ESENLENDİRME (REHABİLİTASYON): Alman ve Türk Hukuku Bakımından Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 5 - 59, 31.01.2022

Ali Nazım Sözer

Öz

Çalışma yaşamından engellilik nedeniyle uzak kalan sigortalıların işe dönüşünü sağlamayı amaçlayan esenlendirme (rehabilitasyon) sistemi, çalışmanın nüvesini oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında genel itibariyle esenlendirme kavramı irdelendirkten sonra, esenlendirmenin çeşitleri olan tıbbi esenlendirme, sosyal esenlendirme ve mesleki esenlendirme kavramları üzerinde durulmaktadır. Öte yandan, konuya ilişkin olarak Alman Hukuku’ndaki düzenlemelere değinilmekte, daha sonra Türk Hukuku’ndaki mevzuat hükümleri ve uygulama ele alınmaktadır. Türk Hukuku’ndaki durum bakımından, öncelikle sigortalılık statüsüne bakılmaksızın tüm engelli vatandaşlar bakımından uygulama alanı bulan düzenlemeler üzerinde durulmaktadır. Daha sonra, işçiler, kamu görevlileri ve sosyal tazmin alacaklıları bakımından özel düzenlemeler inceleme konusu yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Esenlendirme, Sosyal Sigorta, Sağlık, Engelli Hukuku, Engelliler Hakkında Kanun

REHABILITATION: A Review in Terms of German and Turkish Law

Öz

The rehabilitation system aiming to ensure the return to work of the insured who have stayed away from working life due to disability, constitutes the core of the work. Within the scope of the study, after examining the concept of rehabilitation in general, the different types of rehabilitation, which are medical rehabilitation, social rehabilitation, and occupational rehabilitation are elaborated. Besides, the regulations in German Law with regard to this subject are mentioned, and then the legislative provisions and the practice in Turkish Law are discussed. In terms of the situation in Turkish Law, first, the regulations that are applicable to all disabled citizens, regardless of their insurance status, are emphasized. Then, special provisions with regard to workers, public officials and social compensation creditors are elaborated. 

Anahtar Kelimeler

Rehabilitation, Social Insurance, Health, Disability Law, Law Regarding the Disabled People

Kaynakça

• Akdemir, Nuran/Akkuş, Yeliz: Rehabilitasyon ve Hemşirelik (Derleme), Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2006, ss. 82–91.
• Akın, Levent: Sosyal Güvenlik Hukukunda Bağımlı Çalışanların Maluliyeti, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• Alper, Yusuf: Sosyal Sigortalar Hukuku, Bursa, 2020.
• Altınsoy, Hülya: Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Türkiye’nin Sosyal Dışlanmayı Önleyici Politikalarının Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2014.
• Arıcı, Kadir: Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Ankara, 2015.
• Atak, Songül: Kuruluşundan Günümüze Avrupa Birliği Hukukunda Engelli Hakları, Legal Hukuk Dergisi, S. 140, 2014, ss. 99-124.
• Azarkan, Ezeli/Benzer, Ekrem: Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme ve Türkiye’de Engelli Hakları, DÜHFD, C. 23, S. 38, 2018, ss. 3-29.
• Beyece İncazlı, Seçil/Özer, Serap/Yıldırım, Yasemin: Rehabilitasyon Hemşireliğinde Hayvan Destekli Uygulamalar, Balikesir Saglik Bil. Dergi, C. 5, S. 2, Ağustos 2016, ss. 88-93.
• Bley, Helmar/Kreikebohm, Ralf/Marschner, Andreas: Sozialrecht, Neuwied, 2017.
• Coşkun Beyan, Ayşe/Bahadır, Hande/Lüleci, Duygu/Çımrın, Arif: Çalışma Hayatında İşe Uygunluk Değerlendirmesi, Çalışma ve Toplum, C. 2, S. 69, 2021, ss. 1147 – 1162.
• Cuhruk, Mahmut/Çolakoğlu H. Servet/Büke, A. Avni: Sosyal Sigortalar-Kanun Şerh İçtihat, Ankara, 1977.
• Çenberci, Mustafa: İş Kanunu Şerhi, Ankara, 1986 (İş Kanunu).
• Çenberci, Mustafa: Sosyal Sigortalar Kanunu Şerhi, Ankara, 1985 (Sigortalar).
• Eichenhofer, Eberhard: Sozialrecht, Tübingen, 2017.
• Ektaş, Ahmet Fatih: Ulusararası Boyutlarıyla Engelli Hakları ve Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi, İstanbul, 2017.
• Frings, Dorothee: Sozialrecht für die Soziale Arbeit, Stuttgart, 2018.
• Fuchs, Maximilian/Preis, Ulrich: Sozialversicherungsrecht, Lehrbuch für Studium und Praxis, Köln, 2009.
• Grühn, Corinna: Einführung in das Sozialrecht, Altenberge, 2020.
• Güzel, Ali/Okur, Ali Rıza/Caniklioğlu, Nurşen: Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 2020 (SGH).
• Güzel, Ali/Okur, Ali Rıza: Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 2004 (Güvenlik).
• Huri, Meral/Aslan, Filiz/Seyhan, Kübra/Akı, Esra/Kerem Günel, Mintaze: Çocukluk Dönemi Habilitasyon Uygulamaları, Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, C. 8, S. 1, 2020, ss. 85-90.
• Kayıhan, Hülya/Köse, Barkın: Türkiye’de ve Dünyada Mesleki Rehabilitasyon, Turkiye Klinikleri J Psychol-Special Topics 2018, C. 3, S. 1, ss. 30-41.
• Kerimoğlu, Hande Bahar: Sosyal Sigortalar Kanunu Açısından Maluliyet Sigortası, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2004.
• Keser, Hakan: 4857 Sayılı Kanuna Göre İşverenin İş Sözleşmesi Yapma ve İş İlişkilerinde Eşit İşlem Yapma Yükümlülükler ve Bunlara Aykırı Davranması Durumunda Karşılaşacağı Yaptırımlar, Kamu İş, C:7, S: 3, 2004, ss. 1-37.
• Knickrehm, Sabine/Kreikebohm, Ralf/Waltermann, Raihmund/Benedix, Mathias: Kommentar zum Sozilarecht, 2021 (SozR).
• Kokemoor, Axel: Sozialrecht, München, 2018.
• Korkusuz, Refik/Uğur, Suat: Sosyal Güvenlik Hukuku, Bursa, 2016.
• Körner, Kasseler: Kommentar, Sozialversicherungsrecht, 2021.
• Küttner, Voelzke: Personalbuch, 28. Auflage 2021.
• Muckel, Stefan/Ogorek, Markus/Rixen, Stephan: Sozialrecht, Münih, 2019.
• Ozanoğlu İ. Teoman/Yalnızoğlu, Sıddık/Tümer, H. Avni: Açıklamalı-İçtihatlı Sosyal Sigorta Mevzuatı, 2. Cilt, Atak Matbaası, Ankara, 1974.
• Ölmez, Adem: İkinci Abdülhamid Döneminde Koruyucu Hekimlik ve Bazı Vesikalar, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, 2013, (https://belgeler.gov.tr/tam-metin/15/tur) Erişim Tarihi: 26.10.2021.
• Schaumberg, Torsten: Sozialrecht, Baden Baden, 2020.
• Schneil, Matthias: Creifelds Kompakt, Rechtswörterbuch, 2021, “Rehabilitation und Teilhabe behinderter Menschen” açıklaması.
• Sözer, Ali Nazım: İşgöremezlik, Meslekte Kazanma Gücünün Kaybı, Çalışma Gücünün Kaybı Kavramları ve Sakatlık Kavramı ile İlişkileri, Adalet Dergisi, C. 1, 1984, 34 vd. (İgöremezlik).
• Sözer, Ali Nazım: Türk Genel Sağlık Sigortası, İstanbul, 2020 (GSS).
• Sözer, Ali Nazım: Türk Sosyal Hukuku, İstanbul, 2020 (TSH).
• Sözer, Ali Nazım: Türk Sosyal Tazmin Hukuku, 2020 (TSTH).
• Süzek, Sarper: İş Hukuku, İstanbul, 2020.
• Şişman, Yener: Türkiye’de Özürlülere Yönelik Yasal Düzenlemeler, Sosyal Siyaset Konferansları, C.1, S.60, 2011, ss. 169-221.
• Tuncay, Can/Ekmekçi, Ömer: Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul, 2019 (SGHD).
• Tuncay, Can: Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul, 2002 (Dersler).
• Tunçomağ, Kenan: Sosyal Sigortalar, İstanbul, 1975 (Sigortalar).
• Tutkun, Engin: Mesleki Rehabilitasyonun Türkiye’deki Mevcut Durumu, Türkiye Raporu, 2021.
• Ul, Necdet: Sosyal Sigortalar Mevzuatı, İstanbul, 1977.
• Uşan, Fatih: Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Temel Esasları, Ankara, 2009.
• Von Koppenfels-Spies, Katharina: Sozialrecht, Tübingen, 2018.
• Wagner, Regina: Krauskopf, Soziale Krankenversicherung, Pflegeversicherung, SGB V, Werkstand: 111. EL Mai 2021.
• Waltermann, Raimund: Sozialrecht, Heidelberg, 2016 (SozR.).
• Yücedal, Amine: İşe Dönüş (Rehabilitasyon) Uygulamaları ve Proje Taslağı Çalışması, Özel Rapor (Rapor).
• Yücedal, Amine: Seçilmiş Bazı Ülkelerdeki Çalışmaya Geri Dönüş Programlarının Malullük Sigortası Kapsamında İncelenmesi ve Türkiye İçin Model Önerisi, (Yayınlanmamış Sosyal Güvenlik Uzmanlığı Tezi), Ankara, 2014 (Geri Dönüş).