Göz ve Bakış Diyalektiğinde Anamorfoz ve Zizek Perspektifinden Güncel Sanat Temsilleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 80 - 94, 19.04.2023

Evşen Yetim Derya Elmalı Şen

https://doi.org/10.47481/yjad.1203335

Öz

Optik illüzyonlara dayalı sanatlar, eski çağlardan bugüne dek insanın günlük yaşamına eşlik etmektedir. Çarpık olan bu görüntülerin içinde saklanan çarpık olmayan görüntüyü görebilmek için bir ayna ya da özel bir bakış açısından bu görüntülere bakmak gerektiği yüzyıllardır bilinmektedir. Öncelikle, resim gibi sanatsal alanlarda sanatçıların kendi ustalıklarını sergilemelerinde rol alan bu anamorfik yapılar/yanılsamalar sinema, mimarlık, enstalasyon, heykel gibi alanlara dahil olduğu gibi düşünsel ve yazınsal alanlarda da etkilerini göstermiştir. ‘Yamuk bakmak’ anlamına gelen anamorfoz kavramı; dünyanın önde gelen teorisyenlerinden Slovaj Zizek’in psikanaliz, felsefe ve politika inancı üzerine kurduğu çalışmalarının neredeyse merkezinde yer almaktadır. Çalışmada, anamorfoz kavramının kuramsal zemini üzerine tartışılarak gerçek ve gerçeklik ile ilişkisi irdelenmiştir. Farklı disiplinlerde tasarlanan ve ortaya konulan anamorfik görüntülerin, resimlerin, mekân ya da heykellerin nasıl yaratılabileceğine dair teorik arka plan incelenmiştir. Böyle bir inceleme sonucunda özellikle mimaride kullanılan ve mimari ile bütünleşen resim, heykel, enstalasyon gibi anamorfik eserlerin hem kamusal hem de özel alanlarda kullanıcı deneyimlerine farklı bir renk ve anlam getireceği düşünülmektedir. Anamorfik eserler her ne kadar fiziksel bir gösterge olsalar da arka planlarında yatan kuramsal bilgi ile insanın düşünsel varoluşunda ve bakış açısında psikolojik, sosyolojik, siyasi değişimlerin mümkün olabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yanılsama, Anamorfoz, Yamuk Bakma, Gerçeklik, Slovaj Zizek., illusion, anamorphosis, look awry, reality, Slovaj Zizek

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Anamorphosis in Dialectic of Eye and Gaze and an Analysis on Contemporary Art Representations from Zizek Perspective

Öz

Arts based on optical illusions have accompanied people’s daily life from ancient times to the present. It has been known for centuries that it is necessary to look at these images from a mirror or a special point of view in order to see the undistorted image hidden inside these distorted images. First of all, these anamorphic structures/illusions, which play a role in the artists’ display of their mastery in artistic fields such as painting, have shown their effects in intellectual and literary fields as well as in fields such as cinema, architecture, installation and sculpture. The concept of anamorphosis, which means ‘looking awry’, is almost at the center of the work of Slovaj Zizek, one of the world’s leading theorists, on psychoanalysis, philosophy and political belief. In the study, the theoretical basis of the concept of anamorphosis was discussed and its relationship with real and reality was examined. The theoretical background on how to create anamorphic images, paintings, spaces or sculptures designed and presented in different disciplines has been examined. As a result of such an examination, it is thought that anamorphic works such as painting, sculpture, installation, which are used in architecture and integrated with architecture, will bring a different color and meaning to user experiences in both public and private spaces. Although anamorphic works are physical indicators, they show that psychological, sociological and political changes are possible in the intellectual existence and perspective of human beings with the theoretical knowledge underlying them.

Anahtar Kelimeler

illusion, anamorphosis, look awry, reality, Slovaj Zizek

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Ana Britannica (2004). Ana Britannica Ansiklopedisi, İstanbul: Ana Yayıncılık.
• Araujo, A. (2017). Anamorphosis: Optical Games with Perspective’s Playful Parent, Proceedings of
• Recreational Mathematics Colloquium v- G4G (Europe), pp. 71–86.
• Baltrušaitis, J. (1995). Aberrations: Les Perspectives Dépravées-1. Paris: Flammarion.
• Behrens, R. (1984). Design in the visual arts. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
• Berger, J. (2013). Görme Biçimleri, Çev: Y. Salman, 19. Baskı. İstanbul: Metis.
• Büyük Lügat (1969). Büyük Lügat Ansiklopedisi, İstanbul: Meydan Yayınevi.
• Demirel, Ö. (1993). Eğitim Terimleri Sözlüğü, Ankara: Usem Yayınları.
• Eroğlu, Ö. (2006). Resim Sanatı Sözlüğü, İstanbul: Nelli Sanatevi.
• Evans, D. (1996). An Introductory A Dictionary of Lacanian Psychoanalysis, London and New York: Routledge.
• Felluga, D., F. (2015). Critical Theory: The Key Concepts. New York. Routledge.
• Gandolfi, E. (2018). Virtual Reality and Augmented Reality. Handbook of Research on K-12 Online and Blended Learning (2nd ed.) içinde, Ed. Kennedy, K, Ferdig, R.E., pp. 545-561. PA: ETC Press.
• Gardner, M. (1988). Time Travel and Other Mathematical Bewilderments: W. H. Freeman and Company NewYork.
• Glennerster, A., Gilson, S., Tcheang, L. & Parker, A. (2010). Perception of size in a “dynamic Ames room”, abstract, Journal of Vision. 3(9), pp:490.
• Gombrich, E. H. (2015). Sanat ve Yanılsama. (Çev: A. Cemal). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hochberg, J. (1978). Perception (2nd ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• İnceoğlu, M. (2004). Tutum-Algı İletişim, Ankara: Elips Kitap.
• Kay, S. (2006). Zizek: Eleştirel Bir Giriş. (Çev: Z. Kuyumcu). İstanbul: Encore Yayınları.
• Kaya, Y. (2020). Sanatta Evrimleşen Bakış Açısı: “Anamorfoz” ve Çağdaş Bir Uygulayıcısı Olarak Kurt Wenner, Turkish Studies, 15(2), s. 1079-1099.
• Keleşoğlu, B., & Uygungöz, M. (2014). Sanat ve Tasarımda Anamorfik Görüntüler. Sanat & Tasarım Dergisi, 7 (7), s. 1-18.
• Kocalan, M., & Türkdoğan, T. (2018). Çağdaş Sanatta Bir Yanılsama Tekniği: ‘Anamorfoz’ ve Felice Varini. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), s. 527-541.
• Kotler, P. (2001). A Framework for Marketing Management. Upper Saddle River. NJ: Prentice Hall.
• Macmilan English Dictionary for Advanced Learners (2002). English Dictionary, London: Macmillan Education.
• Melnikova, E. I. (2011). Anamorphic Art. VII All-Russian Conference: Youth and Science içinde, pp. 22-25, Krasnoyarsk/ Russia: Siberian Federal University.
• Messaris, P. (1994). Visual literacy: Image, mind and reality. Colorado: Westview Press.
• Meydan Larousse, 1979. Büyük Lûgat ve Ansiklopedi, Cilt:1, İstanbul: Meydan Yayınevi.
• Önder, B. A. (2021).Gerçek Ve Anlam Arasında Etkı̇leşı̇m Yaratma Teknı̇ğı̇; Anamorfı̇k İllüzyon. İletişim Çalışmaları Dergisi, 7 (2), s. 219 - 261.
• Özbalkan, N. (2006). Teknik Terimler Sözlüğü-Technical Dictionary. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Parsıl, Ü. (2012). Görsel Algılama, (1.Baskı). İstanbul: An Yayıncılık.
• Purushottam, K., Chandramouli, Dr. K., Sree Naga Chaitanya, J., Gowreswari, B., (2021). A Review on Virtual Reality and Augmented Reality in Architecture, Engineering and Construction Industry. International Journal for Modern Trends in Science and Technology, pp. 28-33.
• Rigel, N., Batuş, G., Yücedoğan, G., & Çoban, B. (2005). Kadife karanlık: 21.Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar. İstanbul: Su Yayınları.
• Sekmen, M. (2022). Babanın Adını Reddetme Temelinde The Piano Filmine Lacancı Bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı:26, s. 551-563.
• Sharp, J. (1998). Problems with Holbein's Ambassadors and the Anamorphosis of the Skull, 20th Glebe, Watford, England, Wd2 6LR, Bridges Mathematical Connections in Art, Music, and Science.
• Taştan, R. T. (2018). Türkiye’de Çağdaş Sanatta Yerleştirme (Enstalasyon) ve Kültür, Sanatta Yeterlilik Tezi, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı, Ankara.
• Toluyağ, D. (2020). Sanat Pratiğinde Enstalasyon, Mekan, Nesne ve Sanatçı Örnekleri, Akademik Sanat, 5 (11), s.101-114.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
• Uzel, Ö. (2020). Slavoj Zizek: 21. Yüzyıl İletişim Çağının En Radikal Düşünürü, İstanbul: Karakarga Yayınları.
• Varolun, O. (2014). Slavoj Zizek: İdeoloji Kavramına Lacancı Psikanalizden Bakışın Felsefi Bir Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü̈, Felsefe Ana Bilim Dalı, Mersin.
• Yılmaz, M. (2005). Modernizmden Postmodernizme Sanat, Ankara: Ütopya Yayınları.
• Zizek, S. (2002). Kırılgan Temas, (T. Birkan Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Zizek, S. (2004). Yamuk Bakmak Popüler Kültürden Jacques Lacan'a Giriş, (T. Birkan Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Zizek, S. (2019). İdeolojinin Yüce Nesnesi. (T. Birkan Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Wenner, K. (2011). Asphalt Renaissance: The Pavement Art and 3-D Illusions of Kurt Wenner. New York: Sterling Signature.
• Web Adresleri
• URL 1. (2022). https://www.mediagang.co.uk/blog/power-of-anamorphic-images adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 23.9. 2022).
• URL 2. (2022). https://jhna.org/articles/eyed-awry-blind-spots-and-memoria-in-the-zimmern-anamorphis/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 23.9. 2022).
• URL 3. (2022). https://samkitcher.wordpress.com/2014/10/21/tuesday-afternoon-project-david-hockney-week-3/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 5.10. 2022).
• URL 4. (2022). https://www.npg.org.uk/collections/search/portrait/mw02032/King-Edward-VI adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 5.10. 2022).
• URL 5. (2022). https://www.tarihlisanat.com/hans-holbein-ve-elciler-tablosu/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 5.10. 2022).
• URL 6. (2022). https://www.meer.com/centre-pompidou/fr/artworks/84830 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 10.10. 2022).
• URL 7. (2022). https://www.istanbultakipte.com/haberler/siyaset/yerel-yonetimler/beyoglunda-sanat-merdivenlere-tasti.html adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 10.10. 2022).
• URL 8. (2022). https://www.yenicaggazetesi.com.tr/ogrencilerin-beyoglunun-merdivenlerini-sanatla-doldurdu-304120h.htm adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 10.10. 2022).
• URL 9. (2022). https://twitter.com/ozcanyuksek/status/1322049215187587072/photo/1 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 13.10. 2022).
• URL 10. (2022). https://masterengelslaura.wordpress.com/2016/12/11/istvan-orosz-anamorphose-0-2/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 10.10. 2022).
• URL 11. (2022). https://it.wikipedia.org/wiki/Video_anamorfico adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 13.10. 2022).
• URL 12. (2022). http://www.oldhollywoodfilms.com/2015/07/lady-in-lake.html adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 9.11. 2022).
• URL 13 (2022), https://www.iksv.org/tr/iksv-galalari/iksv-galalari-baslat-ready-player-one, (Erişim Tarihi: 3.12. 2022).
• URL 14 (2022), https://ww3.fmovies.co/film/her-2329/, (Erişim Tarihi: 3.12. 2022).
• URL 15. (2022). https://www.camera-obscura.co.uk/article/ames-room-a-brief-history adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 9.11. 2022).
• URL 16. (2022). https://boutrosbounahra.com/anamorphicperspectivemuseum adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 9.11. 2022).
• URL 17. (2022). https://media-cdn.tripadvisor.com/media/photo-s/12/9b/55/d9/tesla-examined.jpg adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 11.11. 2022).
• URL 18. (2022). https://www.musement.com/uk/prague/entry-ticket-to-illusion-art-museum-prague-238323/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 11.11. 2022)
• URL 19. (2022). https://www.prosko.cz/anamorphosis/mustafa-kemal-ataturk adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 11.11. 2022).
• URL 20. (2022). https://jontyhurwitz.com/all-the-art adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 11.11. 2022).