Management and Organization: An Attempt to Create a Genealogy of a Scientific Discipline

Yıl 2023, , 167 - 186, 27.12.2023

Recai Coşkun

https://doi.org/10.18657/yonveek.1200120

Öz

Management and Organization (MO) has passed in its formation process. Using a qualitative research approach and the document analysis pattern, this study examines the formel, conceptual and institutional formation of the discipline In this way, a genealogy of the discipline was created based on the academic activities and institutional developments that took place. It was identified that developments at three different levels have had an impact on the formation of the discipline since the late 1920s. At the macro level are the Turkish alphabet and language revolutions, the closure of Darulfunun, and the establishment of universities. At the meso level, important changes include the adoption of the French, then the German, and finally the American approach to education, the growth of universities outside of Istanbul and Ankara, and the creation of the UAK (Inter-Universities Committee). The separation of business departments from economics departments, the emergence of business departments' sub-fields, the growing number of textbooks on management and organization, the publication of journals, and the organization of conferences and congresses are all important micro-level developments that have shaped the MO discipline.
Keywords: Management, Organization, Scientific Discipline, Scientific Field,
Jel Classification:M10

Anahtar Kelimeler

Management, Organization, Scientific Discipline, Scientific Field

‘Sevkülidare ve Teşkilat’tan’ ‘Yönetim ve Organizasyon’a: Bir Bilimsel Disiplinin Soyağacını Oluşturma Girişimi

Öz

Bu çalışmanın amacı, Yönetim ve Organizasyon (YO) disiplininin oluşum sürecinde geçirdiği aşamaları incelemektir. Nitel bir araştırma yaklaşımı ve belge çözümleme deseninin kullanıldığı bu çalışma, disiplinin biçimsel, kavramsal ve kurumsal oluşumunu incelemektedir. Bu yolla, akademik faaliyetlere ve kurumsal gelişmelere dayalı olarak disiplinin bir soyağacı oluşturulmuştur. 1920'lerin sonlarından itibaren üç farklı düzeydeki gelişmelerin disiplinin oluşumunda etkili olduğu saptanmıştır. Makro düzeyde Türk alfabe ve dil devrimleri, Darülfünunun kapatılması ve üniversitelerin kurulması söz konusudur. Meso düzeydeki önemli değişiklikler arasında Fransız, ardından Alman ve nihayet Amerikan eğitim yaklaşımının benimsenmesi, İstanbul ve Ankara dışındaki üniversitelerin büyümesi ve UAK'ın (Üniversitelerarası Kurul) oluşturulması yer almaktadır. İşletme bölümlerinin iktisat bölümlerinden ayrılması, işletme bölümlerinin ana bilim dallarının ortaya çıkması, yönetim ve organizasyonla ilgili ders kitaplarının artması, dergilerin yayınlanması, konferans ve kongrelerin düzenlenmesi YO disiplinini biçimlendiren mikro düzeydeki önemli gelişmelerdir.
Anahtar Kelimeler: Yönetim, Organizasyon, Bilimsel Disiplin, Bilimsel Alan
Jel Sınıflandırması:M10

Anahtar Kelimeler

Yönetim, Organizasyon, Bilimsel Disiplin, Bilimsel Alan

Kaynakça

• Alakavuklar, O. N. (2010) Eleştirel Bakış Açısı: Türkiye İçin Bir Lüks mü Yoksa Gerekli mi? 18. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Adana, 290-298.
• Alkan, İ. (1937). İşletme Ekonomisi. Ankara: Köyhocası Basımevi.
• Aydın, V. (1969). İşletme Organizasyonundaki Gelişmeler. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Baş, E. (2011). Bir Akademik Disiplin Olarak İslâm Tarihi. Dini Araştırmalar, Cilt 14, Sayı 39, 20-49.
• Berkman, A. Ü. (2009). Türk Yönetim Yazını ve Türkiye’de Yönetim ‐ Örgüt Alanının Gelişimi: 1990 Yılı Sonrası (Nereden Nereye). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 13‐24.
• Bowen, G. A. (2009). Document Analysis as a Qualitative Research Method. Qualitative Research Journal, Vol. 9, Iss. 2, 27-40.
• Ceyhun, E. (1970). Uygulamalı İş İdaresi. Ankara: TODAİE.
• Coşkun, R. (2009). Yönetim Organizasyon Ders Kitaplarında Biçim ve İdeoloji. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 4,Sayı 1, 239-258.
• Coşkun, R. (2019). Bilim, Düşünce ve Üniversite: Modern Türk Düşüncesinin Sorunlu Doğası Üzerine Okumalar. The Journal of International Scientific Researches, Cilt 4, Sayı1, 58-71.
• Coşkun, R. (2020). Klasik Yönetim ve Kapalı Sistem mi? 1925 Yılından Önce Yazılmış Yönetim Ders Kitaplarında Açık Sistem İmaları, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 119–140.
• Coşkun, R. (2022). Nitel Araştırmalarda Sorunlar: Seçilmiş Makalelerin Eleştirel Bir İncelemesi ve Bazı Öneriler. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 23, Sayı 1,165-189.
• Çil, U. (2022). Türkiye'de Yönetim ve Organizasyon Çalışmalarının Güncel Görünümü. Derleyen Ş. Karabulut) Bilimsel Gelişmeler Işığında Yönetim ve Strateji Araştırmaları, 93-108, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Dirlik, S. (2011). Örgütler ve Yönetim Alanındaki Uluslararası Ders Kitapları ile Ulusal Ders Kitaplarının Karşılaştırılması. 19. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi.
• Dirlik, S. (2016) Bakmak ya da Görmek: Türk Yönetim Yazınını İnceleyen Çalışmaların Seyri. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, Cilt.1, Vol. Sayı, 1, 79-132.
• Dirlik, S. ve Şehitoğlu, Y. (2015). Türkiye’deki Yönetim Yazınında Süreklilik ve Değişim: 2000’li Yıllarda Türkiye’de Yönetim Yazını. 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi.
• Deloge, L. G. (1934). Ticari ve Sinai Teşkilat. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Dereli T. (1976). Organizasyonlarda Davranış, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Downey, J. R. (1963). İstihsal Planlama ve Kontrol Teşkilatının Kurulması. İstanbul: İskender Matbaası.
• Döven, S. ve Coşkun, R. (2005). Türk Bilim Cemaatinin Bilimsel Duruşu (Yönetim ve Organizasyon Kongre Bildirileri Örneği). 13. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 71‐73.
• Efeoğlu, E. (2011). Tutumbilim ile Yazın. Milli Eğitim, Sayı 191, 55-67.
• Erçek, M. ve Üsdiken, B. (2011). İşletme İktisadı: Türkiye’de Bir Akademik Disiplinin Oluşumu, Gelişimi ve Sönüşü. (Derleyenler, E. Tokdemir,
• Ö. Günçavdı ve S. S. Kaya.), Prof. Dr. Haydar Kazgan’a Armağan: Yakın Tarihimizin İktisadi Panoraması. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Erdemir, E. (2008). Yönetim ve Örgüt Araştırmalarında Ölçek Kullanımı: Yönetim Organizasyon Kongre Bildirileri Örneği. 16. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 397-403.
• Erdemir, E. (2009). Türkiye’de Yönetim/Örgüt Alanının Gelişimi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 7-12.
• Eroğlu, O. (2015). Türk Yönetim ve Organizasyon Yazınında Mobbing: Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildirileri ve Lisansüstü Tezler Üzerine Bir İnceleme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, 269-286.
• Eroğlu, O. (2020). Türkiye’de İşletme Tarihinin Görünümü ve Gelişimi: Yönetim ve Organizasyon Kongre Bildirileri Üzerinden Bir Bakış. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 5, 1603-1609.
• Etzioni, A. (1969). Modern Örgütler. Ankara: Güzel İstanbul Matbaası.
• Fergan, O. (1974). İşletme Yönetiminde Sistem. İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayınları.
• Fişek, K. (1975). Yönetim, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Gulbenkian Komisyonu (2011). Sosyal Bilimleri Açın: Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor. 8. Baskı. İstanbul: Metis.
• Güneysu, A. (1971). Modern İşletme Yönetimi. Ankara: Özel Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Yayınevi.
• Güvenbal (1960). İşletme Organizasyonu ve İdaresi. Ankara: Ticaret Yüksek Öğretmen Okulu Yayınları.
• Hatipoğlu, Z. (1964). İşletmelerde Organizasyon. İstanbul: Anıl Yayınevi.
• Hatipoğlu, Z. (1976). Organizasyon: Personel Davranışı ve Yönetimi, Aktif Büro Basım Org. Yayınları.
• Hatipoğlu, Z. (1986). İşletmelerde Yönetim, Organizasyon ve Personel Davranışı. İstanbul: Temel Araştırma Yayınları.
• Hirsch, E. (1985). Hatıralarım: Kayzer Dönemi, Weimar Cumhuriyeti, Atatürk Ülkesi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Hopper, J. R. (1966). Yönetimde Beşerî İlişkiler. Ankara: Türkiye Hizmet İçi Eğitimciler Derneği.
• İngiltere Maliye Bakanlığı (1958). Teşkilat ve Metod İncelemeleri. (Çeviren K. Sürgit), Ankara: TODAİE.
• Iliffe, R. (2016). Bir Disiplinin Gelişim Hikayesi: Bilim Tarihi. Antalya: Lotus.
• Isaac, A. (1943). İşletme İktisadının Mahiyeti, Önemi ve İnkişafı. İşletme: İşletme Ekonomisi ve Organizasyon Mecmuası, Cilt 1, Sayı 1, 4-7.
• Isaac, A. (1946). İşletme İktisadı, İşletme Faaliyetlerinde Beşerî Amil-Ücret Problemleri: Cilt: 2. (Çeviren A. A. Özeken), İkinci Tabı, İstanbul: Adnan Kitabevi.
• Isaac, A. (1956). İşletme İktisadı: Cilt: (Çeviren 1. O. Tuna), Üçüncü Tabı, İstanbul: Sermet Matbaacılık.
• Keskin, N. E. (2006). Türkiye’de Kamu Yönetimi Disiplininin “Köken” Sorunu, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 39, Sayı 2, 1-28.
• Kırkbeşoğlu, E., Sözen, H. C. ve Kurt, E. (2015). Türkiye’de Örgüt Kuramı Çalışmalarının Bibliyometrik Profili: Atıf Ağlarının Dönemsel Karşılaştırılması. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 52, 109-136.
• Kızıldağ, D., ve Özkara, B. (2014). Türkiye’de Örgütsel Davranış Araştırmalarındaki Yönelimler: Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 14, Sayı 28, 611-631.
• Kingsbury, J. B. ve Mıhçıoğlu, C. (1954) Türk Devlet Teşkilatında Personelin Yetiştirilmesi Hakkında Rapor, Ankara: TODAİE.
• Koç, U. (2010). Türk Örgütsel Öğrenme Yazını: Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongre Bildirileri Örneği, 18. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 20-22.
• Koçer, M. (1967) İşletme Yönetiminde Organizasyon Fonksiyonu. Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık.
• Kurdoğlu, F. (1938). Ziraat Mahsulleri Satış Organizasyonlarının Umumi Vazifeleri. Ankara: Ziraat Vekâleti.
• Kurt, M. ve Demir, K. (2015). İşletmecilik Tarihi Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi: Osmanlı Sanayileşmesi ve Fabrikalar. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, 114-139.
• Lewis, G. (1999). The Turkish Langauage Reform: A Catastrophic Success. Oxford University Press.
• Mendeş-Pekdemir, I., Sözüer, A., Toplu-Yaşlıoğlu, D. ve Ceran, E. B. (2016). Yönetim ve Organizasyon Yazını Üzerine İnceleme: Bir Anabilim Dalı Akademisyenlerinin 2005-2014 Yılları Arasındaki Yayınları, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 45, (Özel Sayı) 81-93.
• Mıhçıoğlu, C. (1955). Personel İdaresinde Beşerî Münasebetler. Ankara: Ajans-Türk Matbaası.
• MPM (1969). İşletmecilik İdaresi. Ankara: MPM.
• Nemlioğlu, Ş. (1940). Sinai Muhasebe ve Sanayide Teşkilat. İstanbul: Numune Matbaası.
• Neumark, F. (2017), Boğaziçi’ne Sığınanlar, Türkiye’ye İltica Eden Alman İlim Siyaset ve Sanat Adamları 1933-1953. (Çeviren, Ş. A. Bahadır), 2. Baskı, İstanbul: Kopernik Yayınları.
• Oba, B. ve Gençer, M. (2016).The Ghost İn The System: Critical Management Studies İn Turkey. (Edited by C. Grey), Critical Management Studies, Routledge.
• ODTÜ-İİF (1966). Modern İşletmecilik: Seçme Yazılar. Ankara: ODTÜ-İİF.
• OECD (2007). Revised Field of Science and Technology (Fos) Classification in The Frascati Manual, OECD, Https://Www.Oecd.Org/Science/İnno/38235147.Pdf (01.11.2022)
• Oluç, M. (1959). İşletme Organizasyonu ve Sevku İdaresi. İstanbul: Sermet Matbaası
• Oluç, M. (1963). İşletme Organizasyonu ve Yönetimi. İstanbul: Sermet Matbaası
• Öz-Alp, Ş. ve Artan, Ş. (1977). Türkiye’de Yayınlanmış İşletmecilik Kitapları. Eskişehir: İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayını.
• Özcan, K. (2013). From The Frankfurt School To Business Schools: Critical Management Studies in Turkey. International Journal of Organizational Analysis, Cilt 20, Sayı 1, 107-123.
• Özen, Ş. (2001), Türk Yönetim/Organizasyon Yazınında Yöntem Sorunu: Kongre Bildirileri Üzerine Bir İnceleme. Doğu Akdeniz Üniversitesi Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 89-118.
• Özen, Ş. ve Kalemci, A. (2006). Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongrelerinin Türkiye’de Görgül Araştırma Anlayışının Benimsenmesine Etkisi. 5. Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Cilt 2, 576-583.
• Özen, Ş. ve Kalemci, A. (2009). Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi’nin Doğuşu, Kurumsallaşması ve Alana Etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 79‐112.
• Özkul, A. S. ve Şatırer, H. (2020). Metin Sadeleştirme Bağlamında Yönetim Kitapları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme: İşletme Organizasyonu ve Sevku İdaresi (1959) ve İşletme Organizasyonu ve Yönetimi (1963). Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Cilt 11, Sayı 27, 381-402.
• Randall, C. B. (1965). Yönetimde Başarı Esasları. İstanbul: Sevinç Matbaası.
• Reichenbach, H. (1981). Bilimsel Felsefenin Doğuşu. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Reiser, J. (1945). Muhasebe Kontrol Tekniği ve Murakabe Organizasyonu. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
• Sargut, S. ve Özen, Ş. (2010). Örgüt Kuramları, 2. Basım, İstanbul: İmge.
• Sayılar, Y. (2005). İnsan Kaynakları Yönetimi Alanının Türkiye’deki Gelişim Çizgisi: Yönetim Organizasyon Kongreleri Üzerine Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, 147-176.
• Seckler-Hudson, C. (1960). Nazari ve Tatbiki Teşkilat ve İdare. (Çeviren, G. Gönenç), Ankara: TODAIE.
• Sevk ve İdare Dergisi (1975) Yazar (Kemal Tosun) Hakkında. Sevk ve İdare Dergisi, Sayı 78, 11.
• Simon, H. A., Simithburg, D. W. Thompson, V. A. (1954). İnsan Davranışı ve Teşkilat. (Çeviren C. Mıhçıoğlu), Ankara: TODAİE.
• Simon, H. A. Simithburg, D. W ve Thompson, V. A. (1966) Kamu Yönetimi: Birinci Kitap, (Çeviren Mıhçıoğlu, C.), TODAİE Yayınları
• Skirberkk, G. ve Gilje, N. (2006). Antik Yunandan Modern Döneme Felsefe Tarihi. 3. Baskı, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Sünnetçioğlu, K. (1946). İş Alemi ve Teknik Organizasyon. İstanbul: Güven Basımevi.
• Şen, S. (1967). Modern Sevk ve İdare. Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Şenatalar F. (1975). Personel Yönetimi ve Beşerî İlişkiler. İstanbul: Şampiyonlar Tez Bürosu.
• Şener, E. (2021). Türkiye’de Eleştirel Yönetim Çalışmaları Çerçevesinde Bir Durum Çalışması: “Yönetimde Eleştirel Perspektifler (Yönep) Çalıştayı”, Isparta Okulu Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 47–65.
• Tâgiuri, R. ve Baransel, A. (1966). Organizasyonların Beşerî Yönü. İstanbul: İİ.E. Yayınları.
• Tokay, H. (1943). İşletmede Organizasyon, İşletme: İşletme Ekonomisi ve Organizasyon Mecmuası, Cilt 1, Sayı 2, 37-41.
• Tosun, K. (1971). İşletme Yönetimi. İstanbul: Mars Yayınları.
• Tosun, K. (1979). Yönetim ve Organizasyon: İlkeler (Ders Notları). İstanbul: İ.Ü.
• Tosun, K. (1984). İşletme Yönetimi, 2. Baskı, İstanbul: Mars Yayınları.
• UAK (2020). Bilim Alanları ve Anahtar Kelimeler, www.uak.gov.tr (02.11.2022).
• Uluslararası İş Ofisi (1944). Kooperatif Organizasyonları ve Harp Sonrası Kalkınma. Ankara: KTC Yayınları.
• Uyargil, C., Tüzüner, V.L., Aydınlı-Kulak, F. ve Elmas-Atay, S. (2020). Farklı Yaklaşımlar Açısından İKY Bildirileri:1994-2017 Yılları Arasında Alandaki Değişim ve Gelişime Yönelik Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 75, Sayı 3, 899 –924.
• Uzel, C. (1947). Endüstride Önemli Unsurlar: Yönetim-İşçi–Tezgâh. Ankara: As Matbaası.
• Üsdiken, B. (2003). Türkiye'de İş Yapmanın ve İşletmenin Akademikleştirilmesi, 1930-1950. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 58, Sayı 1, 119-147.
• Üsdiken, B. (2004). The French, the German and the American: Higher Education for Business in Turkey, 1883-2003. New Perspectives On Turkey, Vol. 31, (Fall), 5-38.
• Üsdiken B. ve Erçek, M. (2009). Türkiye’de İş Dünyası için İlk “İşletme” Dergisi: İşletme-İşletme Ekonomisi ve Organizasyon Mecmuası, Yönetim Araştırmaları Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 53-90.
• Üsdiken, B. ve Erden, Z. (2001). Örnek Alma, Mecbur Tutulma ve Geçmişe Bağımlılık: Türkiye'deki Yönetim Yazınında Değişim, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 34, Sayı 4, 1-31.
• Üsdiken, B., Selekler, N. ve Çetin, D. (1998). Türkiye'de Yönetim Yazınına Egemen Anlayışın Oluşumu: Sevk ve İdare Dergisi Üzerine Bir İnceleme. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 31 Sayı 1, 57-88.
• Versan, V. (1957). Amme İdaresi: Siyasi ve İdari Teşkilat, İstanbul: Işıl Matbaası.
• Yadav, M.S. ve Lakshmi, T.K.S. (1995). Education: Its Disciplinary Identity, Journal of Indian Education, Vol. XXI , Iss. 1, 1-21.
• Yalçın, S. (1971). Personel İdaresi. İ.Ü. İşletme Fak. Yayınları.
• Yalçınkaya, A., ve Türker, Y. (2016). Türk Yönetim/Örgüt Yazınında Örgüt Kuramı Çalışma Alanı: 2002-2013 Yılları Arası Bir Değerlendirme. Ege Akademik Bakış, 16 (3), 519-530.
• Yerman, C. ve Ağaoğlu, S. (1943). Türkiye İktisadi Teşkilatında Ticaret ve Sanayi Odaları Esnaf Odaları ve Ticaret Borsaları. Ankara: Titaş Basımevi
• Yeşiltaş, M.D., İplik, E., Danışman, A., ve Özen Ş. (2014). Yönetim ve Organizasyon Araştırmalarında Törensel, Nitelikli ve Kusurlu Görgülcülük Anlayışları: Ölçek Geliştirmeye ve Açıklamaya Dönük Bir Araştırma, 22. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 659-667.
• Yozgat, O. (1975). İşletme Yönetimi. İstanbul: İ.İ.T.İ.A. Nihat Sayar Vakfı Yayınları.
• Yozgat, U. ve Kartaltepe, N. (2009). Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongre Kitaplarında Yer Alan Bildirilerin Bibliyometrik Profili: Örgüt Teorisi ve Örgütsel Davranış Bildirileri Üzerine Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 4, Sayı 1 149-165.
• Zoga, E. (1965). İdarecilik ve Sanatı. İstanbul: Türk Sevk ve İdare Derneği.