HÜKÜMLÜ VE TUTUKLULARIN İNSAN ONURUNA UYGUN KOŞULLARDA BARINMA HAKKI

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 5 - 59, 28.07.2022

Bahattin Aras

Öz

Cezaevindeki infaz sürecinin etkin, ıslah edici ve onarıcı olarak tamamlanabilmesi için öncelikle infaz yer ve koşullarının insan onuruna uygun olması gerekmektedir. Hükümlü ve tutuklunun insan onuruna aykırı ve kötü koşullarda ıslahı veya topluma kazandırılması söz konusu değildir. Hükümlü ve tutuklunun cezasını infaz ettiği fiziki koşulların işkence veya eziyet niteliğinde veya insan onuruna aykırı olmaması gerekir. İnsan onuruna uygun koşullarda barınma hükümlü ve tutuklu için bir hak olduğu kadar Devlet bakımından da bir yükümlülüktür. Bu kapsamda hükümlü ve tutuklunun kapasitenin üstünde koğuşlarda barındırılmaması, koşulları bulunmadıkça tek kişilik hücrelere konulmaması, barınma yerlerinin ısı, ışık, havalandırma gibi fiziki koşullarının uluslararası standartlara uygun olarak dizayn edilmesi gerekir. Ayrıca hükümlü ve tutuklunun cezaevindeki diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza evi personelinin onur kırıcı ve kötü muamele niteliğindeki davranışlarına karşı korunması da Devlet adına bir yükümlülüktür.

Anahtar Kelimeler

İnfaz Hukuku, Cezaevi, Hükümlü, Tutuklu, İnsan Onuru, Barınma

Kaynakça

• Akın, Mehmet Murat: Türkiye Cezaevlerindeki İntihar Davranışlarına Sosyolojik Bir Bakış, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Denizli 2018, s.32-33.
• Akın, Mehmet Murat: “Türkiye ve İngiltere Cezaevi Eğitim Sistemlerinin Yeniden Suç İşlemeye Etkisi Yönünden Karşılaştırılması” Turkish Studies-Education, C.16, S.3, Y.2021, s.1333-1349, (Karşılaştırma).
• Aktaş Ertan, Betül: “Tarihsel Süreçte İnsan Onuruna Kısa Bir Bakış” Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.16, s.1, y.2017, s. 179-208.
• Aldanmaz, Orhan: “İnsan Onuru Işığında Kişisel Özerklik ve Yerellik Kavramı”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIV, S. 1-2, Y.2010, s. 79-109.
• Aras, Bahattin/Güverçin Sezgin: İnfaz Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Arslan, Kahan Onur: “İnsan Onuru Kavramı Ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması”, TBB Dergisi, S.120, Y. 2015, s.155-172.
• Balı Mehmet: Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı Türkiye’de Ceza İnfaz Kurumları ve Tipleri (1923- 2018), Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2021.
• Banks,Cyndi: Criminal Justice Ethics: Theory and Practice, 4. Editions, SAGE Publications, London 2016.
• Cinmen, Ergin: “Tecrit Politikası,” F Tipi Ceza ve Tutukevleri, Birikim Dergisi Y. 200, S.136, s.63-65.
• Coyle, Andrew: Cezaevi Yönetimini İnsan Haklarını Göz Önüne Alan Bir Yaklaşım, Uluslararası Araştırmaları Merkezi, Londra, 2002, s.151, (https://prisonstudies.org/sites/default/files/resources/downloads/turkish3.pdf, İET: 12/03/2022.
• Çalışkan, Suat: “Hükümlü Veya Tutukluların Cezaevinde İntihar Etmesi: Önlemler, yaklaşım ve müdahale ilkeleri”, https://www.hukukihaber.net/hukumlu-veya-tutuklularin-cezaevinde-intihar-etmesi-onlemler-yaklasim-ve-mudahale-ilkeleri-makale,6614.html, İET:02/04/2022.
• Çelik, Elif: “İnsan Hakları Hukukunda İnsan Onurunun Yeri Ve Rolü”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C.9, S. 2, Y. 2019, s. 282-310.
• Demirbaş, Timur: “Ceza İnfaz Hukukunun Çağdaş İlkeleri Açısından 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun (CeGTİK) Değerlendirilmesi”, Ceza Hukuku Dergisi, Nisan 2008, s.101, (İlkeler).
• Demirbaş, Timur: “Tutuklu Olarak Bulunduğu Ceza İnfaz Kurumundaki Barınma Koşulları Nedeni İle Kötü Muamele Yasağının İhlal Edildiği İddiası İle İlgili Anayasa Mahkemesine Yapılan Bireysel Başvuru Üzerine Verilen İhlal Yoktur Kararının (27.6.2018) İncelenmesi”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, C.21, Özel S.Y. 2019, (AYM Kararı), s. 2853-2864.
• Demirbaş, Timur: İnfaz Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Doğru, Osman/Nalbant, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, C.1, Avrupa Konseyi- T.C. Yargıtay Başkanlığı Yayını, Ankara 2012.
• Erdoğan, Oktay: İnfaz Hukuku, Adalet Yayınevi, 3. Baskı, Ankara 2022, s.1005.
• Gözler, Kemal: İdare Hukuku Dersleri. Ekin Yayınevi.11. Baskı, Bursa 2011.
• Kafadar, Muhammet Fatih: “Hukuk, Sivil Toplum ve Demokrasi: ‘İnsan Onuru”, Umut Vakfı Araştırma Merkezi, 3. Hukukun Gençleri Sempozyumu, Antalya, 11-12 Ekim 2013.
• Karakaş Doğan, Fatma: 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun Düzenlemesi Işığında Ceza İnfaz Hukuku, 12 Levha Yayınları, İstanbul 2013.
• Mandıracı, Berkay: Türkiye’de Ceza İnfaz Politikaları ve Kurumlarına İlişkin Yapısal Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, TESEV Yayınları, İstanbul Şubat 2015.
• Özbek, Veli Özer: İnfaz Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 14. Baskı, Ankara 2021.
• Özkavalcı, Nimet: İnfaz Hâkimliği, Seçkin Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara 2021.
• Reynaud, Alain; Hapishanelerde İnsan Hakları, Çev. İhsan Kuntbay, TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi, Yayın No: 240, Ankara 1992.
• Seymen Çakar, Ayşen: “Hukuki Bir Kavram Olarak İnsan Onuru”, Umut Vakfı Araştırma Merkezi, 3. Hukukun Gençleri Sempozyumu, Antalya, 11-12 Ekim 2013, s.1-8, www.umut.org.tr , İET:05/04/2022.
• Smit, Dirk van Zyl/ Snacken, Sonia: Principles of European Prison Law and Policy: Penology and Human Right, OUP Oxford, New York 2009.
• Şimsek, Oğuz: Anayasa Hukukunda İnsan Onuru Kavramı ve Korunması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, İzmir 1999.
• Ülkü, Muhammet Murat: “AİHS’nin 3. Maddesi Kapsamında Devletin Hürriyetini Kısıtladığı Kişilerin Gözaltı-Tutma Koşullarına Yönelik Pozitif Yükümlülükleri”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.13, Nisan 2013, s. 268-280.
• Worley, Vidisha Barua/Worley, Robert M.: American Prisons and Jails: An Encyclopedia of Controversies and Trends [2 volumes], ABC-CLIO, California 2018.
• Yakışır, Berivan: Türkiye’de Tutuklu Ve Hükümlülerin Yeniden Sosyalleştirilmesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Yüksek Lisans Programı (İnsan Hakları Hukuku), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008.
• “CHP’den cezaevi raporu: Son 25 yılda 641 kişi intihar etti”, https://hapistesaglik.cisst.org.tr/?p=93, İET:01/04/2022 “İkinci Yılında OHAL’in Toplumsal Maliyetleri”, Mağdurlar İçin Adalet Topluluğu (Rapor) Ocak 2019, s.430, https://www.raporlar.org/wpcontent/uploads/2019/01/RAPOR_2019_OHALin_Toplumsal_Maliyetleri_2.pdf, İET:01/04/2022.
• “Striking the Right Balance: Toward a Better Understanding of Prison Strikes”, Harvard Law Review, Vol. 132, NO.5, March 2019, s.1490-1519, https://harvardlawreview.org/2019/03/striking-the-right-balance-toward-a-better-understanding-of-prison-strikes/, İET: 18/02/2022, s.1519.
• “Türkiye'de tek kişilik hücrelerde kaç mahkûm var?”, 10.05.2019, https://www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiyede-tek-ki%C5%9Filik-h%C3%BCcrelerde-ka%C3%A7-mahk%C3%BBm-var/a-48624244, İET:04/04/2022.
• Avrupa İşkencenin ve İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi (CPT), Temel Standartlar, CPT/Inf/E (2002) 1- Rev. 2010 Türkçe / Turkish / Turc, 2. Genel Rapor’dan alıntı [CPT/Inf(92) 3], Prg.53, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/viewer.html?pdfurl=https%3A%2F%2Fwww.refworld.org%2Fcgi-bin%2Ftexis%2Fvtx%2Frwmain%2Fopendocpdf.pdf%3Freldoc%3Dy%26docid%3D4d78827e2, İET: 14/02/2022.
• Avrupa İşkencenin ve İnsanlıkdışı veya Onurkırıcı Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi (CPT), CPT Standartları, s.15 vd., chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/viewer.html?pdfurl=https%3A%2F%2Fwww.refworld.org%2Fcgi-bin%2Ftexis%2Fvtx%2Frwmain%2Fopendocpdf.pdf%3Freldoc%3Dy%26docid%3D4d78827e2, İET: 07/04/2022.
• Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin Üye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında Rec (2006) 2 Sayılı Tavsiye Kararı, (Avrupa Cezaevi Kuralları), https://cte.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/1982019151 705 tavsiye_kararlari.pdf, İET:21/02/2022.
• Avrupa Konseyi Raporu: Türkiye cezaevlerinde doluluk oranında rekor üzerine rekor kırdı, https://www.gazeteruzgarli.com/avrupa-konseyi-raporu-turkiye-cezaevlerinde-doluluk-oraninda-rekor-uzerine-rekor-kirdi/ İET:15/02/2021.
• Birleşmiş Milletler Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kurallar (Nelson Mandela Kuralları), https://tihv.org.tr, İET: 12/03/2022.
• Ceza İnfaz Kurumu İstatistikleri, 2020: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ceza-Infaz-Kurumu-Istatistikleri-2020-37202, İET: 10/03/2022.
• Ceza İnfaz Kurumunda Bulunan Tutuklu/Hükümlü Mevcutları, https://cte.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/cik-istatistikleri12012021090932, İET: 10/03/2022.