HAFİF USULÜ KULLANILAN MURABBA BESTELERİN FORM VE GÜFTE-BİÇİM ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 4, 2613 - 2534

Özgür Yakınlar , Yasin Bol

https://doi.org/10.51576/ymd.1781300

Öz

ÖZ
Hafif usûlü, 27 farklı usûlde tespit edilebilen toplam 594 beste formundaki eser arasında 108 adet ile en fazla kullanılan usûldür. Bunun yanı sıra Hafif usûlü, 32 zamanlı diğer usûller arasında da en çok tercih edilen usûl olmuştur (Muhammes 55 adet, Berefşan 14 adet). Hafif usûlünde bestelendiği tespit edilen 108 bestenin 104’ü Murabba beste, dördü Nakış Beste olarak bestelenmiştir. Bestelerde, Hafif usûlünün “32/2’lik” olan üçüncü ve “32/4’lük” olan ikinci mertebeleri kullanılmıştır. Bestekârların beste formunda eser üretmek noktasında ilgilerine mazhar olan Hafif usûlünün, süreç içinde değişen birkaç farklı şekli olduğu bilinse de bu farklılıklar usûlün zamanı ile ilgili değil vuruluş biçimi ile ilgili farklardır. Hafif usûlünde Türk müziği nota arşivlerinden tespit edilebilinen tüm Hafif usûllü murabba bestelerin incelendiği bu araştırmada, eserler form-biçim ve güfte-biçim olmak üzere iki ayrı başlıkta incelenmiştir. Böylelikle Hafif usûllü bestelerde; 15 farklı form-biçim ile altı farklı temel form-biçim kullanıldığı, güfte-biçim başlığında ise sekiz farklı vezinde yazılmış şiirlerin güfte olarak seçildiği ve bu vezinlerin dört tanesini kullanan bestekârların, bestelerin inşasında ortak biçimler kullandıkları sonuçlarına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hafif usûlü , Beste formu , form-biçim , güfte-biçim , Türk müziği.

FORM AND LYRIC CONSTRUCTION ANALYSIS OF MURABBA BESTES COMPOSED IN HAFİF USUL

Öz

ABSTRACT
Hafif usûl is the most preferred usûl with 108 pieces among a total of 594 bestes in 27 different usûls. In addition, the Hafif usûl has been the most preferred usûl among other 32-beat usûls (Muhammes 55 pieces, Berefşan 14 pieces) of the 108 bestes identified as being composed in the Hafif usûl, 104 are Murabba Bestes and four are Nakış Bestes. In the bestes, the third degree of the Hafif usûl in “32/2” and the second degree in “32/4” were used. Although it is known that the Hafif usûl, which has attracted the attention of composers in terms of producing works in the form of bestes, has several different forms that have changed over time, these differences are not related to the time of the usûl, but to the way it is performed. In this study, in which all hafif usûl Murabba bestes that could be identified from Turkish music notation archives were examined, these works were analysed under two separate headings: form-construction and lyric construction. Thus, it has been concluded that 15 different form construction and six different basic form construction were used in the bestes with Hafif usûl, and the title of lyric construction, poems written in eight different verses were chosen as lyrics, and the composers who used four of these verses used common or similiar compositional patterns in the bestes.

Anahtar Kelimeler

Hafif usûl , Beste form , form-construction , lyric-construction , Turkish music.

Kaynakça

• Ezgi, S. (1935). Nazarî ve Amelî Türk Mûsikîsi. İstanbul: Bankalar Basımevi.
• Karadeniz, E. (2013). Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Özalp, N. (1992). Türk Mûsikîsi Beste Formları. Ankara: TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayın Müdürlüğü Yayınları.
• Özkan, İ.H. (2013). Zencir. TDV içinde, TDV İslam Ansiklopedisi (C.15, s. 144). TDV.
• Öztuna, Y. (2006). Türk Mûsikîsi Ansiklopedik Sözlüğü, Ankara: Orient Yayınları.
• Şafak, Y. (2003). Aruz Terimleri. Konya: Tekin Kitabevi.
• Yavaşca, A. (1992). Beste. TDV içinde, TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 5, s. 543). TDV.
• Yavaşca, A. (2002). Türk Mûsikîsi’nde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları.
• Url1: (Erişim adresi: https://www.notaarsivleri.com/eskisite/Turk_Sanat_Muzigi.html), (Erişim tarihi: 04.08.2025).
• Url2: (Erişim adresi: https://www.devletkorosu.com/index.php/nota-arsivi/nota-arsivi),(Erişim tarihi: 08.08.2025).
• Url3: (Erişim adresi: https://divanmakam.com/_forum_/eser-nota-arsivi.4/), (Erişim tarihi: 14.08.2025).
• Url4: (Erişim adresi: https://www.neyzen.com/ney_klasik_eserler.html), (Erişim tarihi: 14.08.2025).
• Url5: (Erişim adresi: https://nota-arsivi.github.io/), (Erişim tarihi: 18.08.2025).