Kahramanmaraş Depremlerinin Adıyaman-Gölbaşı Yerleşim Alanındaki Mühendislik Yapılarına Etkisi ve Deprem-Zemin Etkileşimi

Yıl 2023, Cilt: 44 Sayı: 3, 202 - 221, 29.12.2023

Harun Ünal , Zeynal Abiddin Ergüler

https://doi.org/10.17824/yerbilimleri.1313819

Cited By: 1

Öz

Gölbaşı ilçesi şehir merkezi ve yakın çevresindeki yapılaşma genel olarak Doğu Anadolu Fay Zonu’nun (DAFZ) Gölbaşı-Türkoğlu segmenti ile ilişkili bir çek-ayır havzasının alüvyal çökelleri üzerinde yer almaktadır. Söz konusu bu segmentin önceki çalışmalarda sismik boşluk olarak değerlendirmesi ve yıkıcı büyüklüklere sahip deprem üretme potansiyeli dikkate alınarak, günümüze kadar ilçenin imar planına yönelik kapsamlı birçok mühendislik çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Ancak, 6 Şubat 2023 tarihinde büyüklükleri (Mw) sırasıyla 7.8 ve 7.7 olan Kahramanmaraş-Pazarcık ve Kahramanmaraş-Elbistan depremleri, Gölbaşı yerleşim alanı için yıkıcı sonuçlar doğurmuştur. İnşaat kalitesinden kaynaklanan hasarların yanı sıra, zemin sıvılaşması, dayanım azalması sonucu taşıma gücü kaybı, zemin deformasyonları ve yanal yayılma gibi zemin davranışından kaynaklanan binaların yıkılması, yan yatması veya batması ve tren raylarındaki deformasyonlar gibi önemli hasarlar da bölgede yaygın bir şekilde gözlenmiştir. Ayrıca, dinamik yükler altında gerçekleşen yanal yayılma ile beraber göl kıyı çizgisi de değişmiştir. Bu çalışma kapsamında, Kahramanmaraş depremlerinin Adıyaman-Gölbaşı yerleşim alanındaki mühendislik yapılarına etkisi ve deprem-zemin etkileşimi, sıvılaşma, yanal yayılma ve yanal yayılma sonucu göl kıyı çizgisinin değişimi ve sıvılaşan zeminlerin fiziksel ve mekanik özelliklerinin değerlendirilmesi amaçlanmış ve Gölbaşı ilçesi yerleşim alanını kapsayan detaylı yerüstü ve yeraltı araştırmaları gerçekleştirilmiştir. Bu amaçlar doğrultusunda, sıvılaşmanın gerçekleştiği noktalarda araştırma çukurları ile sondaj kuyuları açılmış, SPT deneyleri gerçekleştirilmiş ve sıvılaşan ve sıvılaşmayan zeminlerin fiziksel ve mekanik parametrelerin tespiti için örselenmiş ve örselenmemiş örnekler derlenmiştir. Arazi gözlemleri, arazi ve laboratuvar deney sonuçları ile yapılan analizlerde elde edilen sonuçlar dikkate alındığında, sıvılaşan zeminler için önerilen ölçütlerin dışında kalan zeminlerin Kahramanmaraş depremleri sırasında sıvışama davranışı ve dayanım kaybına uğrayarak deformasyon gösterdiği belirlenmiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuçların sıvılaşma analizlerinde kullanılan yöntemlerdeki belirsizlik ve sınırlamaların anlaşılması açısından yararlı olacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem-zemin etkileşimi, Gölbaşı, Kahramanmaraş depremleri, sıvılaşma, yanal yayılma

Kaynakça

• Akıl, B., 2006. Gölbaşı (Adıyaman) Beldesi İmar Planına Esas Jeoteknik Etüt Gerektiren Alanların (JEGA) Jeolojik Jeoteknik Etüt Raporu, İller Bankası Genel Müdürlüğü, Makine ve Sondaj Dairesi Başkanlığı, Jeoteknik Şube Müdürlüğü, Rapor No: İLB-İ/02-007-002. 252 s.
• Akıl, B., Akpınar, K., Üçkardeşler, C., Araz, H., Sağlam, M., Ecemiş, B. ve Uran, Ş.B., 2008. Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde yer alan Gölbaşı (Adıyaman) yerleşim alanındaki zeminlerin jeoteknik özellikleri ve değerlendirilmesi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 51 (1), 43-57.
• Andrews, D.C.A., Martin, G.R., 2000. Criteria for liquefaction of silty soils, Proc. of the 12th World Conf. on Earthquake Engineering, Auckland, NZ. Paper 0312, 2000.
• Athanasopoulos, G.A., Kechagias, G.C., Zekkos, D., Batilas, A., Karatzia, X., Lyrantzaki, F., Platis, A., 2020. Lateral spreading of ports in the 2014 Cephalonia, Greece, earthquakes. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 128, 105874. DOI: 10.1016/j.soildyn.2019.10587
• Bardet, J.P., Kapuskar, M., 1993. Liquefaction sand boils in San Francisco during 1989 Loma Prieta earthquake. Journal of Geotechnical Engineering, Vol. 119, No. 3, 543-562. DOI: 10.1061/(ASCE)0733- 9410(1993)119:3(543)
• Bray, J.D., Sancio, R.B., Reimer, M.F., Durgunoglu, T., 2004. Liquefaction Susceptibility of Fine-grained Soils. Proc. 11th Int. Conf. on Soil Dynamics and Earthquake Engineering and 3rd Inter. Conf. on Earthquake Geotech. Engrg., Berkeley, CA, Jan. 7-9, Vol. 1, pp. 655-662.
• Christensen, S.A., 1993. Ormond earthquake liquefaction reconnaissance report. Bulletin of The New Zealand National Society for Earthquake Engineering, 26 (3), pp. 312- 328. DOI: https://doi.org/10.5459/bnzsee.26.3.312- 328
• Demirtaş, R., Yilmaz, R., 1996. Seismoteetonics of Turkey, "Preliminary approach to earthquake forecasting based on long-term variations in seismic activity and present seismicity." Publ. Of Minstry of Public Works and Settlement, 95, June 1996, Ankara
• Elgamal, A.W., Adalier, K. ve Amer M., 1993. Liquefaction During the October 12, 1992 Egyptian Dahshure Earthquake. Proceedings of Third International Conference on Case Histories in Geotechnical Engineering, St. Louis, Missouri, June 1-4, Paper No. 14.18.
• Hamada, M., Yasuda, S., Isoyama, R., Emoto, K., 1986. Study on liquefaction induced permanent ground displacements, Association for the Development of Earthquake Prediction in Japan, Tokyo.
• Herece, E., 2008. Doğu Anadolu Fay (DAF) Jeoloji Atlası 1/100.000 Ölçekli. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) Yayımları. Iwasaki, T., Tokida, K., Tatsuoka, F., Watanabe, S., Yasuda, S. ve Sato, H., 1982. Microzonation for soil liquefaction potential using simplified methods, Proceedings of 2nd International Conference on Microzonation, pp. 1319- 1330, Seattle (USA).