THE REPRESENTATION OF LESSER-KNOWN BOTANICAL IMAGES IN TURKISH FOLK MUSIC IN ORAL CULTURE AND THEIR RELATIONSHIP WITH CULTURAL MEMORY

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 2418 - 2449, 30.09.2025

Can Doğan

https://doi.org/10.51576/ymd.1759625

Öz

This article examines the representation of botanical symbols in the Turkish folk music repertoire within oral culture through an interdisciplinary approach, thoroughly exploring their connection to cultural memory. Little-known plants such as Gonnara, Kelem, Karamık, Isırgan, and Aluç are analyzed in terms of their representation in oral culture through folk songs selected from the Turkish folk music repertoire. The main objective of the research is to reveal the symbolic connections between these rarely mentioned plants and the main themes in terms of cultural identity. In this study, which was examined using qualitative content analysis, the emotional and social roles of botanical symbols in song lyrics were revealed. The findings of the study show that these lesser-known plants play important roles as carriers of aesthetic expression as well as intergenerational cultural identity and memory. Furthermore, it shows that these plants make meaningful contributions to oral culture through music, facilitating the transmission of social values from generation to generation. Ultimately, this study is valuable for understanding cultural continuity in Turkish folk music. The plants featured in folk songs are also important in terms of expressing both their local names and the cultural context of the region.

Anahtar Kelimeler

Botanical İmagery , Turkish Folk Music , Cultural memory , Oral culture. , Local Plants

TÜRK HALK MÜZİĞİNDE AZ BİLİNEN BİTKİSEL İMGELERİN SÖZLÜ KÜLTÜRDEKİ TEMSİLİ VE KÜLTÜREL BELLEKLE İLİŞKİSİ

Öz

Bu makalede, Türk halk müziği repertuvarında yer alan bitkisel sembollerin sözlü kültürdeki temsili, disiplinler arası bir yaklaşımla ele alınmış ve kültürel bellek ile arasındaki bağ kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Gonnara, Kelem, Karamık, Isırgan ve Aluç gibi az bilinen bitkiler, Türk halk müziği repertuvarından seçilen türküler aracılığıyla, sözlü kültürdeki temsili yönüyle tahlil edilmiştir. Araştırmanın temel amacı, söz konusu az sıklıkta değinilen bitkilerin kültürel kimlik yönünden ana temalarla olan sembolik bağlarını ortaya koymaktır. Nitel içerik analiz yöntemiyle incelenen bu çalışmada bitkisel sembollerin türkü sözlerinde barındırdığı duygusal ve toplumsal roller ortaya konmuştur. Araştırmanın bulguları, az bilinen bu bitkilerin estetik ifadelerinin yanı sıra kuşaklar arası kültürel kimliğin ve hafızanın da önemli taşıyıcıları olarak roller üstlendiğini göstermiştir. Ayrıca, söz konusu bitkilerin müzik aracılığıyla da sözlü kültüre anlamlı katkılar sunduğu, toplumsal değerlerin kuşaktan kuşağa aktarımını kolaylaştırdığını göstermektedir. Sonuç itibariyle bu çalışma Türk halk müziğinde kültürel devamlılığın anlaşılması açısından kıymetlidir. Halk türkülerinde yer alan bu bitkilerin hem yöresel adları hem de yöredeki kültürel bağlamının ifade edilmesi yönüyle de önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bitkisel İmgeler , Türk Halk Müziği , Kültürel Bellek , Yöresel Bitkiler , Sözlü Kültür

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Teşekkür eder, kolaylıklar dilerim.

Kaynakça

• Akın, B. (2020). Türk Halk Bilimi Çalışmalarında Müziğin İşlevselliği Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme* Millî Folklor, 2020, Yıl 32, Cilt 16, Sayı 127.
• Arıkan, R. (2021). Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. Arslaner, A., Çakır, Ö.& Çakıroğlu, K. (2016). Karamuklu Dondurma/ Ice- cream with karamuk.In Uluslararası Erzincan Sempozyumu. 28 Eylül-1 Ekim 2016, Erzincan, Türkiye. Arslantaş, H. (2020). Kırıkhan (Hatay) Yöresinin Etnobotanik Özellikleri (Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa). Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bulut, i & Özdemir F. (2011) Anadolu’nun Önemli Bir Kültür Coğrafyası Unsuru: Üzerlik Otu Standard Ekonomik ve Teknik Dergisi, Sayı 590, sayfa: 93–97.
• Çam, E. (2020). Hıdırellez Geleneğindeki Cadı İnancı: Balkanlar ve Anadolu Örneği. Balkanlarda Türk Dili Ve Edebiyatı Araştırmaları, 2(1), 25-38.
• Dikmen, M., & Terkin, T. (2022). Türkülerde Beddua: TRT Halk Müziği Repertuvarı Örneği. Turkish Academic Research Review, 7(3), 731-761. https://doi.org/10.30622/tarr.1160775.
• Emnalar, A (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Güven, M. (2009) Türküler Dile Geldi, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
• Hacısüleymanoğlu, G.E. (2024). Türkülerdeki Söz Varlığının Kültürel Motiflerle Değerlendirilmesi- Safranbolu Örneği Cilt: 13 Sayı: 5, 2160 - 2179, 31.12.2024.
• İşler, D., & Hayırlı, O., (2017). Kültürel Antropoloji: Temel Kavramlar. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İşleroğlu, H., Yıldırım, Z. & Yıldırım, M. (2005). Fonksiyonel bir gıda olarak keten tohumu. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 23-30.
• Kırçıl, Z. N. (2019). Hititlerde mitoloji ve ritüel. In Uluslararası Mitoloji Sempozyumu/ International Symposium on Mythology (2-5 May 2019, Ardahan).
• Kundakcı, M. (2019). Kırgız Şiirinde ‘Akan Su’ Akımı ile Yapılan Tabiat Güzellemesinin Çağrışımları Üzerine (Ceñicok Kökö Uulu, Togolok Moldo ve Barpı Alıkulov’un Şiirleri Örneğinde). Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi (42), 187-218. https://doi.org/10.17498/kdeniz.557352
• Okuşluk, Ş. (2011): Türk Halk Kültüründe Bolluk ve Bereketle İlgili İnanç ve Uygulamalarda Eski Türk Kültürü İzleri Cyprus İnternational Universty Folklor/Edebiyat, Cilt:17, Sayi:66, 2011/2.
• Özkan, H. İsmail, (2000), Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri, (6. Baskı), İstanbul, Ötüken Neşriyat.
• Recepoğlu, E., & Çınar, H. (2024). İlkokul Birinci Sınıf Öğrencilerinin Okul Stresi ve Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Alınması Gereken Tedbirler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(2), 1349-1384. https://doi.org/10.17152/gefad.1311532.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306.
• Samur, Ş. (2024). Türk kültüründe büyü yapılan otlar: Sivas Örneği. Kültür Araştırmaları Dergisi, 22, 16-30. Tan, N. (1995). Folklor (Halkbilimi) Genel Bilgiler. Yaylım Matbaası, İstanbul.
• Türkmen, F. (2012). Türk kültüründe tarihi gelişim içinde hayvan ve bitkilerin “ölçü birimi” olarak kullanılması hakkında, Millî folklor, 2012, yıl 24, sayı 95.
• Uludağ, E. & İlgar, K (2024). Bilecik Türkülerinin Müzikal ve Edebi Açıdan İncelenmesi, Online Journal of Music Sciences, 2024, 9(2), 647-665 https://doi.org/10.31811/ojomus.1569048.
• Yahya Kaçar, G, (2009). Türk Musikisi Rehberi, Ankara; Maya Akademi Yayınları.
• Yahya Kaçar, G, (2010). Bektaşi Nefeslerindeki Melodik ve Ritmik Özellikler Year 2010, Issue: 55, 219- 238, 28.01.2013.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.