Liderlik ve Motivasyon Teorileri: Kuramsal Bir Çerçeve

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 85 - 116, 01.07.2015

Yasemin Küçüközkan

Öz

Bu makale çalışmasının liderlik ve motivasyon teorileri çerçevesinde iki ana amacı bulunmaktadır. Birincisi, liderlik ve liderlik teorilerine yönelik kuramsal bir araştırma yapmaktır. Öncelikle liderlik kavramı tanımlanarak, başlıca liderlik teorileri incelenmiş ve liderliğin kurumlardaki önemine değinilmiştir. Özellikle liderlikte davranışsal yaklaşımlar ele alınmaya çalışmıştır. Bu amaçla, çalışmada yer alan liderlikte davranışçı yaklaşımlar tanımlanmış, yapılan literatür incelemesi ile incelenmiştir.

Makale çalışmasının ikinci amacı ise, motivasyon ve motivasyon teorilerine yönelik kuramsal bir araştırma yapmaktır. Öncelikle motivasyon kavramı tanımlanarak, başlıca motivasyon teorileri incelenmiş ve motivasyonun kurumlardaki önemine değinilmiştir. Özellikle sağlık kurumları ve hastaneler açısından bir değerlendirme yapılarak, sağlık personelinin motivasyon düzeyinin önemi ele alınmaya çalışmıştır. Bu amaçla, çalışmada yer alan motivasyon kavramı ve motivasyon teorileri tanımlanmış, yapılan literatür incelemesi ile motivasyon kavramının diğer kavramlar ile olan ilişkileri incelenmiştir. Çalışmanın sonunda, sağlık kurumlarında görev yapan çalışanlar ile ilgili olarak motivasyonun önemi çerçevesinde değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Liderlik teorileri, Davranışsal yaklaşımlar, Motivasyon, Motivasyon teorileri, Motivasyon faktörleri, Sağlık çalışanları

Leadership and Motivation Theories: A Theoretical Framework

Öz

Within the framework of leadership and motivation theories, this article study has two main objectives. The first objective is to perform a theoretical research on the concept of leadership and leadership theories. Initially, the leadership concept was defined, the basic leadership theories were examined and the importance of leadership was discussed. In particular, an assessment was done for the behavioral approaches on leadership theory. As such, the leadership concept and leadership theories were described and in the light of the extant literature, the evaluations on behavioral approaches of leadership were made.

The second objective of this article study is to perform a theoretical research on the concept of motivation and motivation theories. Initially, the motivation concept was defined, the basic motivation theories were examined and the importance of motivation was discussed. In particular, an assessment was done for the health organizations and hospitals and the motivation of health care employees was evaluated. As such, the motivation concept and motivation theories were described and in the light of the extant literature, the relations of motivation with other concepts were examined. In conclusion, the evaluations about the importance of motivation among health care employees working in health organizations were made.

Anahtar Kelimeler

Leadership, Leadership theories, Behavioral approaches, Motivation, Motivation theories, Motivation factors, Health Care employees

Kaynakça

• Ağırbaş, İ., Çelik, Y. ve Büyükkayıkçı, H. (2005), Motivasyon Araçları ve İş Tatmini: Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı Hastane Başhekim Yardımcıları Üzerinde Bir Araştırma, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt:8, Sayı:3, ss. 312-329.
• Akdemir, A. (2004). Temel İşletmecilik Bilgileri, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Akel, S. ve Akarsu, G. (2001), İşletme Yönetiminde Liderin Fonksiyonları ve Etkinliği, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İstanbul.
• Alcan, Z. (1997). Bayındır Tıp Merkezi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü Hasta Memnuniyet Anket Sonuçları, Sağlık Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Performans Ölçümü, Ankara, Haberal Eğitim Vakfı, ss. 133-138.
• Ali, N. ve Baloch, Q. B. (2010), Job Satisfaction And Employees Turnover Intention (Case Study Of Pakistan Based Banking Sector), Interdisciplinary Journal Of Contemporary Research In Business, Cilt:2, Sayı:5, ss. 39-66.
• Arcak, A. ve Kasımoğlu, E. (2006), Diyarbakır Merkezdeki Hastane ve Sağlık Ocaklarında Çalışan Hemşirelerin Sağlık Hizmetlerindeki Rolü ve İş Memnuniyetleri, Dicle Tıp Dergisi, Cilt:33, Sayı:1, ss. 23-30.
• Arıkanlı, A.; Ulubaş, B. (2004), Yönetim: Yönetim Fonksiyonları ve Yönetici Davranışları, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayını, Ankara.http://www.tarimpersonel.gov.tr/genelmudurkitabı.doc.
• Aslan, Ş., Özata, M. ve Mete, M. (2007), Sağlık Kuruluşlarında Toplam Kalite Yönetimine Ulaşmada İç Müşteri Memnuniyeti: Dr. Faruk Sükan Doğum ve Çocuk Hastanesi Örneği, Bildiri, V. Ulusal Sağlık Kuruluşları Yönetimi Kongresi.
• Aytürk, N.(1999), Yönetim Sanatı – Başarılı Yönetim ve Yöneticilik Teknikleri, Yargı Yayınları, Yargı Matbaası, 3. Baskı, Ankara.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2009). Örgütsel Adalet Algısı Örgütsel-Vatandaşlık Davranışı İlişkisinde İş Tatmininin Aracılık Rolü. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 21-23 Mayıs, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü.
• Buluç, B. (1998), Bilgi Çağı ve Örgütsel Liderlik (Organizational Leadership and Information Era), Yeni Türkiye Dergisi, Cilt:4, Saı:20, ss. 1205-1213.
• Büyükdere, Ö. (2006), The Effects of Implicit Theories of Intelligence on Flow and Job Satisfaction Mediated by Goal Orientation, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Cameron, J., Bank K.M. ve Pierce W.D. (2001), Pervasive negative effects of rewards on intrinsic motivation, the myth continues, The Behavior Analyst, Cilt:24, ss. 1-44.
• Chen, G., Ployhart, R. E., Thomas, H. C., Anderson, N. ve Bliese, P. D. (2011), The power of momentum: A new model of dynamic relationships between job satisfaction change and turnover intentions. Academy of Management Journal, Cilt:54, Sayı:1, ss. 159-181.
• Çivilidağ, A. (2003), Anadolu lisesi ve özel lise öğretmenlerinin iş tatmini, iş stresi ve algılanan sosyal destek düzeylerinin karşılaştırılmasına yönelik bir analiz. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Daft, R.L. (2000), Management. 5th Edition, U.S.A.: The Dryden Press.
• Daft, R.L. (2000). Management, 2. Baskı, Orlando, Dryden Press.
• Davis, K. ve Newstrom, J.W. (1999). Human Behaviour at Work, 8.Baskı, McGraw-Hill, A.B.D..
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1985), Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York. A.B.D..
• Doğan, S. (2001), Vizyona Dayalı Liderlik, Philip & Richard’s İnsan ve İş Kaynakları Danışmanlığı Yayını, Seçil Ofset, İstanbul.
• Efekan, H.(2007), Kara Harp Okulu Olimpik Spor Branşlarında Yapılan Bireysel Sporlar ile Takım Sporlarının Harbiye’lilerin Liderlik Özelliklerine Sağladığı Etkilerin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Erdem, R., Rahman, S., Avcı, L., Göktaş, B., Şenoğlu, B. Fırat, G. (2008), Investigating Job Satisfaction and Burnout Levels of the Persons Working for the Hospitals at City Center of Elazığ, Turkey, Journal of Applied Sciences Research, Cilt:4, Sayı.2, 188-201.
• Eren, E. (1989), İşletme Örgütleri Açısından Yönetim Psikolojisi. İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayınları, 296,363.
• Eren, E. (2004), Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, 8. Baskı, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Fındıkçı, İ. (2000), İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Alfa Aktüel Kitabevi.
• Gökçe, Z. (2005), Spor Yönetiminin Farklı Boyutlarında Yer Alan Spor Yöneticilerinin Liderlik Tiplerinin Araştırılması (Ege Bölgesi Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Güney, S.(2000), Yönetim ve Organizasyon El Kitabı, Nobel Yayın Dağıtım,Yayın No:207, Ankara.
• Hageman, G. (1997), Motivasyon El Kitabı, Bireysel Yatırım Dizisi, Rota Yayınları, İstanbul.
• Karakaya, A. ve Ay, F.A. (2007), Çalışanların Motivasyonunu Etkileyen Faktörler: Sağlık Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt : 31 No:1, ss. 5567.
• Keçecioğlu, T.(2003), Lider ve Liderlik, Okumuş Adam Yayınları, Yay.No:19, Liderlik Dizisi:12, İstanbul.
• Kıdak, L. ve Aksaraylı, Ö. G. D. M. (2009), Sağlık hizmetlerinde motivasyon faktörleri. Sosyal Bilimler, Cilt:7, No:1, ss.75-84.
• Koçel, T. (2005), İşletme Yöneticiliği, Beta Yayınları, Yay. No: 1382, 9. Baskı,İstanbul.
• Koçel, T. (2005), İşletme Yöneticiliği. 10.Basım, Arıkan Yayınevi, İstanbul.
• Koçel, T. (2007). İşletme Yöneticiliği. 11th Ed., Arıkan Press, Istanbul.
• Korkmaz, S. (2008), Hastanelerde doktor, hemşire ve ebelerin motivasyonunu etkileyen faktörler: bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Kul, M. (2010), Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Yıldırma (mobbing) Yaşama Düzeyleri, Örgütsel Bağlılıkları ve İş Doyumu Arasındaki İlişki, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kültür, Y.Z.(2006), Ortaöğretim Kurumlarındaki Yöneticilerin Liderlik Stilleri ve Kişilik Özelliklerinin Karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lambert, E. G. ve Hogan, N. L. (2009), The Impact of Job Satisfaction on Turnover Intent : A Test of a Structural Measurement Model Using a National Sample of Workers, The Social Science Journal, Cilt:38, ss. 233-250.
• Lee, T.B. (2007). Yeni Yöneticinin El Kitabı-2: Üstün Performans Geliştirme, Çev.Vedat G.Diker, Çanta Kitapları Dizisi: 3, Hayat Yayıncılık, İstanbul.
• Luthans, F. (2008), Organizational Behaviour, McGraw Hill, U.S.A..
• Masroor, A.M. ve Fakir, M. J. (2009), Level of Job Satisfaction and Intent to Leave Among Malaysian Nurses, Business Intelligence Journal, Cilt:3, Say:1, ss.123-137.
• McKenna, E. (1987), Human Resources Management: A Concise Analysis, Essex Dorset Press.
• Metle, M. (2001), Education, Job Satisfaction and Gender in Kuwait, The International Journal of Human Resource Management, Cilt:12, Sayı:2, ss.311- 332.
• Mirze, K. (2002), Introduction to Business. Literatür Yayınevi, İstanbul.
• Northcraft, G. (1994), Organizational Behaviour, The Dryden Press, Orlando.
• Oksay, A. (2005), Çalışanlarda İş Tatmini: Sağlık Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Organ, D. W. ve Konovsky, M. (1989). Cognitive versus Affective Determinants of Organizational Citizenship Behavior, Journal of Applied Psychology, Cilt:74, No:1, ss. 157‐164.
• Organ, D. W. ve Ligly, A. (1995). Personality, Satisfaction and Organizational Citizenship Behavior, Journal of Social Psychology, Cilt:135, Sayı:3, ss. 339‐350.
• Paille, P. (2011), Stressful Work, Citizenship Behaviour and Intention to Leave the Organization in a High Turnover Environment: Examining the Mediating Role of Job Satisfaction, Journal of Management Research, Cilt:3, Say:1, ss.1-14.
• Ribiere, V.M. (2001), Assessing Knowledge Management Initiative Success as A Function of Organizational Culture, Yayınlanmamış Doktora Tezi The School of Engineering and Applied Science of The George Washington University.
• Robbins, S.P. (2002), Organizational Behaviour. 10th Edition, U.S.A.: Prentice Hall.
• Scott E.S. (2010), Perspectives On Healthcare Leader And Leadership Development, Journal of Healthcare Leadership, Cilt:2, 83-90. Luthans, F. (2008), Organizational Behaviour. U.S.A.: McGraw Hill Publishing.
• Scott E.S. (2010), Perspectives On Healthcare Leader And Leadership Development, Journal of Healthcare Leadership, Cilt:2, 83-90. Semiz, H. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinde sporun liderlik üzerine etkisi (Hendek örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Sevimli, A. ve İşcan, Ö.F. (2005), Bireysel ve İş Ortamına Ait Etkenler Açısından İş Doyumu, Ege Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı 1-2, Ocak-Temmuz 2005, ss.55-64.
• Slattery, J. P. ve Selvarajan, T. R. (2005), Antecedents to temporary employee's turnover intention, Journal of Leadership & Organizational Studies, Cilt:12, Sayı:1, ss.53-66.
• Şimşek, H. (2005), Örgütler, Yönetim ve Liderlik: Liderliğe Çoklu Bakış”, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Semineri, 5-9 Eylül, http://www.mebnet.net/duyurular/seminer/hasansimsek.htm. Şişman, M. (2002), Öğretim Liderliği, Pegem A Yayıncılık, Ankara,
• Tabak, A.(2001), Tarihsel Gelişimi İçerisinde Liderlik Tanımları ve Liderlik Kavramının Günümüzdeki Yeri, Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 2001-2002, 6(2), www.kho.edu.tr/yayinlar/bilimdergisi/doc/2001-2/1-bilder.doc (11.10.2005).
• Tatlı, H. ve Kaya, H. ve Halisdemir, N. (2008), Bingöl İl Merkezinde Bulunan Hastanelerde Görev Yapan Hekimlerin İş Doyumlarının Değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt.15, Sayı:3, ss.151-161.
• Tekarslan, E. (2000), Davranışın Sosyal Psikolojisi, Dönence Basımevi, İstanbul.
• Tekin, A. ve Zorba, E. (2001), Spor ve Rekreasyon Organizasyonlarında Etkili Liderlik, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, ss.28-36.
• Tevrüz, S. (1999), Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, Türk Psikologları Derneği Yayınları, Ankara.
• Uno H. ve Zakaiasen K. (2010), Public Health Leadership Education In North America, Journal of Healthcare Leadership, Cilt:2, ss.11-15.
• Uysal, Ş. A., Keklik, B., Erdem, R. ve Çelik, R. (2012), Hastane Yöneticilerinin Liderlik Özellikleri İle Çalışanların İş Üretkenlik Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt:15, Sayı:1, ss.25-57.
• Veloutsou , C. A. ve Panigyrakis, G. G. (2004), Consumer Brand Managers’ Job Stress, Job Satisfaction, Perceived Performance and Intention to Leave, Journal of Marketing Management , Cilt:20, ss.105-131.
• Yılmaz, İ. (2008), Sporcu Algıları Çerçevesinde Farklı Spor Branşlarındaki Antrenörlerin liderlik Davranış Analizleri ve İletişim Beceri Düzeyleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, K. (2006), İstanbul ili, Anadolu yakası, Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin iş tatmini ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Yüksek lisans programı, İstanbul.
• Yukl, G. (1989), Leadership In Organizations, Prentice Hall Inc., New Jersey.
• Zel, U.(2001), Kişilik ve Liderlik, 1.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.