Küre (Kastamonu) Karmaşığı ofiyolitik kayaçları ve bu kayaçları kesen dasitlerin kökeni

Yıl 2016, Cilt: 37 Sayı: 3, 217 - 236, 19.01.2017

Ömer Faruk Çelik

Öz

Orta-Pontidler’de Küre Karmaşığı farklı türde magmatik ve çökel kayaçların
birlikteliği olarak tanımlanır (ör. bazalt, siyah-şeyl, kumtaşı). Bu kayaçlar
tektonizma ve alterasyondan değişik oranlarda etkilenmişlerdir. Bazaltlar
masif, breşik ve yastık yapılı olup, tektonik etkiler sonucunda bazı yerlerde
siyah şeyl gibi kırıntılı kayaçların altında, bazı yerlerde ise siyah şeyllerin
üstünde yer alırlar. Bu kayaçlar dasit-porfir ve dolerit daykları tarafından
kesilirler. Sınırlı alanda yüzlek veren gabrolar, genel olarak kaba taneli ve
ofitik dokulu olup başlıca plajiyoklaz, piroksen, amfibol ve opak minerallerden
meydana gelmektedir. Küre Karmaşığı ofiyolitik kayaçları (gabro, bazalt,
dolerit) ve bu kayaçları kesen dasit-porfirler farklı kaynak alanlardan türemişlerdir.
Ofiyolitik kayaçların kondrite göre normalize edilmiş nadir toprak elementleri
(NTE) diyagramında, genellikle yitim ile ilgili kayaçlarda gözlenen yaklaşık
düz bir yönsemeyle birlikte bazı gabroların hafif nadir toprak elementlerinde hafif
bir zenginleşme gözlenmektedir. Dasit-porfirlerin kondrite göre normalize
edilmiş NTE diyagramında, ofiyolitik kayaçlardan farklı olarak, ortaç NTE’lerden
hafif NTE’lere doğru belirgin bir zenginleşme, buna karşılık ortaç NTE’lerden ağır
NTE’lere doğru yaklaşık düz bir yönseme gözlenmektedir. Ofiyolitik kayaçların ⁸⁷Sr/⁸⁶Sr_(i)
oranları 0.7041 ile 0.7059 arasında değişmektedir. Aynı kayaçların ɛCHUR_(t)
değerleri 6.1 ile 7.2 arasındadır. Bu izotop verileri Küre Karmaşığı ofiyolitik
kayaçlarının okyanus ortası sırtı bazaltları (OOSB) ya da tüketilmiş manto
kaynağı ile zenginleşmiş manto kaynağının (muhtemelen EMII) karışımı sonucu
oluşmuş yitim zonu üstü ofiyolitleri olduğunu işaret etmektedir. Küre
Karmaşığı’nı kesen dasit-porfir daykları düşük ¹⁴³Nd/¹⁴⁴Nd_(i)
izotop oranlarına (0.51211 – 0.51225) ve yüksek ⁸⁷Sr/⁸⁶Sr_(i)
oranlarına (0.7072- 0.7108) sahiptir. Negatif ɛCHUR_(t)
değerleri (-3.5 ve -6.2) gösteren dasit-porfir dayklarının ²⁰⁶Pb/²⁰⁴Pb_(i)
oranları 17.89 – 18.52,  ²⁰⁷Pb/²⁰⁴Pb_(i)
oranları ise 15.63 – 15.64’dür. Bu izotop verileri dasit-porfirlerin EMII
kaynak alanıyla ilişkili olduklarını ve dolayısıyla kabuktan türemiş kayaçlar olabileceklerini
göstermiştir. 

Anahtar Kelimeler

Dasit, nadir toprak elementleri, ofiyolit, Sr-Nd-Pb izotopları

Kaynakça

• Aygül, M., Okay, A.I., Oberhansli, R., Schmidt, A., and Sudo, M., 2015. Late Cretaceous infant intra-oceanic arc volcanism, the Central Pontides, Turkey: Petrogenetic and tectonic implications. Journal of Asian Earth Sciences, 111, 312-327.
• Aydın, M., Şahintürk, 0., Serdar, H.S., Özçelik, Y., Akarsu, I., Üngör, A., Çokuğraş, R., and Kasar, S., 1986. Geology of the region between Ballıdağ-Çangaldağ (Kastamonu). Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 29, 1-16.
• Akbulut, M., Oyman, T., Çiçek, M., Selby, D., Özgenç, İ., and Tokçaer, M., 2016. Petrography, mineral chemistry, fluid inclusion microthermometry and Re–Os geochronology of the Küre volcanogenic massive sulfide deposit (Central Pontides, Northern Turkey). Ore Geology Reviews, 76, 1-18.
• Bailey, E.H., Barnes, J.W., and Kupfer, D.H., 1967. Geology and ore deposits of the Küre District, Kastamonu Province, Turkey. In CENTO Summer Training Program in Geological Mapping Techniques, 11–94.
• Blumenthal, M.M., 1948. Geology of the North Anatolian Mountain Ranges Between Bolu and Lower Kızılırmak (in Turkish). Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Publication, Series B, 13, 265.
• Boztuğ, D., and Yılmaz,O., 1983. Mineralogical-petrographic and geochemical study of the Büyükçay-Elmalıçay granitoid (Kastamonu) and its country rocks Yerbilimleri, 10, 71–88.
• Cabanis, B., and Lecolle, M., 1989. Le diagramme La/10–Y/15–Nb/8: un outil pour la discrimination des series volcaniques et la mise en evidence des processus de mélange et/ou de contamination crustale. Comptes Rendus de l'Académie des Sciences-Series II 309, 2023–2029.
• Chiaradia, M., 2009. Adakite-like rocks from fractional crystallization and assimilation of mafic lower crust: Eocene Macuchi arc (Western Cordillera, Ecuador). Chemical Geology, 265, 468-487.