LACANCI BAKIŞ KAVRAMI ve İMGENİN BAKIŞI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 47 - 66, 31.12.2018

Engin Ümer

Öz

Resim sanatı yirminci yüzyıl boyunca ontolojik
anlamda kendisi üzerine düşünmüştür. Resim temsil ettikleri, gösterdikleri,
göstermedikleriyle anlam kazanmıştır. Ressamın konumu izleyicinin görüş alanını
belirlemekten çıkmıştır. Bunun yerine ressamlar izleyicinin görme alanına hücum
eden imgeler üretmeyi tercih etmişlerdir. Bu yüzden resim doğaya açılan bir
pencere değil, görme alanının düzensizliğinin bir temsili sayılabilir. Bu
konuda araştırma yapmak için pek çok teorik fikir öne sürülebilir. Psikanalizde
bunlardan birisidir.Fransız psikanalist Jacques Lacan’ın bakış kavramı görsel
sanatlarda ilgi görmüş kavramlarındandır. Bakış, zamansız ve kültürel
bağlamları olmayan anlamlarıyla insan soyuna özgüdür. Lacan için öznenin
merkeziliğinin kırılgan olduğunu gösteren anlamdadır. Bakış, kesin anlamını
vermediğimizdir. Ancak o her zaman olacaktır. İnsana özgü olan bakış, kem göz
ile karşılık bulabilir. Bakış, ressamın ilgisini çeker. Ressam için bakış,
görme alanını aşandır. Lacan’ın psikanalitik çerçevede tanımlarını yaptığı
bakış konusunda resim sanatında gösterme, mevcut hale getirme, deforme etme,
silme veya görünürlüğünü güçlendirme gibi ressamların temsil stratejileriyle
ilişkili düşüncelerin üretilebileceği görülmüştür. Bu ilişki içerisinde bu
çalışma, önce Lacan’ın bakış kavramını psikanaliz ve sonra sanat ile ilgisi
içerisinde sanat tarihinden seçilmiş örnekler etrafında anlatma amacında
olmuştur. Örnekler klasik batı resim sanatı tarihinden, modern batı sanatın ve
çağdaş sanattan olmuştur. Bakış kavramı ile ilişkili olarak batı sanatı
örneklerine odaklanılmasının nedeni sanat tarihi açısından değişimleri veya
bakış konusundaki fikirleri göstermek olmuştur. Çalışmada konu edilen örnekler
resmin gösterim tarzını anlamak ve bakış konusunda neler söylenebileceğini
göstermek adına sanat teorisi açısından ele alınmıştır. Çalışmamızın sonucunda
ise Lacan ve konu edilen ressamların bakış konusunda ortak denilebilecek
düşünceler ürettiklerine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Jacques Lacan, Bakış, Temsil, İmge

Kaynakça

• BACON, F. (2011). David Sylvester'le Söyleşi. Çev. Sabri Gürses. Sanat ve Kuram 1900-2000 Değişen Fikirler Antalojisi içinde ss. 676-680. İstanbul: Küre Yayınları.
• BARTHES, R. (2011). Camera Lucida. Çev. Reha Akçakaya. İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
• CASTANET, H. (2017). Lacan'ı Anlamak. Çev.Baturalp Aslan. İstanbul: Encore Yayıncılık.
• DANTO, A. (2010). Sanatın Sonundan Sonra. Çev. Zeynep Demirsü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Da VİNCİ, L. (2015). Paragone/Sanatların Karşılaştırılması. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• DELEUZE, G. (2009). Francis Bacon Duyumsamanın Mantığı. Çev. Can Batukan ve ece Erbay. İstanbul: Norgunk yayınları.
• FONTANA, L. (2011). Beyaz Manifesto. Çev. Sabri Gürses. Sanat ve Kuram 1900-2000 Değişen Fikirler Antalojisi içinde ss. 693-697. İstanbul: Küre Yayınları.
• FOUCAULT, M. (2001). Kelimeler ve Şeyler. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: İmge Kitabevi.
• FREUD, S. (1999). Sanat ve Edebiyat. Çev. Dr. Emre Kapkın ve Ayşen Tekşen Kapkın. İstanbul: Payel Yayınları.
• GOMBRİCH, E.H. (1992). Sanat ve Yanılsama. Çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• HEGEL, G. F. (1994). Estetik I. Çev. Taylan Altuğ ve Hakkı Hünler. İstanbul: Payel Yayınları.
• HOMER, S. (2013). Jacques Lacan. Çev. Abdurrahman Aydın. İstanbul: Phoenix Yayınları.
• KANT, I. (2006). Yargı Yetisinin Eleştirisi. Çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınları.
• KLEİN, Yves (2002). Chelsea Oteli Manifestosu. Çev. Deniz Artun ve Alpagut Gültekin. İstanbul: Norgunk Yayınları.
• LACAN J. (2013). Psikanalizin Dört Temel Kavramı Seminer 11. Kitap. Çev. Nilüfer Erdem. İstanbul: Metis Yayınları.
• LEADER D. (2004). Mona Lisa Kaçırıldı/Sanatın Bizden Gizledikleri. Çev. Handan Akdemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• LEPPERT, R. (2009). Sanatta Anlamın Görüntüsü. Çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• MANGUEL, A. (2002). Picasso: Şiddet İmgesi. Sanat Dünyamız sayı 83 içinde ss. 199-206. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• McGOWAN, T. (2012). Gerçek Bakış. Çev. Zeynep Özen Barkot. İstanbul: Say Yayınları.
• McGOWAN, T. ve KUNKLE S. (2014). Lacan ve Çağdaş Sinema. Çev. Yasemin Ertuğrul. İstanbul: Say Yayınları.
• NASİO, J.D. (2009). Jacques Lacan'ın Kuramı Hakkında Beş Ders. Çev. Murat Erşen. İstanbul: İmge Kitabevi.
• PANOFSKY, E. (2013). Perspektif: Simgesel Bir Biçim. Çev. Yeşim Tükel Kılıç. İstanbul: Metis Yayınları.
• POLLOCK, J. (2011). İki Açıklama. Çev. Sabri Gürses. Sanat ve Kuram 1900-2000 Değişen Fikirler Antalojisi içinde ss. 610-611. İstanbul: Küre Yayınları.
• SİLVERMAN, K. (2006). Görünür Dünyanın Eşiğinde. Çev. Aylin Onocak. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• TABUROĞLU, Ö. (2018). Nazar Başkası Nasıl Görür?. İstanbul: Doğu-batı Yayınları ZİZEK S. (2012). Lacan Hakkında Bilmeyi Hep İstediğiniz Ama Hitchcock'a Sormaya Korktunuz Her Şey. Çev. Burcu Erdoğan. İstanbul: Agora Yayınları.
• TURA, S. M. (2015). Freud'dan Lacan'a Psikanaliz. İstanbul: Kanat Yayınları.
• ZİZEK, S. (2004). Yamuk Bakmak. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.