Diş Hekimlerinin Cıva Maruziyetinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 42 - 50, 30.01.2023

Necmi Yayla , Ahmet Turan , Elif Şahin , Mustafa Haluk İşeri , Ersi Kalfoğlu

Öz

Amaç: Cıva, doğada doğal olarak bulunan, oda sıcaklığında buharlaşabilen ve yüksek toksisite gösteren bir ağır
metaldir. Diş hekimliği alanında kullanılan cıvalı materyaller ve amalgam dolgular nedeniyle cıvanın toksikolojik
ve ekolojik zararlarından söz edilmektedir. Bu araştırma
kapsamında diş hekimlerinin diş hekimliği uygulamaları nedeniyle cıvaya maruziyetleri ve cıvaya maruziyetin
önlenmesi için iş sağlığı ve güvenliği, çevre kontrol uygulamaları yolu ile alınacak tedbirlerin ortaya konulması
amaçlanmıştır.
Yöntem ve Gereç: Çalışma kapsamında gönüllü 41 diş hekiminden alınan idrar örneklerinde indüktif eşleşmiş plazma-kütle spektrometrisi ile cıva analizi yapılmıştır. İdrar
cıva analizlerini takiben İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi
Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi’nde 5 farklı klinikte cıva
buharı ölçümü atomik absorpsiyon spektrometre cihazında NIOSH 6009 standardına göre gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: İdrar cıva analizleri sonucunda en düşük idrar
cıva miktarı 0,14 µg/L iken en yüksek idrar cıva miktarı
ise 4,12 µg/L olarak bulunmuştur. Dünya Sağlık Örgütü
tarafından idrarda kabul edilebilir cıva seviyesi <20 µg/L
(<100 nmol/L) olarak belirlenmiş ve idrar örneklerinin tamamında cıva seviyesi bu sınır değerin altında bulunmuştur. İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi’nde gerçekleştirilen ölçümlerde en düşük
cıva buharı miktarı 0,0021 mg/m3
ve en yüksek cıva buharı
miktarı 0,0023 mg/m3
olarak tespit edilmiştir. Bu sonuçlar,
iş yeri ortamı için ulusal standardımızda belirlenen 0,02 mg/m3
sınır değerinin ve uluslararası kabul görmüş sınır
değerlerin altında kalmaktadır.
Sonuç: İş sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirildiğinde elde ettiğimiz bulgular, diş hekimleri için amalgam
kaynaklı cıva maruziyetinin önemsiz seviyelerde olduğunu
ortaya koymuştur. Bu durum, Minamata Sözleşmesi’nin
uygulamaya alınması, iş sağlığı ve güvenliği politikalarının ve uygulamalarının yaygınlaşması, gelişen teknoloji ve
teknikler gibi etkenler ile ilişkilendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Cıva, Amalgam, İş Sağlığı ve Güvenliği, Toksisite

Kaynakça

• Abacı Kalfoğlu E. “Adli Kimya Açısından Ağır Metaller”. (2022). Adli Kimya içinde Bölüm 7. (sy .115-124). Ed. Salkım İşlek D., Yükseloğlu EH. Nobet Tıp Kitapevi, İstanbul. ISBN: 978-605-335-758-2
• 2. Pandey, G., & Madhuri, S. (2014). Heavy metals causing toxicity in animals and fishes. Research Journal of Animal, Veterinary and Fishery Sciences, 2(2), 17-23.
• 3. WHO, (2017). Mercury and Health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mercury-and-health (Erişim: 01.07.2021).
• 4. Soydemir, E. (2013). Katı örneklemeli yüksek çözünürlüklü elektrotermal atomik absorpsiyon spektrofotometresi ile 2,5 pm hava partiküllerinde cıva tayini (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı, İstanbul.
• 5. Erkekoğlu, P., & Kadıoğlu, E. (2013). Cıva zehirlenmesi ve tedavisi (Sayı, 37). Türk Toksikoloji Derneği, Toksikoloji Bülteni, 37:6-9.
• 6. UNEP. Many products Still contain mercury. These alternatives could replace them; UN Environment Program: Nairobi, Kenya, (2019); Available online: https://www.unep.org/news-and-stories/story/many-products-still-contain-mercury-these-alternatives-could-replace-them
• 7. Regulation (EU) 2017/852. (2017). (Erişim: 27.12.2022) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32017R0852&from=en
• 8. WHO, Educational Course : Mercury and human health (2021). ISBN: 978- 92-890-5588-8. ISBN: 978-92-890-5588-8. Erişim Tarihi: 20.12.2022. Erişim Adresi : https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/345443/978 9289055888-eng.pdf
• 9. Şatır, S. (2019). Ultra yüksek alan manyetik rezonans görüntülemenin amalgam faz değişimi ve civa salınımı üzerine etkisinin değerlendirilmesi (Diş Hekimliğinde Uzmanlık Tezi). Akdeniz Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız Diş ve Çene Radyolojisi Anabilim Dalı, Antalya.
• 10. Richardson, G. M., Wilson, R., Allard, D., Purtill, C., Douma, S., & Graviere, J. (2011). Mercury exposure and risks from dental amalgam in the US population, post-2000. Science of the Total Environment, 409(20), 4257- 4268. doi:10.1016/j.scitotenv.2011.06.035
• 11. Department of Health and Human Services (US) Bethesda (MD): Life Sciences Research Office; (2004). Review and analysis of the literature on the potential adverse health effects of dental amalgam; pp. 1–59.
• 12. Aaseth, J., Hilt, B., & Bjørklund, G. (2018). Mercury exposure and health impacts in dental personnel. Environmental research, 164, 65-69. doi:10.1016/j.envres.2018.02.019
• 13. Pereira, A. K. S., & Rodrigues, L. A. (2019). Prevalence of Dental Amalgame in Uninassau School of Dentistry Clinic. Int J Oral Dent Health, 5, 097. doi: 10.23937/2469-5734/1510097
• 14. Nagpal, N., Bettiol, S. S., Isham, A., Hoang, H., & Crocombe, L. A. (2017). A review of mercury exposure and health of dental personnel. Safety and health at work, 8(1), 1-10. doi: 10.1016/j.shaw.2016.05.007
• 15. Frykholm, K. O. (1957). On mercury from dental amalgam: Its toxic and allergic effects, and some comments on occupational hygiene. Almqvist & Wiksells boktr..
• Engle, J. H., Ferracane, J. L., Wichmann, J., & Okabe, T. (1992). Quantitation of total mercury vapor released during dental procedures. Dental Materials, 8(3), 176-180. doi: 10.1016/0109-5641(92)90078-Q
• 17. Björkman, L., Sjursen, T. T., Dalen, K., Lygre, G. B., Berge, T. L. L., Svahn, J., & Lundekvam, B. F. (2017). Long term changes in health complaints after removal of amalgam restorations. Acta Odontologica Scandinavica, 75(3), 208-219. doi:10.1080/00016357.2016.1278262
• 18. Craig, R. G., & Pwers, J. M. (2002). Restorative dental materials (11th ed.), Mosby, St. Louis, Missouri, USA, 672-675.
• 19. Resmî Gazete, Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği, Sayı : 27021, Tarih: 11.10.2008, Erişim Tarihi: 23.11.2022. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/10/20081011-10.htm
• Karakaya, A. E. (2018). Kimyasaldan gıdaya doz ve risk. Ankara: Artek Reklamcılık Ltd
• 21. Kari, P. (2018). Amalgam toksikolojisi ve insan sağlığı üzerine etkileri, Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, Özel Sayı.
• 22. Doğan, F. (2014). Diş hekimliği hizmetlerinde atık yönetimi. II. ulusal sağlık kuruluşları çevre yönetimi sempozyumu, 153-159.
• 23. Hocaoğlu, S.M. (2017). Sağlık kuruluşları atık su/sıvı atık yönetimi el kitabı, 17-18.
• 24. Fong, B. M. W., Siu, T. S., Lee, J. S. K., & Tam, S. (2007). Determination of mercury in whole blood and urine by inductively coupled plasma mass spectrometry. Journal of analytical toxicology, 31(5), 281-287. doi: 10.1093/ jat/31.5.281
• 25. Mostafavi, S. M., & Ebrahimi, A. (2019). Mercury determination in work place air and human biological samples based on dispersive liquid-liquid micro-extraction coupled with cold vapor atomic absorption spectrometry. Analytical Methods in Environmental Chemistry Journal, 2(04), 49-58. doi: 10.24200/amecj.v2.i04.81
• 26. Yıldız, S., (2020). Şiddet davranışı gösteren adolesanlarda kan, plazma ve idrarda ağır metal (kurşun, cıva, kadmiyum, mangan) düzeylerinin değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi). Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı, Diyarbakır.
• 27. Baelum, J., & Pöckel, H. (2007). Reference document on exposure to metallic mercury and the development of symptoms with emphasis on neurological and neuropsychological diseases or complaints. Odense: Department of Occupational and Environmental Medicine, Odense University Hospital.
• 28. Bjørklund, G., Hilt, B., Dadar, M., Lindh, U., & Aaseth, J. (2019). Neurotoxic effects of mercury exposure in dental personnel. Basic & Clinical Pharmacology & Toxicology, 124(5), 568-574. doi: 10.1111/bcpt.13199
• 29. Jonidi Jafari, A., Esrafili, A., Moradi, Y., & Mahmoudi, N. (2020). Mercury level in biological samples of dentists in Iran: a systematic review and meta-analysis. Journal of Environmental Health Science and Engineering, 18(2), 1655-1669. doi:10.1007/s40201-020-00558-w
• 30. Echeverria, D., Heyer, N. J., Martin, M. D., Naleway, C. A., Woods, J. S., & Bittner Jr, A. C. (1995). Behavioral effects of low-level exposure to Hg∘ among dentists. Neurotoxicology and teratology, 17(2), 161-168. doi: 10.1016/0892-0362(94)00049-J
• Lenvik, K., Woldbæk, T., & Halgard, K. (2006). Exposure to mercury among dental personnel–a presentation of historic measurement data. Den norske tannlegeforenings Tidende, 116, 350-356.
• 32. Shirkhanloo, H., Fallah Mehrjerdi, M. A., & Hassani, H. (2017). Identifying occupational and nonoccupational exposure to mercury in dental personnel. Archives of Environmental & Occupational Health, 72(2), 63-69. doi:1 0.1080/19338244.2014.964391
• 33. Girgin, Gözde, Palabiyik-Yücelik, Saziye Sezin, Sipahi, Hande, Kilicarslan, Bilge, Ünüvar, Songül, Tutkun, Engin, Yilmaz, Ömer Hinc and Baydar, Terken. (2022) "Mercury exposure, neopterin profile, and tryptophan degradation in dental technicians" Pteridines, vol. 33, no. 1, , pp. 32-38. https://doi. org/10.1515/pteridines-2022-0040
• 34. NIOSH 6009. https://www.cdc.gov/niosh/docs/2003-154/pdfs/6009.pdf (Erişim: 28.06.2022)
• 35. OSHA, Occupational Safety and Health Administration, Mercury (Vapor)† Erişim Tarihi: 23.11.2022, Erişim adresi: https://www.osha.gov/chemicaldata/505
• 36. Resmi Gazete (2013) Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Erişim Tarihi: 23.11.2022, Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=18709&- mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
• 37. International Labour Organization (ILO), WHO (2017). International Chemical Safety Card (ICSC) 0056: Mercury. Geneva: ILO/WHO Erişim Tarihi: 02.01.2023 Erişim Adresi: https://www.ilo.org/dyn/icsc/showcard. display?p_lang=en&p_card_id=0056&p_version=2
• 38. New Jersey Department of Health (NJDOH), (2009). Hazardous Substance Fact Sheet, Erişim Tarihi: 02.01.2023 Erişim Adresi: https://www.nj.gov/ health/eoh/rtkweb/documents/fs/1183.pdf.
• 39. Ishihara N. (2022). “Effects of exposure to metallic mercury vapor at low concentrations on urinary excretion of NAG activity, protein, and mercury”. Trace Elements and Electrolytes, Vol. 39 – No. 1/2022 (25-31).