Doğu Ege Denizi Türkiye Kıyılarında Varlığı Bilinen veya Düşünülen Deniz İçi Termal Çıktılar Çevresinde Gözlenen Bentik Foraminifer Topluluklarında Belirlenen Değişimler ve Etkenler

Yıl 2018, Cilt: 39 Sayı: 3, 207 - 220, 27.12.2018

Engin Meriç İpek Barut Baki Yokeş , Mustafa Eryılmaz , Fulya Yücesoy-eryılmaz , Feyza Dinçer

https://doi.org/10.17824/yerbilimleri.503918

Cited By: 1

Öz

Doğu Ege Denizi (Türkiye) ve Midilli Adası (Yunanistan) kıyılarında belirlenmiş olan veya belirli noktalarda foraminifer topluluklarının sunduğu renklenme, yabancı foraminiferlerin varlığı ve şekil bozukluğu gibi farklı özellikleri nedeniyle varlığı düşünülen sıcak su çıktıları çevresinde yapılmış olan araştırmalarda Coscinospira hemphrichii, Euthymonacha polita, Peneroplis pertusus, P. planatus, Amphisorus hemprichii, Sorites orbiculus, S. variabilis, Cymbaloporetta plana, C. squammosa ve Amphistegina lessonii, A. lobifera gibi yabancı bentik foraminiferlerin yayılımında büyük farklılıkların olduğu gözlenmiştir. Kuşadası Körfezi sıcak su çıktısı etrafında gözlenen foraminifer topluluğu oldukça zengin denilebilecek yabancı cins ve türlere sahiptir. Doğanbey Körfezi topluluğu ise bu özellik açısından fazla zengin değildir. Karaburun Yarımadası, Ilıca Koyu’nda ise farklı bir durum ile karşılaşılmıştır. Yabancı topluluğu içinde Ege Denizi için karakteristik bir foraminifer olan Amphistegina lobifera yoktur. Buna karşın Karaburun Yarımadası kuzeybatısından alınmış olan güncel çökel örnekleri bol denilebilecek sayıda Amphistegina lobifera içermektedir. Daha kuzey alanda Aliağa çevresindeki Ilıca Burnu’nda birbirine yakın iki noktada 40°C ve 51°C sıcak su çıktısı bulunmaktadır. Alınmış olan 13 örnekte Amphistegina lobifera dışında Peneroplis pertusus, P. planatus, Amphisorus hemprichii ve Sorites orbiculus gibi Ege Denizi için karakteristik olan cins ve türlere ait herhangi bir bireye rastlanılmamıştır.

Elde edilen bulgular ile daha önce çalışılmış olan Kuşadası, Doğanbey, Karaburun Yarımadası kuzeybatısı gibi alanlarda varılan sonuçlar karşılaştırıldığında büyük bir farkın varlığı ortaya çıkmaktadır. Adı geçen üç bölgede gözlenmiş olan Peneroplis pertusus, P. planatus, Coscinospira hemprichii, Sorites orbiculus ve Amphistegina lobifera bireylerine Aliağa örneklerinde rastlanılmamıştır. Bu durum Ege Denizi’ndeki bazı noktalarda çok farklı ekolojik koşulların varlığı veya eksikliği nedeniyle gerçekleşmiş olabilir. Örnek olarak Çeşme Ilıca Koyu gösterilebilir. Burada 28.4oC sıcak su çıktısının varlığına karşın Amphistegina lobifera dışında yukarıda adı geçen diğer bentik foraminiferler bulunmuştur. Hâlbuki Kuşadası Körfezi, Ilıca Koyu ve Karaburun Yarımadası KB’da oldukça fazla sayıda denilebilecek güney Pasifik ve Kızıldeniz kökenli Euthomonacha polita ile Coscinospira acicularis bireylerine rastlanılmıştır. Aliağa Ilıca Burnu’ndaki 51oC ve 40oC sıcaklık sunan 2 sıcak su kaynağı çevresinde ise adı geçen 5 bentik foraminifer ile diğer yabancı foraminiferlerin bulunmayışı bu cins ve türlerin yaşam koşulları için belirli bir sıcaklık değeri olması gerektiğini ve Ilıca Burnu kaynaklarındaki değerin çok yüksek olduğunu düşündürür, Bu verilere göre farklı cins ve türler değişik ekolojik koşulların etkisinde kalarak yaşamlarını devam ettirebilirler veya yaşama imkanını bulamazlar.

Buna karşın geçmişte var olduğu düşünülen ve çok sayıda jips kristali içeren 11 no’lu örnek çevresinde foraminifer çeşitliliğinin oldukça zengin olmasına karşın, ostrakod ve mollusk topluluğu çok fakirdir. Bu duruma termal suyun içermiş olduğu sülfatın neden olduğu düşünülebilir. Yine ortaya çıkan sonuç sülfatın ostrakod ve mollusklar üzerinde olumsuz yönde etken olmasına karşın foraminiferleri fazla etkilemediğidir. Söz konusu bu yabancı foraminiferlerin Ege Denizi’nde farklı lokalitelerde gerek fiziksel ve gerekse kimyasal özellikleri açısından farklılık sunan ekolojik koşulların etkisinde kalarak belirli alanlarda çoğalıp yayıldıkları, belirli alanlarda ise yaşama imkanı bulamadıkları anlaşılmıştır.

Bunların dışında kuzeybatı ve batı Ege Denizi (Yunanistan) kıyı alanlarında yapılan çalışmalarda cins ve tür çeşitliliği açısından fazla zengin olmayan yabancı bentik foraminiferler gözlenmiştir. Ancak önümüzdeki yıllarda bu alanlarda yapılacak olan ayrıntılı çalışmalar muhtemelen zengin bir çeşitliliğin varlığını ortaya koyacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Ege Denizi kıyıları, termal su kaynakları, yabancı bentik foraminiferler

Kaynakça

• Başkan, E., Canik, B., 1983, Türkiye sıcak ve mineralli sular haritası, Ege bölgesi. MTA Enstitüsü yayınları, 189, 80 s., Ankara.
• Beşiktepe, Ş. T., 2015. Physical Oceanography of the Aegean Sea: A Review the Aegean Seamarine Biodiversity, Fisheries, Conservation and Governance, Edited By: T. Katağan, A. Tokaç, Ş. Beşiktepe, B. Öztürk, Turkish Marine Research Foundation (TUDAV), Publication No: 41. 27-39. Istanbul, Turkey.
• Çağatay, M. N., Görür, N., Alpar, B., Saatçılar, R., Akkök, R., Sakınç, M., Yüce, H., Yaltırak, C., Kuşçu, İ., 1998, Geological evolution of the Gulf of Saros, NE Aegean Sea. Geo-Marine Letters, 18, 1-9.
• Çağlar, K. Ö., 1946, Türkiye maden suları ve kaplıcaları. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü yayınları, B, 11, 791 s., Ankara.
• Dimiza, M. D., Triantaphyllou, M. V., Koukousioura, O., Hallock, P., Simboura, N., Karageorgis, P., Papathanasiou, E., 2016, The foram stress index: A new tool for environmental assassment of soft-bottom environments using benthic foraminifera. A case study from the Saronikos Gulf, Greece, Easetrn Mediterranean. Ecological Indicators, 60,611-621.
• El-Geziry, T.M. and Bryden, G., 2010. The Circulation Pattern in the Mediterranean Sea: Issues For Modeller Consideration. Journal of Operational Oceanography, 3:2, 39-46, DOI: 10.1080/1755876X.2010.11020116, ISSN: 1755-876X, 1755-8778.
• Eryılmaz M., 1997. Ege Denizi Güncel Çökel Dağılımına Etkileyen Oşinografik Faktörler. Yayımlanmamış Rapor, 51 s., Dz.K.K., SHOD, İstanbul.
• Eryılmaz M., 1999. Ege Denizi Akıntı Sistemleri, Yayımlanmamış Rapor, 29 s., Dz.K.K., SHOD, İstanbul.
• Eryılmaz, M. and Yücesoy- Eryılmaz, F., 2008; Oceanography And Submarine Sediment Distribution in Marmaris-Kaş Region of Southwest Turkey. Micropaleontology, Vol. 54, Nos, 3-4, 187-197.
• Eryılmaz, M. ve Yücesoy Eryılmaz, F., 2012a. Edremit Körfezi’nin Oşinografisi. SBT 2012, Sualtı Bilim Ve Teknolojileri Toplantıları, 17-18 Kasım 2012 Bildiriler Kitabı, 117-126, İstanbul.
• Eryılmaz, M. ve Yücesoy Eryılmaz, F., 2012b. Dikili Kanalı’nın (KD Ege Denizi) Oşinografisi. SBT 2012, Sualtı Bilim Ve Teknolojileri Toplantıları 17-18 Kasım 2012 Bildiriler Kitabı, 127-135, İstanbul.
• Eryılmaz, M. and Yücesoy Eryılmaz, F., 2014. Underwater Morphology, Oceanography and Recent Sediment Distribution of Kuşadaşı Bay (West of Turkey). Fifth International Symposium "Monitoring Of Mediterranean Coastal Areas: Problems And Measurement Techniques" Livorno (Italy) (17-18-19 June 2014), Proceeding Book, 655-664, ISBN:978-88-95597-19-5, CNR-IBIMET Firenze, Italy.
• Eryılmaz, M. and Yücesoy Eryılmaz, F., 2016. Recent Sediment Distribution and Oceanography of Ildır Bay (Karaburun Peninsula-Aegean Sea). Sixth International Symposium. Monitoring Of Mediterranean Coastal Areas: Problems And Measurement Techniques (September 28-29, 2016), Proceeding Book, 193-202, Firenze University Press, 2017. ISBN 978-88-6453-427-5 (Print), ISBN 978-88-6453-428-2 (Online) Livorno, Italy.
• Koukousioura, O., Dimiza, M. D., Triantaphyllou, M. V., 2010, Alien foraminifers from Greek coastal areas (Aegean Sea, Eastern Mediterranean). Mediterranean Marine Science, 11 (1), 155-172.
• Koukousioura, O., Dimiza, M. D., Triantaphyllou, M. V., Hallock, P., 2011, Living benthic foraminifera as an environmental proxy in coastal ecosystems: A case study from the Aegean Sea (Greece, NE Mediterranean). Journal of Marine Systems, 88, 489-501.
• Langer, R. M., Weinmann, A. E., Lötters, S., Rödder, D., 2012, “Strangers” in paradise modeling the biogeographic range expansion of the foraminifera Amphistegina in the Mediterranean Sea. Journal of Foraminiferal Research, 42 (3), 234-244.
• Langer, R. M. and Hottinger, I., 2000, Biogeography of selected “larger” foraminifera. Micropaleontology, 46, supplement 1, 105-126.
• Lacombe, H. and Tchernia, P., 1972. Caractères Hydrauliques et Circulation des Eaux en Mediterranée. The Mediterranean Sea: A Natural Sedimentation Laboratory (ed. D.J. Stanley), Dowden Hutchinson & Ross, Inc., p.25-36. ISBN: 0-87933-010-4, Stroudsburg.
• Meriç, E. and Avşar, N., 2001, Benthic foraminiferal fauna of Gökçeada Island (Northern Aegean Sea) and its local variations. Acta Adriatica, 42 (1), 125-150.
• Meriç, E., Avşar, N., Bergin, F., 2002, Midilli Adası (Yunanistan-Kuzeydoğu Ege Denizi) bentik foraminifer faunası ve bu toplulukta gözlenen yerel değişimler. Ç. Ü. Yerbilimleri (Geosound), 40-41, 177-193, Adana.
• Meriç, E., Avşar, N., Bergin, F., Barut, İ., 2003, Dikili Körfezi’nde (Kuzeydoğu Ege Denizi-Türkiye) bulunan üç anormal bentik foraminifer örneği: Peneroplis planatus (Fichtel ve Moll), Rosalina sp. ve Elphidium crispum (Linne) hakkında. M.T.A. Dergisi, 127, 67-81, Ankara.
• Meriç, E., Yokeş, M. B., Nielsen, J. K., Görmüş, M., Avşar, N., Dinçer, F., 2008, Abnormal formations in peneroplid foraminifers: Peneroplis-Coscinospira togetherness. Anales de Biologia, 30, 1-7.
• Meriç, E., Yokeş, M. B., Avşar, N., Bircan, C., 2009, A new observation of abnormal development in benthic foraminifers: Vertebralina-Coscinospira togetherness. Marine Biodiversity Records, 2, e167, 1-6.
• Meriç, E., Yokeş, M.B., Avşar, N., Bircan, C., 2010, An oasis for alien benthic foraminifera in the Aegean Sea. Aquatic Invasions, 5 (2), 191-195.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Yokeş, M., Barut, İ. F., Eryılmaz, M., Kam, E., Taşkın, H., Başsarı, A., Dinçer, F., Bircan, C., Kaygun, A., 2012a, Ilıca Koyu (Çeşme-İzmir) bentik foraminifer-ostrakod toplulukları ile Pasifik Okyanusu ve Kızıldeniz kökenli göçmen foraminiferler ve anormal bireyler. M.T.A. Dergisi, 145, 62-78, Ankara.
• Meriç, E., Yokeş, B., Avşar, N., Kırcı-Elmas, E., Dinçer, F., 2012b, A new record in eastern Aegean Sea (Turkey): Polymorphina fistulosa. Marine Biodiversity Records, Journal of Marine Biological Association of the United Kingdom, 5, e103, 1-3.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Yokeş, Dora, Ö., Barut, İ. F., Eryılmaz, M., Dinçer, F., Kam, E., Aksu, A., Taşkın, H., Başsarı, A., Bircan, C., Kaygun, A., 2012c, Karaburun Yarımadası kuzey kıyılarının oşinografik özelliklerinin bentik foraminifer ve ostrakod toplulukları üzerindeki etkileri. M.T.A. Dergisi, 145, 22-47, Ankara.
• Meriç, E., Yokeş, M.B., Avşar, N., Bircan, C., 2012d, A new observation on abnormal development in benthic foraminifers: Peneroplis pertusus (Forskal)-Peneroplis planatus (Fichtel and Moll) togetherness. Anales de Biologia, 34, 43-48.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Koçak, F., Yücesoy-Eryılmaz, F., Eryılmaz, M., Barut, İ. F., Yokeş, M. B., Dinçer, F., Esenli, F., Esenli, V., Özdemir, Z., Türker, A., Aydın, Ş., 2012e, Edremit Körfezi (Balıkesir) kıyı alanlarında oşinografik özellliklerin bentik foraminifer, ostrakod ve bryozoon toplulukları üzerindeki etkileri ile ilgili yeni veriler. T.P.J.D. Bülteni, 24 (2), 31-77, Ankara.
• Meriç, E., Avşar, N., Barut, İ. F., Eryılmaz, M., Yücesoy-Eryılmaz, F., Yokeş, B., Dinçer, F., 2014, Edremit Körfezi ve Dikili Kanalı (KD Ege Denizi) kıyı alanlarında jeolojik yapı özeliklilerinin belirlenmesinde bentik foraminiferlerin önemi. M.T.A. Dergisi, 148, 61-67, Ankara.
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Yokeş, B., Barut, İ. F., Suner, F., Sarı, E., Eryılmaz, M., Yücesoy-Eryılmaz, F., Dora. Ö., Kam, E., Dinçer, F., 2017, A multi disciplinary overview of factors controlling on meiofauna assemblages around Maden and Alibey islands in Ayvalik (Balikesir, Eastern Aegean Sea). Journal of African Earth Sciences,129, 558-578.
• Meriç, E., Barut, İ. F., Nazik, A., Avşar, N., Yokeş, M. B., Eryılmaz, M., Yücesoy-Eryılmaz, F., Kam, E., Sonuvar, B., Dinçer, F., 2018a, Doğanbey Burnu (Seferihisar-İzmir) denizdibi termalsu kaynaklarının foraminifer, ostrakod ve mollusk topluluğuna etkisi. MTA Dergisi, 156, 89-118, Ankara.
• Meriç, E., Nazik, A., Yokeş, M. B., Barut, İ. F., Kumral, M., Eryılmaz, M., Yücesoy-Eryılmaz, M., Sonuvar, B., Dinçer, F., 2018b, Aliağa (İzmir) sıcak ve soğuk su çıktıları çevresinde meiobentik yaşam: foraminifer, ostrakod ve mollusk toplulukları.Türkiye Jeoloji Bülteni (yayın aşamasında).
• Miller, A. M., 1972. Speculations Concerning Bottom Circulation in the Mediterranean Sea. The Mediterrenean Sea: A Natural Sedimentation Laboratory (ed. D.J. Stanley), Dowden Hutchinson & Ross, Inc., 37-42, ISBN: 0-87933-010-4, Stroudsburg.
• Papadopoulos V., Spyropoulos K., Georgopoulos D. and Feredinos G., 2009. Current Observations in the North Aegean Sea. 9th Symposium On Oceanography & Fisheries, (13-16 May), Proceedings, Volume 1, 445-449, Patras, Greece.
• Politikos,D.V., Ioakeimidis, C., Papatheodorou, G. and Tsiaras, K., 2017. Modeling the Fate and Distribution of Floating Litter Particles in the Aegean Sea (E. Mediterranean). Frontiers in Marine Science. Vol. 4, Article 191, 1-18,, doi: 10.3389/fmars.2017.00191.
• Poulos, S.E., Drakopoulos P.G. and Collins, M.B., 1997. Seasonal Variability in Sea Surface Oceanographic Conditions in the Aegean Sea (Eastern Mediterranean): An Overview. Journal of Marine Systems, Vol. 13, Issues 1–4, 225-244, doi.org/10.1016/S0924- 7963(96)00113-3.
• Şengör, A. M. C., Görür, N., Şaroğlu, F., 1985, Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study . In: Biddle, K. T. and Christi-Blick, N. (Eds.), Strike-slip deformation. Society of Economic Paleontologists and Mineralogists special publication 37, 227-264.
• Triantaphyllou, M. V., Koukousioura, O., Dimiza, M. D., 2009, The presence of the Indo-Pacific symbiont-bearing foraminifer Amphistegina lobifera in Greek coastal ecosystems (Aegean Sea, Eastern Mediterranean). Mediterranean Marine Science, 10 (2), 73-85.
• Triantaphyllou, M. V., Dimiza, M. D., Koukousioura, O., Hallock, P., 2012, Observations of the life cycle of the Symbion-bearing foraminifer Amphistegina lobifera Larsen, an invasive species in coastal ecosystem of the Aegean Sea (Greece-E. Mediterranean). Jouurnal of Foraminiferal Research, 42 (2),143-150.
• Yokeş, M. B., Meriç, E., Avşar, N., Barut, İ. F., Taş, S., Eryılmaz, M., Dinçer, F., Bircan, C., 2014, Opinion and comments on the benthic foraminiferal assemblages observed around the mineral submarine springs in Kuşadası (Aydın-Turkey). Marine Biological Association of the United Kingdom, 1-17, doi:10.1017/S1755267214000840, vol. 7, e103; 2014, published on line.
• Yücesoy-Eryılmaz F. ve Eryılmaz M., 2002; Kuzeydoğu Ege Denizi Ve Marmara Denizi Geçiş Bölgesi Çökellerinde İnce Tane Boyunun Ağır Metal Dağılımına Etkisi. Türkiye Jeoloji Bülteni. Cilt 45, Sayı 1, 111-124, Ankara.
• Yücesoy-Eryılmaz, F., Eryılmaz, M., Esenli, F., Esenli, V., Özdemir, Z., Türker, A. ve Aydın, Ş., 2005. Edremit Körfezi Ve Dikili Kanalı Güncel Çökellerinin Sedimantolojisi Ve Jeokimyası; TÜBİTAK Destekli, Proje No YDABCAG 100Y098, 152 Sayfa, Mersin.
• Zeri, C., Beşiktepe, T., Giannakourou, A., Krasakopoulou, E., Tzortziou, M., Tsoliakos, D., Pavlidou, A., Mousdis, G., Pitta, E., Scoullos, M. and Papathanassiou, E., 2014, Chemical Properties and Fluorescence Of DOM in Relation to Biodegradation in the Interconnected Marmara-North Aegean Seas During August 2008. Journal of Marine Systems, 135, 124-136, DOI: 10.1016/j.jmarsys.2013.11.019.
• Zmiri, A., Kahan, D., Hochstein, S., Reis, Z., 1974, Phototaxis and thermotaxis in some species of Amphistegina (Foraminifera). Journal of Protozoology, 21, 133-138.
• Zodiatis, G., Alexandri, S., Pavlakis, P., Jonsson, L., Kallos, G., Demetropoulos, A., Georgiou, G., Theodorou, A. and Balopoulos, E., 1996, Tentative study of flow patterns in the North Aegean Sea using NOAA-AVHRR images and 2D model simulation Anneles Geophysicae 14, 1221-1231.