Geomorphological Properties and Tectonic Activity of Alaköy Fault (Lake Van Basin– Eastern Anatolia)

Yıl 2013, Cilt: 34 Sayı: 3, 141 - 168, 01.04.2013

Cansu Okuldaş Serkan Üner

Öz

The Lake Van Basin, formed in the Late Pliocene, is located on the north of Bitlis-Zagros Suture Belt and attained its final shape with Quaternary volcanic activity. Young structures created by N-S compressional neotectonic period are observed in lacustrine deposits of Lake Van. Nearly E-W trending Alaköy Thrust Fault is one of these structures which is 20 km far from Van city center. The most damaged areas due to the 23 October 2011 earthquakes (7.1 and 5.6 Mw) and the intense aftershocks are situated on this fault zone which can be followed along 25 km by geomorphologic indicators. The fault cuts off the Quaternary coastal lacustrine deposits and juxtaposes them with basement rocks of the basin in patches. The activity of the fault can be detected by unpaired terraces near the channel, interrupted drainages, fans formed on the fault and topographic slope breaks. In this study the fault plane measurements of Alaköy Fault are presented for the first time. The purpose of this study is to discuss the recent activity of Alaköy Fault within a regional content with the help of structural and geomorphologic data

Anahtar Kelimeler

Alaköy Fault, geomorphology, Lake Van Basin, neotectonic period

Alaköy Fayı’nın Jeomorfolojik Özellikleri ve Tektonik Etkinliği (Van Gölü Havzası – Doğu Anadolu)

Öz

Bitlis-Zagros Kenet Kuşağı’nın kuzeyinde bulunan Van Gölü Havzası, Geç Pliyosen’de oluşmuş ve Kuvaterner’de etkili olan volkanizma ile son şeklini almıştır. Van Gölü doğusunda gölün eski çökellerinde, K-G doğrultulu sıkışma ile temsil edilen yeni tektonik döneme ait genç yapısal unsurlar gözlenmektedir. Bu yapılardan biri olan yaklaşık D-B uzanımlı, bindirme karakterindeki Alaköy Fayı, Van şehir merkezine 20 km uzaklıktadır. 23 Ekim 2011 tarihinde meydana gelen 7.1 ve 5.6 (Mw) büyüklüğündeki depremler sırasında en çok hasar gören ve deprem sonrası artçı sarsıntıların en fazla gözlendiği hat üzerinde bulunan fay, morfolojik veriler yardımıyla 25 km boyunca takip edilebilmektedir. Kuvaterner yaşlı göl çökelleri ve kıyı çökelleri içerisinde, yer yer de bu çökeller ile havza temel kayaçları arasında gözlenen fayın etkinliği, akarsu kanalı kenarındaki eşlenmemiş (dönemsiz) teraslar, drenaj sistemindeki kesilme izleri, fay üzerinde gelişmiş yelpazeler ve topografyadaki ani eğim kırılmaları gibi jeomorfolojik veriler yardımıyla belirlenebilmektedir. Bu çalışma ile Alaköy Fayı’na ait, önceki çalışmalarda yer almayan fay düzlemi ölçümlerinin ilk defa ortaya koyulması ve jeomorfolojik veriler yardımıyla fayın güncel etkinliğinin ve bölgesel öneminin tartışılması amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Alaköy Fayı, jeomorfoloji, Van Gölü Havzası, yeni tektonik dönem

Kaynakça

• Acarlar, M., Bilgin, A.Z., Elibol, E., Erkan, T., Ge- dik, İ., Güner, E., Hakyemez, Y., Şen, A.M., Uğuz, M.F., ve Umut, M., 1991. Van Gölü doğusu ve kuzeyinin jeolojisi, MTA Rapor No. 9469, Ankara, 94 s (ya- yımlanmamış).
• Aksoy, E., 1988. Van ili doğu-kuzeydoğu yöre- sinin stratigrafisi ve tektoniği. Doktora tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Ens- titüsü, Elazığ, 171 s (yayımlanmamış).
• Akyüz, S., Zabcı, C., Sancar, T., 2011. 23 Ekim 2011 Van depremi hakkında ön rapor. İstanbul Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mü- hendisliği Bölümü, Teknik Rapor, İstan- bul.
• Altıner, Y., Söhne, W., Güney, C., Perlt, J., Wang, R., Muzli, M., 2013. A geodetic study of the 23 October 2011 Van, Turkey eart- hquake, Tectonophysics 588, 118-134.
• Ambraseys, N.N., Finkel, C., 1995. The Seis- micity of Turkey and Adjacent Areas
• 1500–1800. Eren Publishers, Istanbul.
• Aydan, Ö., Ulusay, R., Kumsar, H., Konagai, K., 2012. Site investigation and enginee- ring evaluation of the Van Earthquakes of October 23 and November 9, 2011. Japan Society of Civil Engineers. Tech- nical Report, 143 p.
• Blumenthal, M.M., Van der Kaaden, G., and Vlodavetz, V.I., 1964. Catalogue of the active volcanoes of the World including solfatara fields. Part XVII Turkey and the Caucasus. International Association of Volcanology, 17, 1-23.
• Bozkurt, E., 2001. Neotectonics of Turkey-a synthesis. Geodinamica Acta, 14, 3-30.
• Çelebi, E., Aktaş, M., Çağlar, N., Özocak, A., Kutanis, M., Mert, N., Özcan, Z., 2013. October 23, 2011 Turkey/Van–Ercis earthquake: structural damages in the residential buildings. Natural Hazards 65, 2287–2310.
• Degens, E. T., Wong, H. K., Kempe, S., and Kurtman, F., 1984. A geological study of Lake Van, eastern Turkey. Geolo- gische Rundschau, 73-2, 701–734.
• Degens, E. T., Wong, H. K., Kurtman, F., and Finckh, P., 1978. Geological Develop- ment of Lake Van: A Summary. In: The Geology of Lake Van, E.T. Degens and F. Kurtman (eds.), The Mineral Rese- arch and Exploration Institute of Turkey (MTA), Publication No.169, pp. 134-146.
• Di Sarno, L., Yenidoğan, C., Erdik, M., 2013. Fi- eld evidence and numerical investiga- tion of the Mw = 7.1 October 23 Van,
• Tabanlı and the MW > 5.7 November
• earthquakes of 2011. Bulletin of Eart
• hquake Engineering 11, 313–346.
• Doğan, B., Karakaş, A., 2013. Geometry of co- seismic surface ruptures and tectonic meaning of the 23 October 2011 Mw
• 1 Van earthquake (East Anatolian Re
• gion, Turkey). Journal of Structural Ge- ology 46, 99-114.
• Doğan, B., Karakaş, A., Karaağaç, S., 2011. 23 /
• 10 / 2011 tarihli Van (Bardakçı-Kozluca
• köyleri) Depremi Ön Değerlendirme Ra
• poru, Kocaeli Üniversitesi Mühendislik
• Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü,
• Teknik Rapor, İzmit.
• Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H., 2011. 23 Ekim Van Depremi saha göz- lemleri ve kaynak faya ilişkin ön de- ğerlendirmeler. MTA Genel Müdürlüğü,
• Teknik Rapor, Ankara.
• Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Olgun, Ş., Elmacı, H., 2012. 1:250000 ölçekli Tür- kiye Diri Fay Haritası Serisi, Van (NJ38- 5) Paftası, Seri No:52, Maden Tetkik ve
• Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Tür- kiye.
• EMSC (European-Mediterranean Seismological Centre), 2013. http://www.emsc-csem. org: (28 Nisan 2013).
• Huggett, R.J., 2007. Fundamentals of Geo- morphology (2nd ed.), Taylor & Francis Group. 448 p.
• Keller, E.A., Pinter, N., 2002. Active Tectonics; Earthquakes, Uplift and Landscape. Second Edition, Prentice Hall, 362 p.
• Kempe, S., Khoo, F., and Gürleyik, Y., 1978. Hydrography of Lake Van and its dra- inage area. In: The Geology of Lake Van, E.T. Degens and F. Kurtman (eds.),
• The Mineral Research and Exploration
• Institute of Turkey (MTA) Publication No.169, pp. 30-44.
• Kızılkanat, A., Koçak, A., Coşar, A., Güney, D., Selçuk, M.E., Yıldırım, M., 2011. 23 Ekim 2011 Van Depremi Ön İnceleme Raporu, Yıldız Teknik Üniversitesi, Tek- nik Rapor, İstanbul.
• Koçyiğit, A., 2013. New field and seismic data about the intraplate strike-slip deforma- tion in Van region, East Anatolian pla- teau, E. Turkey, Journal of Asian Earth Sciences, 62, 586-605.
• Koçyiğit, A., Deveci, Ş., Kaplan, M., 2011. Van Depremleri Raporu (23 Ekim – 30 Ka- sım 2011). Orta Doğu Teknik Üniversite- si, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Teknik Rapor, Ankara.
• Koçyiğit, A., Yılmaz, A., Adamia, S., Kuloshvili, S., 2001. Neotectonic of East Anatolian Plateau (Turkey) and Lesser Caucasus: implication for transition from thrusting to strike-slip faulting. Geodinamica Acta, 14, 177-195.
• Konagai, K., Ulusay, R., Kumsar, H., Aydan, Ö., Çelebi, M., 2012. The characteristics of seismic, strong motion and structural damage of the 2011 Van-Erciş Earthqu- ake. Proceedings of the International Symposium on Engineering Lessons Learned from the 2011 Great East Ja- pan Earthquake, March 1-4, 2012, Tok- yo, Japan, 1902-1913.
• Kuzucuoğlu, C., Christol, A., Mouralis, D., Doğu, A.F., Akköprü, E., Fort, M., Brunstein, D., Zorer, H., Fontugne, M., Karabıyıkoğlu, M., Scaillet, S., Reyss, J.L., Guillou, H., 2010. Formation of the Upper Pleisto- cene terraces of Lake Van. Journal of Quaternary Science 25, 1124-1137.
• Litt, T., Krastel, S., Sturm, M., Kipfer, R., Örçen, S. ve Çağatay, M.N., 2009. Van Gölü Sondaj Projesi ‘PALEOVAN’, Ulusla- rarası Bilimsel Kıta Sondaj Programı (ICDP): Yaklaşan Derin Sondaj Seferi ve Bilimsel Hedefler. 62. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, Ankara, s. 718- 719.
• Miall, A.D., 2006. The Geology of Fluvial Depo- sits; Sedimentary Facies, Basin Analy- sis and Petroleum Geology. Springer- Verlag Berlin, 582 p.
• Okuldaş, C., Üner, S., 2013. Alaköy Fayı’nın Je- omorfolojik Özellikleri. 66. Türkiye Je- oloji Kurultayı, Bildiri Özleri Kitabı, 1-5 Nisan 2013, Orta Doğu Teknik Üniversi- tesi, Ankara, 56-57.
• Özkaymak, Ç., 2003. Van Şehri ve Yakın Çevre- sinin Aktif Tektonik Özellikleri. Yüzüncü
• Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
• (Yüksek Lisans Tezi, basılmamış), 76 s.
• Özkaymak, Ç., Sözbilir, H., Bozkurt, E., Dirik, K., Topal, T., Alan, H., Çağlan, D. 2011. 23 Ekim 2011 Tabanlı-Van Depreminin Sismik Jeomorfolojisi ve Doğu Anado- lu’daki Aktif Tektonik Yapılarla İlişkisi. Jeoloji Jeoloji Mühendisliği Dergisi 35 (2), 175–199.
• Selçuk, L., Aydın, H., 2012. Kuvaterner Yaşlı Alüvyal Zeminlerin Kuvvetli Yer Hareke- tine Etkisi: 2011 Van Depremleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 36 (2), 75-97.
• Selçuk, L., Sağlam Selçuk, A., Beyaz, T., 2010. Probabilistic seismic hazard assess- ment for Lake Van basin, Turkey. Natu- ral Hazards 54, 949-965.
• Şaroğlu, F., ve Yılmaz, Y., 1986. Doğu Anadolu’da neotektonik dönemdeki je- olojik evrim ve havza modelleri. Maden
• Tetkik ve Arama Dergisi, 107, 73-94.
• Tan, O.M., Tapırdamaz, M.C., Yörük, A., 2008. The earthquake catalogues for Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences 17, 405–418.
• Taşkın, B., Sezen, A., Tuğsal, Ü.M., Erken, A., 2012. The aftermath of 2011 Van eart- hquakes: evaluation of strong moti- on, geotechnical and structural issues. Bulletin of Earthquake Engineering, 11, 285–312.
• Ulusay, R., Kumsar, H., Konagai, K., Aydan, Ö., 2012. The Characteristics of Geotech- nical Damage by the 2011 Van-Erciş Earthquake. Proceedings of the Inter- national Symposium on Engineering Lessons Learned from the 2011 Gre- at East Japan Earthquake, March 1-4, 2012, Tokyo, Japan, 1926-1937.
• Utkucu, M., 2006. Implications for the water level change triggered moderate (M ≥ 4.0) earthquakes in Lake Van basin, Eastern Turkey. Journal of Seismology, 10, 105–117.
• Utkucu, M., 2013. 23 October 2011 Van, Eas- tern Anatolia, earthquake (MW 7.1) and seismotectonics of Lake Van area. Jo- urnal of Seismology 17, 783–805.
• Utkucu, M., Budakoğlu, E., Yalçın, H., Durmuş, H., Kalkan, H., Gülen, L., 2011. 23 Ekim 2011 Van Depremi (Mw=7.2) Hakkında Ön Rapor, Sakarya Üniversitesi Mühen- dislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, 10 s.
• Üner, S., 2003. Van Gölü doğusu (Beyüzümü- Göllü dolayı) Pliyo-Kuvaterner yaşlı ka- rasal çökellerin sedimantolojisi. Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 73 s (ya- yımlanmamış).
• Üner, S., Yeşilova, Ç., Yakupoğlu, T., Üner, T., 2010. Pekişmemiş sedimanlarda dep- remlerle oluşan deformasyon yapıla- rı (sismitler): Van Gölü Havzası, Doğu Anadolu. Yerbilimleri, 31 (1), 53-66.
• Valeton, I., 1978. A morphological and petrolo- gical study of the terraces around Lake Van, Turkey. In: The Geology of Lake Van, E.T. Degens and F. Kurtman (eds.),
• The Mineral Research and Exploration
• Institute of Turkey (MTA) Publication No.169, pp. 64-80.
• Wong, H.K., and Finckh, P., 1978. Shallow structures in Lake Van. In: The Geology of Lake Van, E.T. Degens and F. Kurt- man (eds.), The Mineral Research and Exploration Institute of Turkey (MTA) Publication, No.169, pp. 20-28.