Enflasyona Etki Eden Seçilmiş Faktörlerin Araştırılması: Euro Bölgesi ve Türkiye Enflasyon Değerleri Karşılaştırmalı Örneği

Yıl 2025, Cilt: 32 Sayı: 4, 765 - 780, 13.12.2025

Mustafa Gerşil

https://doi.org/10.18657/yonveek.1648746

Öz

Enflasyon en basit şekliyle fiyatların sürekli artması olarak tanımlanmaktadır. Enflasyon nedeniyle maliyetlerin yükselmesi, ihracatta rekabet riski oluşturmaktadır. Bu durum ekonomik büyüme rakamlarını etkilemektedir. Bu bağlamda enflasyon rakamlarındaki değişimlerin takip edilmesi ve enflasyonu etkileyen faktörlerin belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu araştırma ile petrol fiyatı, dolar kuru, altın ve gümüş fiyatının enflasyon rakamlarına etkisi araştırılmıştır. Araştırma kapsamında Euro Bölgesi enflasyon rakamları ve Türkiye enflasyon rakamları için iki ayrı çoklu regresyon analizi uygulanmıştır. Ayrıca regresyon analizi için anlamsız bulunan değişkenlerin daha detaylı incelenmesi için kanonik korelasyon analizi yapılmıştır. Elde edilen araştırma sonuçlarına göre Euro Bölgesinde ve Türkiye’de enflasyonun tetikleyicileri arasında en güçlü etkinin dolar kuru olduğu görülmüştür. Benzer biçimde petrolün değerindeki artışın da enflasyonu arttırıcı etkisi olduğu görülmektedir. Değerli madenlerden olan altın ve gümüş değerlerinin Türkiye enflasyonu üzerinde pozitif etkisi olduğu görülürken, Euro bölgesi enflasyonu üzerinde altının etkili olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Enflasyon Oranı, Çok Değişkenli Regresyon Analizi, Kanonik Korelasyon Analizi, Enflasyonu Etkileyen Faktörler
JEL Sınıflandırması: C1, C3

Anahtar Kelimeler

Enflasyon Oranı , Çok Değişkenli Regresyon Analizi , Kanonik Korelasyon Analizi , Enflasyonu Etkileyen Faktörler

Investigation of Selected Factors Affecting Inflation: A Comparative Case of Turkey and Euro Area Inflation

Öz

Inflation is simply defined as a continuous increase in prices. The rise in costs due to inflation poses a competitive risk in exports. This situation affects economic growth rates. In this context, it is very important to monitor the changes in inflation rates and to identify the factors affecting inflation. This study investigated the effect of oil price, dollar exchange rate, gold and silver price on inflation rates. Within the scope of the research, two separate multiple regression analyses were applied for Euro Area inflation rates and Turkey inflation rates. In addition, canonical correlation analysis was conducted to further analyze the variables that were found insignificant for the regression analysis. According to the results of the study, the dollar exchange rate has the strongest effect among the triggers of inflation in the Euro Area and Turkey. Similarly, the increase in the value of oil also has an inflationary effect. Gold and silver values, which are precious metals, have a positive effect on inflation in Turkey, while gold has a positive effect on inflation in the Euro area.
Key Words: Inflation Rate, Multivariate Regression Analysis, Canonical Correlation Analysis, Factors Affecting Inflation
JEL Classification: C1, C3

Anahtar Kelimeler

Inflation Rate , Multivariate Regression Analysis , Canonical Correlation Analysis , Factors Affecting Inflation

Kaynakça

• Akyüz, H. (2020). 2010-2017 Dönemi Türkiyede Enflasyonun Gelişimi Ve Enflasyonu Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Alıcı, V. A. & Kızıltan, A. (2023). Effect of energy inflation on inflation rates in Turkey. Trends in Business and Economics, 37(1), 12-22. https://doi.org/10.5152/TBE.2022.220820
• Al-Qenaie, J. and Al-Shammari, N. (2016). Causes Of İnflation Across Main Oil Exporting Countries. Journal of the Faculty of Commerce for Scientific Research, 54(2), 93-116.
• Alsmadi, A. A., Oudat, M. S., Ali, B. J. and Al-Ibbini, O. A. (2020). Analyze The İmpact Of Exchange Rate On İnflation Rate: Kuwait As A Case Study For The Period Of 1990 To 2019. Change Management Journal, 183(1), 1-8.
• Avcı, T. (2020). Makroekonomik Faktörler Ve Banka Kredilerinin Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Finans Ekonomi Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(1), 98-107. https://doi.org/10.29106/fesa.690721
• Azeem, M. M., Samreen Munawwar, S. M. and Khalid Mushtaq, K. M. (2012). An Empirical Analysis Of Factors Affecting Food (Wheat) İnflation İn Pakistan. Pak. J. Agri. Sci., 49(2), 199-203. http://www.pakjas.com.pk
• Can, Ş. (2024a). Tüketicilerin Çevrim İçi Yemek Siparişi Memnuniyetinin Veri Madenciliği Algoritmalarıyla Sınıflandırılması Ve Performanslarının Karşılaştırılması. International Review of Economics and Management, 12(2), 160-179. https://doi.org/10.18825/iremjournal.1478562
• Can Ş. (2024b). Mutluluk Endeksi, Eğitim ve Gelir Seviyesinin Suç Oranına Etkisi: Türkiye Örneği. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 146-153. DOI: 10.52835/19maysbd.1460846
• Çilan, Ç. A. & Can, M. (2013). Banka Şubelerinin Performanslarini Etkileyen Faktörlerin Kanonik Korelasyon Analizi İle İncelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 285-296.
• Demirgil, B. (2019). Türkiye’de Enflasyonun Belirleyicileri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma. Journal of International Management Educational and Economics Perspectives, 7(1), 13-21.
• Eurostat (2024). https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/prc_hicp_aind/default/table?lang=en
• Girginer, N., & Yenilmez, F. (2005). Türkiye’de enflasyonun ekonometrik olarak incelenmesi (1982-2002). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 101-116.
• Hamarat, B. & Özen, E. (2015). Türkiye’de Tasarruf Tercihlerini Etkileyen Değişkenlerin Kanonik Korelasyon Analizi İle Belirlenmesi. Journal of Life Economics, 2(1), 47-74. https://doi.org/10.15637/jlecon.58
• Işık, N., Acar, M. & Işık H.B. (2004). Enflasyon Ve Döviz Kuru İlişkisi: Bir Eşbütünleşme Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2).
• Investing (2024). https://tr.investing.com
• Karahan, Ö. & Gürbüz, Y. E. (2017). Türkiye’de Bireysel Banka Kredileri Ve Enflasyon İlişkisi. Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi, 13(13), 410-416.
• Kaya, G. A. (2025). BİST Gıda, İçecek ve Tütün Sektöründe Kârlılığı Belirleyen Faktörlerin Panel Veri Analizi ile İncelenmesi. Alanya Akademik Bakış, 9(1), 258-270. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1546611
• Kamacı, A. (2015). Enflasyon Ve Döviz Kuru İlişkisi: 25 Avrupa Birliği Ülkesi İçin Panel Eşbütünleşme Ve Nedensellik Analizi. Sakarya Üniversitesi İktisat Dergisi, 4(1), 89-111.
• Korkmaz, Ö. (2017). Enflasyon Oranını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 109-142. https://doi.org/10.24988/deuiibf.2017322589
• Korkmaz, Ö. (2023). Enflasyon Oranını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: 2007-2023 Dönemi Türkiye Ekonomisi İçin Bir Uygulama. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 12(34), 352-378. https://doi.org/10.31199/hakisderg.1401297
• Musa, A. M. A. (2021). Using the EGARCH Model to Estimate the Factors Effecting Inflation in Sudan 1992-2018. GSJ, 9(12).
• Musarat, M. A., Alaloul, W. S. and Liew, M. S. (2021). Impact Of İnflation Rate On Construction Projects Budget: A review. Ain Shams Engineering Journal, 12(1), 407-414. https://doi.org/10.1016/j.asej.2020.04.009
• Olasunkanmi, O. R. and Oladipo, O. S. (2020). Factors affecting inflation in Nigeria. International Journal of Monetary Economics and Finance, 13(6), 545-568.
• O'Neill, R., Ralph, J., Smith, P. A., O’Neill, R., Ralph, J. and A Smith, P. (2017). What Is Inflation? (pp. 21-43). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-64125-6_2
• Özbek, A. & Demirkol, İ. (2019). Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye’nin ekonomik göstergelerinin karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26(1), 71-91.
• Özçomak, M. S. & Gündüz, M. (2012). Borsa performans oranları ve diğer finansal oranlar arasındaki ilişkinin kanonik korelasyon analizi ile incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 453-466.
• Özkök, Y. (2021). Enflasyonu Belirleyen Faktörler: Türkiye Ekonomisi Üzerinde Yapısal Kırılmalı Bir Analiz. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi Ve İdari Araştırmalar Dergisi, 4(2), 206-225.
• Sabak, S. & Başar, Ö. D. (2020). Enflasyonu Etkileyen Faktörlerin Ülkeler Bazında Yapay Sinir Ağları Analizi İle İncelenmesi: Yapay Sinir Ağları. Working Paper Series Dergisi, 1(1), 27-38. Doi: 10.5281/zenodo.4387930
• Shah, M. A. A., Aleem, M. and Arshed, N. (2014). Statistical Analysis Of The Factors Affecting İnflation İn Pakistan. Middle-East Journal of Scientific Research, 21(1), 181-189.
• Taban, S. & Şengür, M. (2016). Türkiye’de Enflasyonun Kaynağinin Belirlenmesine Yönelik Ekonometrik Bir Analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (47), 47-64.
• Top, M. (2012). Hekim ve hemĢirelerde örgütsel bağlılık, örgütsel güven ve iĢ doyumu profili. Istanbul University Journal of the School of Business Administration, 41(2).
• Topcu, N., Aksoy, M. & Topcu, N. (2013). Altin İle Hisse Senedi Ve Enflasyon Arasindaki İlişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1), 59-78.
• Tüzemen, N. & Tankal, M. (2024). Siyah Alaca Sığırlarda Pik Verimi ve Pik’e Ulaşma Süresinden Süt Veriminin Tahmini için Stepwise Metodu ile Uygun Regresyon Denklemlerinin Belirlenmesi. Journal of Animal Science and Economics, 3(2), 40-50.
• Ünlü, A. & Kabak, S. (2022). Türkiye’de Enflasyonu Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Ekonometrik Bir Uygulama. Ekonomi-Tek, 11(3), 177-199.
• Vurdu, S. A. (2023). Pandemi Sonrasında Artan Enflasyon Stagflasyona Yol Açabilir Mi?. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 5(1), 78-91.
• Yanescha, N. Y. P. (2022). Analysis of factors affecting inflation in Indonesia 2015-2020. Research Horizon, 2(2), 330-344.
• Yıldıran, M. (2021) 'Küresel Salgında Enflasyon Problemi: Türkiye Üzerine Analiz' (The Inflation Problem during Global Pandemic: The Analysis on Turkey) (April 11, 2021). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3824388 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3824388
• Yolanda, Y. (2017). Analysis Of Factors Affecting İnflation And İts İmpact On Human Development İndex And Poverty İn Indonesia. European Research Studies Journal, 20(4B), 38-56.