- eological Science, 35 (4), 882-893.
• Erler, A., and Göncüoğlu, M.C., 1996. Geolo- gic and tectonic setting of the Yozgat batholith, Northern Central Anatolian Crystalline Complex, Turkey. Internatio- nal Geology Review, 38, 714-726.
• Karadut, E., 2002. Kerkenes (Yozgat) sahasın- da arkeolojik amaçlı jeofizik çalışmalar,
• Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi,
• Ankara (yayımlanmamış).
• Kwamme, K.L., 2003. Terrestrial remote sensing in archaeology, http://www.cast.uark. edu/%7Ekkvamme/Class-archprosp/ Kwamme-Terrestrial_Remote_Sensing. pdf, 23.07.2008.
• Özcan, M., Çağlar, D., Summers, G.D., Sum- mers, F., and Stronach, D., 1999. Re- port on the 1999 season at Kerkenes Dağ, tr/kerk1/11prelim/1999/english/ urban. htm, 29.07.2008.
• Romain, W.F., and Burks, J., 2008. LiDAR analy- ses of prehistoric earthworks in Ross County, Ohio. http://www.ohioarchae- ology.org/joomla/index, 24.03.2008.
• Summers, G.D., 2006. Aspects of material cul- ture at the Iron Age capital on the Ker- kenes Dağ in Central Anatolia. Ancient Near Eastern Studies, 43, 164-202.
• Summers, G.D., 2007. Public spaces and large halls at Kerkenes. Anatolian Iron Ages 6: The Proceedings of the 6th Anatoli- an Iron Ages Colloquium at Eskişehir, A. Çilingiroğlu and A. Sagona (eds.), Pee- ters Press, Leuven, pp. 245-263.
• Summers, G.D., Summers, M.E.F., Baturayoğlu, N., Harmanşah, Ö., and McIntosh, E.R.,
• “The Kerkenes Dağ survey, an in
• terim report”. Anatolian Studies, XLVI, 201-234.
• Summers, G.D., and Summers, F., 1998. The Kerkenes Project, Ancient Anatolia. An- cient Anatolia, R. Matthews (ed.), BIAA, London, pp. 177-194.
• Summers, G., and Summers, F., 2006. Aspects of urban design at the Iron Age city on the Kerkenes Dağ as revealed by ge- ophysical survey. Anatolia Antiqua, 14, 71-88.
• Summers, G.D., Summers, F., Stronach, D., and Özcan, M., 2002. “Kerkenes Dağı Pro- jesi 2000”, 23. Kazi Sonuçlari Toplantısı
• Cilt, Ankara, 439-448.
• Von der Osten-Woldenburg, H., 2005. Appli- cations of Ground-Penetrating Radar, magnetic and electrical mapping, and electromagnetic induction methods in archaeological investigations. http:// www.archaeogeophysics.info/pdf.html, 21.07.2008.