Türkiye’de Mali Yerelleşmenin Boyutları ve Ölçümü Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2013, Cilt: 20 Sayı: 2, 191 - 208, 01.06.2013

Harun Yüksel

Öz

In recent years, a growing number of countries around the world are assigning revenue sources and expenditure functions from central government to the lower levels of governments in terms of fiscal decentralization programs. This is because of the argument that sub-national governments are closer to the people and hence better programmed and ready to give the right services according to the local preferences at lower costs. Fiscal decentralization, as a part of public reform programs in developed and developing countries, aims to improve the autonomy of local governments. It is also known that fiscal decentralization enhances the effectiveness of provision of public services. Thus, it also contributes the economic growth at local and macro level through the enhancement of accountability and transparency of public services. Fiscal decentralization in Turkey, local expenditures as a percentage of total expenditures, remains low according to the developed and developing countries. This study tends to explore the extent of fiscal decentralization and its measurement firstly, and then will give the aspects of fiscal decentralization of Turkey at local and regional level.

Anahtar Kelimeler

Fiscal Decentralization, Turkey, Fiscal Autonomy.

Türkiye’de Mali Yerelleşmenin Boyutları ve Ölçümü Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Kamusal hizmetlerin ve gelir kaynaklarının yerel yönetimlere aktarılması ve bu sayede de hizmetlerin daha çok halka yakın yönetimler tarafından daha az maliyetli gerçekleştirilmesi fikri son yıllarda önemini arttırmıştır. Yerelleşmenin bir boyutu olan mali yerelleşme ile de yerel yönetim birimlerinin mali özerkliğinin artırılması amaçlanmaktadır. Harcama fonksiyonlarının ve gelir kaynaklarının daha alt yönetim birimlerine yeniden bölüşümü sürecini ifade eden mali yerelleşme, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler için kamu reform sürecinin bir parçası olmuştur. Mali yerelleşmenin, yerel yönetim birimlerinin özerkliklerini artırmasıyla birlikte hizmetlerin sunumunda etkinliği de artırdığı artık bilinmektedir. Bu sayede hem yerel düzeyde hem makro düzeyde de ekonomik büyümeye de katkı sağladığı görülmektedir. Ekonomik faydalarının yanında, mali yerelleşmenin aynı zamanda hesap verilebilirliği ve şeffaflığı da arttırmaktadır. Ülkemiz açısından konuyu ele aldığımızda, genel bütçe harcamaları içindeki yerel harcamalarda, yerel harcamaların milli gelir içindeki payına göre daha fazla artış gösterdiği görülmektedir. Ortalama % 10 olan bu oran, mali yerelleşme düzeyi olarak değerlendirildiğinde, diğer ülkelere göre halen düşük olduğu görülmektedir. Bu çalışmada ilk önce mali yerelleşme ve ölçümü hakkında genel bir çerçeve çizildikten sonra, ülkemiz için yerel ve bölgesel düzeyde mali yerelleşmenin boyutları belirtilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mali yerelleşme, Türkiye, Mali Özerklik.

Kaynakça

• Akai N. ve M. Sakata. “ Fiscal Decentralization Contributes to Economic Growth: Evidence from State-Level Cross-Section Data for the United States”, Journal of Urban Economics (52), 2002, ss. 93-108. Arslan, Nagehan Talat. “Yerelleşme, Özerklik ve Demokratikleşme açısından Mahalli
• İdareler Hakkında bir Değerlendirme”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 32 No:2, Aralık 2008, ss. 263-282. Bird, Richard M., R. D. Ebel, ve C. I. Wallich, (Ed). Decentralization of the Socialist
• State. Washington D.C.: World Bank, 1995. Bird, Richard M. ve François Vaillancourt. “Fiscal Decentralization in Developing
• Countries: An Overview”. Richard M. Bird (Ed.) Fiscal Decentralization in Developing Countries, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1998, ss. 1-48. Davey, Kenneth. “Fiscal Decentralization”, 2004, ss.1. http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/untc/unpan017650.pdf , (25 Şubat 2007). De Mello, Luiz R, “Can Fiscal Decentralization Strengthen Social Capital?” IMF
• Working Paper No. 00/129, 2000, s. 5-8. DPT. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyonu
• Raporu. Ankara, 2001. Ebel, Robert D. ve Serdar Yılmaz. “On the Measurement and Impact of Fiscal
• Decentralization”, Policy Research Working Paper 2809, The World Bank, Washington D.C., 200 Ehdaie, J., 1994. “Fiscal Decentralisation and the Size of Government: An Extension with
• Evidence from Cross-County Data” [online]. World Bank Policy Research Working Paper Series, No 13 Eryılmaz, Bilal. Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılanması. Birleşik Yayıncılık, 1997.
• Fjeldstad, Odd-Helge. “Intergovernmental Fiscal Relations in Developing Countries”, A Review of Issues, WP 2001: 11, 2001, s.1. Güner, Ayşe. “Mali Özerklik Çerçevesinde Yerel Yönetimlerin Gelirleri Üzerine bir
• Değerlendirme”, 20. Türkiye Maliye Sempozyumu, Denizli, 2005, ss. 220-229. Jin, Jing ve Heng-fu Zou. “Fiscal Decentralization, Revenue and Expenditure
• Assignments, and Growth in China”, Journal of Asian Economics 16, 2005, ss. 1047-1064. Köse, H. Ömer. “Yerel Yönetim Olgusu ve Küresellesme Sürecindeki Yükselişi” , Sayıstay Dergisi, Sayı 52, 2004, ss. 31-32. Kwon, Osung. “The Effects of Fiscal Decentralization on Public Spending: The Korean
• Case”, Public Budgeting & Finance 23 (4), 2003, ss. 1-20. Neyaptı, Bilin. “Fiscal Decentralization and Socio-Economic Outcomes in Turkey: An
• Empirical Investigation”, Metu Studies in Development, 32, 2005, ss. 433-465. Oates, Wallace E.. “An Essay on Fiscal Federalism.” Journal of Economic Literature, September, 1999, ss. 1120-1149. Sağbaş, İsa, Muhsin Kar ve Hüseyin Şen. “Fiscal decentralization, the Size of Public
• Sector and Economic Growth in Turkey”, Environment and Planning C: Government and Policy, 2005, ss. 3-19. Tanzi, Vito. “Fiscal Federalism and Decentralization: A Review of Some Efficiency and Macroeconomic Aspects”, The World Bank Research Observer, ABI/INFORM GLOBAL, 1995. Thiessen, Ulrich. “Fiscal Decentralization and Economic Growth in High-Income OECD
• Countries”, Economics Working Papers 001. European Network of Economic Policy Research Institutes, 2001. http://www.ciaonet.org/wps/thu01/thu01.pdf (12 Nisan 2009). Tosun, Mehmet Serkan ve Serdar Yilmaz. “Decentralization, Economic Development, and Growth in Turkish Provinces”, World Bank Policy Research Working Paper No. 4725 , 2008. http://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/IW3P/IB/2008/09/24/000158349_2008092 4104342/Rendered/PDF/WPS4725.pdf (10 Şubat 2009). Yilmaz, Serdar ve Ebel, Robert D. "On the measurement and impact of fiscal decentralization," Policy Research Working Paper Series 2809, The World Bank, 2002. http://www.ijf.hr/eng/FDI/ebel-yilmaz.pdf (23 Ocak 2007)